Morgunblaðið - 21.09.2012, Blaðsíða 18

FRÉTTASKÝRING
Sigurður Már Jónsson
Er ríkisábyrgð á innistæðutrygg-
ingakerfi Evrópu eða ekki? Eftir
málflutning fyrir EFTA-dómstóln-
um í Lúxemborg í Icesave-málinu
er ljóst að enginn treystir sér til að
segja það fyrir víst.
Fráleitt er að ætla að hin marg-
umrædda tilskipun 94/19/EC taki
af tvímæli um það og nú verða
menn að bíða næstu tvo til þrjá
mánuði eftir að niðurstaða dómsins
fáist. Niðurstaða sem Ögmundur
Jónasson innanríkisráðherra sagði í
apríl síðastliðnum að ,,yrði þó aldr-
ei meira en álitsgerð.“ Það væru
ýkjur að segja að Evrópa bíði í of-
væni en sjálfsagt yrði mörgum
embættismönnum létt ef dómurinn
styddi við tilskipunina og breytir
þá engu sú vinna sem nú þegar er
hafin við að endurbæta galla henn-
ar innan Evrópusambandsins.
Áhugaleysi vekur furðu
Í því ljósi kann það að virka sem
heldur fánýtt að vera nú að rétta
yfir Íslendingum vegna viðbragða
við bankahruni, sem var fordæma-
laust innan lands sem utan. Á sín-
um tíma töldu margir að það myndi
þjóna stöðu Íslendinga best að fara
dómstólaleið frekar en að sitja und-
ir hörðum samningum.
Aðrir sögðu að slíkt myndi ekki
gagnast, sá tími sem það tæki
myndi kyrkja efnahagslíf lands-
manna. En nú þegar málið er loks-
ins komið í dóm þá vekur furðu
áhugaleysi innan- sem utanlands.
Fráleit tala um kostnað
Þannig kann að koma á óvart að
útbreiddasta blað landsins skyldi
ekki senda fulltrúa til Lúxemborg-
ar, sérstaklega í ljósi þess að það
fullyrti í fréttaskýringu 31. maí síð-
astliðinn að: ,,Allra versta niður-
staða dómsmáls fyrir EFTA-dóm-
stólnum gæti þýtt að minnsta kosti
1.300 milljarða króna kostnað.“
Tala sem er jafn fráleit nú og þeg-
ar hún var sett fram. Eins og
dómsmálið hefur þróast þá eru ekki
gerðar kröfur nema fyrir lágmarks-
tryggingu eða 20.887 evrum.
Þrotabú Landsbankans er búið að
greiða sem samsvarar 66% af þess-
ari upphæð og fyrir löngu orðið
ljóst að það mun eiga fyrir öllum
forgangskröfum og rúmlega það.
Það er vitað að niðurstaða EFTA-
dómstólsins mun ekki skapa
greiðsluskyldu af neinu tagi og
kröfur um bætur gætu í mesta lagi
snúist um vaxtaútreikninga af hálfu
Breta og Hollendinga en erfitt er
að sjá hvaða forsendur yrðu lagðar
þar til grundvallar.
Tryggja Bretum meira
,,Neyðarlögin og góðar heimtur
úr þrotabúinu virðast nú vera að
tryggja Bretum meira upp í kostn-
að, en þeir hefðu fengið ef TIF
hefði strax getað greitt 20.000 evr-
ur á mann og engin neyðarlög
hefðu verið sett,“ sagði Ragnar F.
Ólafsson, félagssálfræðingur og fé-
lagi í InDefence, um þetta atriði en
hann sat málflutninginn á þriðju-
daginn. Ragnar hefur þar að auki
kynnt sér innistæðutryggingakerfi
Evrópu rækilega og skrifað greinar
um það.
En víkjum að hlut framkvæmda-
stjórnar Evrópusambandsins sem
ákvað að óska eftir meðalgöngu í
málinu eða gerast aðili að Icesave-
málinu með beinum hætti í apríl
síðastliðnum. Slík meðalganga
framkvæmdastjórnarinnar fyrir
EFTA-dómstólnum er fordæmis-
laus. Í úrskurði EFTA-dómstólsins
við það tilefni sagði að þetta mál
hefði þýðingu fyrir framkvæmd
EES-samningsins, ekki aðeins hvað
varðar texta samningsins heldur
einnig tæknilega framkvæmd hans.
Prima caritas, mea caritas
Því var það að nokkur eftirvænt-
ing ríkti í dómsalnum þegar kom
að ræðu ræðu Enrico Traversa lög-
manns framkvæmdastjórnarinnar.
Hann hóf ræðu sína á latneskri til-
vitnun: ,,Prima caritas, mea cari-
tas“ sem má þýða svo að hver
hugsi fyrst um eigin hagsmuni!
Þetta er ástæðan fyrir því að ESB
tekur þá óvenjulegu ákvörðun að
vera aðili að málinu. Framkvæmda-
stjórnin telur að hér sé um að ræða
grundvallarmál er lúti að banka-
öryggi Evrópu, það sé ekki hægt
að líða að hver hugsi um sína hags-
muni þegar bjátar á. Kerfinu sé
ætlað að standast hvað sem á dyn-
ur.
Því lagði lögmaður sambandsins
áherslu á að Íslendingar hefðu vit-
að af yfirvofandi hruni, þeir hefðu
hundsað að bregðast við því og þeir
hefðu ekki viljað vinna úr aðstæð-
um eftirá. Hann taldi að Íslend-
ingar hefðu getað tekið við lánum
sem Bretar og Hollendingar vildu
veita samkvæmt Icesave-samning-
unum svonefndu. Einnig hefði verið
hægt að innheimta af bankakerfinu
eftirá fyrir greiðslum Íslendinga
vegna Icesave.
Því má segja að framkvæmda-
stjórnin hafi í öllu tekið undir mál-
flutning ESA sem hafði uppi svipuð
rök. Innlegg framkvæmdastjórnar-
innar var þannig ekki byggt á
djúpri lögfræði eða skýrum laga-
heimildum eða fordæmum. Fyrst
og fremst var sambandið þarna
mætt til að benda á að engum væri
liðið að yfirgefa það tilbúna traust
sem tilskipun 94/19/EC átti að
veita.
Þannig rakti lögmaður fram-
kvæmdastjórnarinnar hvernig hefði
verið tekið á Írum þegar þeir á
veikleikastundu haustið 2008 ætl-
uðu fyrst aðeins að bjarga aðeins
sex stærstu bönkum sínum en
tryggja ekki erlenda banka á Ír-
landi. Eftir stíf fundahöld með
fulltrúum framkvæmdastjórnarinn-
ar voru Írar taldir á að bjarga öllu
bankakerfinu og tryggja allar inni-
stæður. Allt laut þetta að því sem
lögmaður framkvæmdastjórnarinn-
ar kallaði áhrifarík fæling (e. effec-
tive deterrence) en á því byggist
tilskipunin að mati framkvæmda-
stjórnarinnar.
Enginn bili þegar á reynir
Í málflutningi eins og þeim sem
var fyrir EFTA-dómstólnum á
þriðjudaginn er krafist skýrleika og
málalengingar ekki liðnar. Carl
Baudenbacher dómsforseti stýrði
réttarhaldinu af myndugleika en
hann er ,,Judge-Rapporteur“ í mál-
inu sem þýðir að hann mun skrifa
dóminn. Eftir málflutning á þriðju-
dag komu dómararnir þrír saman
og ræddu þinghaldið og framkomin
gögn. Í ljósi þess að málið er að
stórum hluta flutt skriflega er ekki
óeðlilegt að ætla að þegar sé komin
mynd á niðurstöðu hjá dómurunum
þó þeir áskilji sér nokkura mánaða
frest til að kveða upp dóminn.
Fáar spurningar bornar fram
Það vakti athygli að spurningar
dómara voru ekki margar sem
einnig styður að þetta liggi þokka-
lega skýrt fyrir. Þær spurningar
sem komu voru hins vegar athygl-
isverðar. Dómsforsetinn, Carl Bau-
denbacher, spurði um freistnivanda
(e. moral hazard) ef ríkisábyrgð
væri á bankakerfi. Lykilspurning
sem sýnir glögglega hvað við er að
eiga þó ekki fengi hann skýr svör.
Ef ríkisábyrgð er á kerfinu – sem
engin vill segja upphátt – er þá
ekki líklegt að bæði bankar og inn-
stæðueigendur treysti á það? Því
var það að í málflutningum kvað
enginn uppúr um slíka ábyrgð.
Lögmenn ESA og framkvæmda-
stjórnarinnar sögðu einfaldlega að
samkvæmt tilskipuninni ætti að
setja upp innistæðutryggingakerfi
sem dygði og skipti engu þó um
kerfishrun væri að ræða. Lögmað-
ur Íslands sagði að hvernig sem
staðið væri að því að byggja upp
slíkt kerfi þá kæmi alltaf að því að
lokum að ríkissjóður yrði knúinn til
að borga, engum öðrum væri til að
dreifa. Ríkisábyrgð væri hins vegar
ekki orðuð í tilskipunni og undir
það tóku fulltrúar Liechtenstein og
Noregs og bentu á dæmi því til
stuðnings í gögnum Evrópusam-
bandsins frá því fyrir og eftir hrun.
Rök Noregs voru skýr
Rök Noregs voru skýr en Kaja
Moe Winther hjá norska ríkislög-
manninum flutti málið. Hún sagði
að ef ríkið stæði undir innstæðu-
kerfinu þá yrði staða viðkomandi
ríkissjóðs aðalmálið en ekki styrkur
kerfisins sjálfs. Því væri það hverju
ríki í sjálfsvald sett hvort það
styddi við kerfið en tilskipunin ein
og sér legði ekki þá skyldu á ríkið
að gera það. Mismununarkrafan
var sett fram sem varakrafa og er
ekki fjallað um hana hér.
Fjárhagsleg áhætta virðist hverfandi
 Málflutningur fyrir EFTA-dómstólnum í Lúxemborg sýndi að fyrir innstæðutilskipuninni liggur
fremur sannfæring en lögfræði  Meðalganga framkvæmdastjórnar ESB er fordæmislaus
Málflutningur Einar Karl Hallvarðsson ríkislögmaður, Miguel Maduro, prófessor við háskólana í Flórens og Yale,
Kristján Andri Stefánsson sendiherra, og fv. stjórnarmaður í ESA, og Tim Ward QC, aðalmálflytjandi Íslands.
18 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. SEPTEMBER 2012
Sjáðu
Hverfisgötu 52, 101 Reykjavík
Sími: 561-0075 - sjadu.is
Í upphafi árs var breski málflutn-
ingsmaðurinn Tim Ward QC ráð-
inn aðalmálflytjandi í Icesave-
málinu. Um leið var sett af stað
teymi til að aðstoða við vörnina
fyrir EFTA-dómstólnum. Hópinn
skipuðu Kristján Andri Stef-
ánsson, sendiherra, sem tók að
sér að leiða hópinn, Þóra M.
Hjaltested, fv. skrifstofustjóri í
efnahags- og viðskiptaráðuneyt-
inu, Jóhannes Karl Sveinsson,
lögmaður, Einar Karl Hallvarðs-
son, ríkislögmaður, Kristín Har-
aldsdóttir, forstöðumaður Auð-
lindaréttarstofnunar Háskólans í
Reykjavík og fyrrverandi aðstoð-
armaður dómara við EFTA-
dómstólinn, og Reimar Pétursson,
lögmaður.
Tengiliður hópsins við forsæt-
isráðuneytið var Páll Þórhallsson,
skrifstofustjóri við fjármálaráðu-
neytið, og Hafdís Ólafsdóttir,
skrifstofustjóri. Þá var lögð
áhersla á að tryggja aðgang að
sérfræðingum á ýmsum sviðum,
sem þekktu til málavaxta. Má þar
nefna Miguel Poiares Maduro,
prófessor við Flórens-háskóla,
gistiprófessor við Yale-háskóla og
fyrrverandi aðallögsögumann við
Evrópudómstólinn, Stefán Má
Stefánsson, prófessor emeritus,
fyrrverandi varadómara við EFTA-
dómstólinn, og Dóru Guðmunds-
dóttur, fv. aðstoðarmann dómara
við EFTA-dómstólinn og fv. vara-
dómara við EFTA-dómstólinn.
Jafnframt hefur verið leitað til
Hagfræðistofnunar Háskóla Ís-
lands um að leggja til ýmsa út-
reikninga og tölfræðileg gögn og
annaðist Sveinn Agnarsson, for-
stöðumaður stofnunarinnar, það
fyrir hennar hönd.
Fólkið sem stýrði vörninni
FJÖLDI FÓLKS UNDIRBJÓ MÁLFLUTNING ÍSLANDS