Morgunblaðið - 12.03.2013, Blaðsíða 16

16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 12. MARS 2013
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
„Flórgoðar af sama vatninu, pör eða
nágrannar sem höfðu búið sumar-
langt hlið við hlið, eiga sér vetrar-
stöðvar hvorir á sínum stað. Þannig
kom t.d. í ljós að pör fóru hvort í sína
áttina að hausti og dvaldist annar
fuglinn í Noregi og hinn við Skot-
landsstrendur yfir veturinn. Svo
komu þau aftur heim að vori,
strengdu sín heit að nýju, gerðu sér
hreiður á sama stað og ólu upp
unga.“
Þannig greinir Þorkell Lindberg
Þórarinsson, líffræðingur og for-
stöðumaður Náttúrustofu Norðaust-
urlands, frá merkum niðurstöðum
rannsóknar starfsmanna stofnunar-
innar á vetrarstöðvum íslenskra
flórgoða, en þær voru að mestu
óþekktar. Niðurstöðurnar hafa nú
þegar aukið þekkingu varðandi far-
hætti og vetrarstöðvar flórgoða.
Þorkell segir að það hafi til að
mynda komið verulega á óvart
hversu óháðir sambýlisfuglar eru
hver öðrum í vetrarorlofinu.
Við rannsóknina eru svokallaðir
dægurritar (e. geolocator) festir á
fætur fuglanna til þess að rannsaka
farhætti og vetrarstöðvar. Verkefnið
hófst árið 2009 og hafa nokkrir flór-
goðar verið merktir á hverju ári.
Alls hafa 46 fuglar nú verið merktir
með dægurritum, þar af tíu í fyrra-
sumar, og hafa 15 merki endur-
heimst nú þegar.
Nokkuð tryggir varpstaðnum
Dægurritar safna upplýsingum
um birtutíma. Út frá þeim er hægt
að reikna staðsetningu á hverjum
tíma, náist merkið aftur. Þessi tækni
hefur einnig verið notuð til að skrá
ferðir ritu, skúms og skrofu hér á
landi.
Fuglarnir voru veiddir og merktir
á hreiðrum og er byggt á að þeir
komi aftur á sama stað ári síðar.
Þorkell segir að flórgoðinn virðist
vera nokkuð tryggur varpstaðnum.
Niðurstöður rannsókna Náttúru-
stofunnar staðfesta vetrarstöðvar
við Bretlandseyjar, Noreg og Ís-
land. Hér sjást flórgoðar í litlum
mæli að vetrarlagi á suðvesturhorni
landsins og á Austfjörðum.
Út frá upplýsingum sem fengust
úr dægurritum má líka sjá hversu
lengi flórgoðarnir voru að ferðast til
og frá vetrarstöðvum. „Flórgoði hef-
ur ekki þótt sérlega flinkur flug-
fugl,“ segir Þorkell. „Hann er vatna-
fugl af guðs náð og hálfankanna-
legur á flugi, stéllaus, með lappirnar
aftur úr búknum. Það vafðist þó ekki
fyrir honum að fljúga heim frá Skot-
landi á aðeins einum sólarhring. Það
finnst okkur vel af sér vikið.“
Fjölgað hratt á síðustu árum
Flórgoði er eini fulltrúi sinnar
ættar, goðaættarinnar, sem verpir
hér á landi en tegundin finnst víða á
norðurhveli. Eins og aðrir goðar er
hann sérstæður að byggingu og sér-
hæfður að vatnalífi. Hann fer aldrei
á land, ekki einu sinni til þess að
verpa, því hann byggir sér flot-
hreiður á vötnum sem hann festir
yfirleitt uppi í stör eða víðibrúskum
sem slúta út í vötn af bökkum.
Nú er talið að um þúsund pör séu í
íslenska flórgoðastofninum og hefur
fjölgað hratt á síðustu tveimur ára-
tugum. Lægst fór fjöldi flórgoða-
para niður í um 300 um 1990 og var
stofninn þá talinn í hættu. Talið er
að um 80% íslenskra flórgoða sé
að finna í Mývatnssveit og lág-
lendisvötnum í Þingeyjar-
sýslum. Rannsóknirnar voru
einkum gerðar á Víkinga-
vatni, en einnig á Ástjörn í Keldu-
hverfi.
Morgunblaðið/Ómar
Vatnafugl af guðs náð Mest útbreiðsla flórgoða er í Þingeyjarsýslum þar sem hann finnst víða á vötnum og tjörnum. Nýjar rannsóknir sýna meðal annars að hann getur verið röskur flugfugl.
Saman á sumrin en óháð að vetri
 Merkar niðurstöður rannsóknar á vetrarstöðvum íslenskra flórgoða  Pör fóru hvort í sína áttina að
hausti  Komu heim á Víkingavatn að vori og strengdu heit sín að nýju  Hefur fjölgað á síðustu árum
Við Norður-Atlantshaf er, auk ís-
lenska flórgoðastofnsins, lítill
stofn í Skotlandi og annar í Noregi,
sem er jafnstór eða stærri en sá
íslenski. Þróunin hefur verið sú á
síðustu árum að flórgoða hef-
ur fækkað mjög í Noregi, á
sama tíma og fjölgað hef-
ur hér að sögn Þorkels.
„Þetta hefur vakið
spurningar um hvort
meiri tengsl séu á
milli stofnanna í
Norður-
Atlantshafi
en áður var
talið. Nú
hefur verið
staðfest að
íslenski
stofninn
hefur að ein-
hverju leyti
vetursetu í
Noregi og við útilokum því ekki að
tengsl séu á milli fjölgunar hér og
fækkunar þar.
Þegar flórgoða hafði fækkað
mjög hér á landi fyrir um tveimur
áratugum voru margir þættir
nefndir sem ástæður þeirrar þró-
unar, sem lýst var sem hruni.
Vissulega er flórgoðinn vegna sér-
hæfingar sinnar viðkvæmur fyrir
hvers konar röskun á því votlendi
sem hann byggir afkomu sína á, en
meintir orsakavaldar fækkunar-
innar hér á landi ríma frekar illa
við fjölgunina sem orðið hefur síð-
an.
Við viljum því skoða þróun flór-
goðastofnsins hér með hliðsjón af
vetrarstöðvum og í samhengi við
það sem gerst hefur í löndunum í
kringum okkur. Nú þegar er hafið
samstarf meðal vísindamanna í
löndunum þremur um slíkar rann-
sóknir,“ segir Þorkell.
Tengsl á milli stofna
SAMSTARF MEÐAL VÍSINDAMANNA
Þorkell Lindberg
Þórarinsson
Áslaug Arnolds-
dóttir hjúkrunar-
fræðingur fór
um helgina til
Úsbekistans, en
næstu mánuði
mun hún sem
sendifulltrúi RKÍ
starfa með Al-
þjóða Rauða
krossinum við
uppbyggingu
heilbrigðisverkefna í Mið-Asíu.
Í Úsbekistan hefur Áslaug aðset-
ur í Tashkent, höfuðborg landsins.
Hún mun einnig starfa í Kasakstan,
Kírgistan, Tadsjikistan og Túrk-
menistan. Víða er neyð í þessum
löndum og á vegum Rauða krossins
er nú unnið að því að greina þörf
fyrir aðstoð og móta stefnu.
Um 20 ár eru síðan Áslaug hóf
störf fyrir Rauða krossinn. Á þeim
tíma hefur hún farið til starfa víða,
svo sem í Georgíu, Írak, Líbanon,
Eþíópíu, Úganda, Pakistan, Haítí
og Líbíu.
sbs@mbl.is
Áslaug send á vakt-
ina í Úsbekistan
Áslaug
Arnoldsdóttir
Trjáklippingar
Trjáfellingar
Stubbatæting
Vandvirk og snögg þjónusta
Sími 571 2000 | hreinirgardar.is