Morgunblaðið - 14.03.2013, Blaðsíða 14

14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. MARS 2013
BAKSVIÐ
Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Þegar Afganinn Wali Safi kom hing-
að til lands í júní 2008 var andlegt
ástand hans slæmt og það átti enn
eftir að versna. Hann þjáðist af
streitu og þunglyndi, ekki síst vegna
nagandi óvissu um hvort hann yrði
sendur aftur til Grikklands og þaðan
aftur til Afganistans. En þegar hann
fékk dvalarleyfi af mannúðar-
ástæðum á Íslandi árið 2010 birti
skyndilega til. „Eftir fjóra mánuði
var ég hættur að smakka áfengi, ég
hætti að reykja, ég hætti að nota nef-
tóbak og ég gat hætt að taka lyfin,“
segir hann.
Morgunblaðið hitti Wali í gær í
Salaskóla þar sem hann er skólaliði í
fullu starfi. Hann sækir einnig ís-
lenskunámskeið fjórum sinnum í
viku, í tvo tíma í senn, og vonast til
að geta farið á túlkanámskeið sem
hefst í apríl en hann vill túlka úr
pastún, móðurmáli sínu, og jafnvel
fleiri tungumálum, s.s. dari, urdu og
jafnvel grísku. Hann er greinilega
mikill málamaður og blaðaviðtalið
fer allt fram á íslensku.
Eins og eðlileg manneskja
Wali er fæddur 1. júní 1977 og bjó
lengst af í borginni Lagman í austur-
hluta Afganistans. Hann flúði undan
talibönum skömmu fyrir árið 2000,
fyrst til Írans, svo til Tyrklands og
loks til Grikklands þar sem hann
sótti um hæli. Álagið og stressið sem
þessu fylgdi reyndu á hann og hann
byrjaði fljótlega að taka lyf gegn
streitu og kvíða. „Svo ég gæti sofið,“
segir hann.
Frá Grikklandi ferðaðist Wali m.a.
til Noregs og þar ákvað hann að fara
til Íslands og freista þess að fá hæli
hér. Hann segist ekki vita almenni-
lega hvað hafi orðið til þess; hann
hafi lesið um að á Íslandi væri fallegt
og friðsælt og að hér hefðu Reagan
og Gorbachev hist á frægum fundi en
vissi lítið meira. „Ég var að leita að
friði, vildi vera í friði eins og eðlileg
manneskja. Og það var svo róandi
hér. Hér var ekki margt fólk og eig-
inlega enginn frá mínu landi. Og mér
fannst það mjög gott því ég var í
friði,“ segir hann.
Fljótlega kom þó í ljós að líklega
yrði honum vísað af landi brott og þá
helltist streitan og þunglyndið aftur
yfir. Óvissan var það versta.
Vill ekki tala um Afganistan
Wali átti yfir höfði sér að vera
fluttur aftur til Grikklands og segir
að þaðan hefði hann örugglega verið
fluttur til Afganistans en þangað
getur hann ekki hugsað sér að fara.
Þegar hann er spurður hvað yrði um
hann í Afganistan er greinilegt að til-
hugsunin um það er enn erfið. Hann
hikar gjarnan þegar talið berst að
Afganistan og horfir undan áður en
hann svarar. Vill lítið tala um þetta.
Hann bendir á að það sé ekki erfitt
að ímynda sér það, fólk þurfi ekki
annað en að horfa á fréttirnar. Hann
bætir síðar við að um 80% af fjöl-
skyldu hans hafi yfirgefið landið.
Getur ekki breytt fortíðinni
Útlendingastofnun ákvað í mars
2009 að Wali skyldi endursendur til
Grikklands, á grundvelli Dyflinnar-
reglugerðarinnar. Næstu mánuðina
gekk mikið á og álagið tók sinn toll. Í
byrjun árs 2010 var hann orðinn fár-
veikur. „Ef það hefði ekki verið fyrir
fólkið í félagsþjónustunni í Reykja-
nesbæ væri ég kannski dáinn,“ segir
hann. Nú er þetta að baki, Wali er
laus við lyfin og honum líður miklu
betur. Stundum þyrmir þó yfir hann.
„Það var starfsmaður í félagsþjón-
ustunni sem hjálpaði mér mjög mik-
ið. Hún sagði við mig: Ef þú getur
ekki breytt því, hvers vegna ertu þá
að hugsa um það? En ég ræð ekki
alltaf við mig. Ef ég sé eitthvað í
fréttunum …,“ segir hann en lýkur
ekki við setninguna.
Í gærkvöldi var frumsýnd í Bíó
Paradís ný heimildarmynd um hæl-
isleitendur sem heitir Fit hostel –
Refugee Camp Iceland. (Fit - Ís-
lenskar flóttamannabúðir).
Gistiheimili er bara staður
Wali kemur fyrir í myndinni.
Hann segir að á meðan hælisleit-
endur bíða eftir svari frá stjórnvöld-
um treysti menn fáum og efist um
flest. Það hafi einnig átt við um hann.
Nú horfi málin öðruvísi við. Hann
vilji ekki vera neikvæður. „Fit hostel
er bara staður. Ef ég hefði verið með
dvalarleyfi þá hefði Fit bara verið
gistiheimili, hvorki meira né minna.
Ef þú ert með svona kort,“ segir
Wali og dregur upp skírteini sem er
staðfesting á dvalarleyfi til ársins
2015, „þá getur þú gert svo margt já-
kvætt.“
Meðal þess jákvæða sem Wali hef-
ur gert er að heimsækja móður sína
þegar hún sótti sér læknisaðstoð í
Pakistan fyrir nokkru en faðir hans
lést nokkru eftir að hann yfirgaf Afg-
anistan. Wali hefur ekki farið aftur
til Afganistans. Þangað vill hann
ekki fara.
Nagandi óvissa vond fyrir sálina
 Afgananum Wali Safi var synjað um hæli en fékk dvalarleyfi af mannúðarástæðum árið 2010
 Illa þjakaður af þunglyndi, stressi og kvíða  Vatnaskil þegar hann fékk dvalarleyfi  Fann frið
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Nám Wali Safi er skólaliði í Salaskóla og var við útigæslu í gærmorgun þegar Morgunblaðið leit í heimsókn. Nem-
endur voru fljótir að hópast að þegar þeir sáu linsu á lofti. Hann sækir íslenskutíma fjórum sinnum í viku.
Amar Adem og Meymuna Asalam
Humed, hjónin frá Erítreu sem
Morgunblaðið fjallaði um í gær, voru
í gær boðuð á fund í innanríkisráðu-
neytinu. Þar var þeim tilkynnt að
ráðuneytið hefði ekki fallist á ósk
þeirra um að fá að dvelja áfram á Ís-
landi á meðan þau freistuðu þess að
fá dómstóla til að fella úr gildi úr-
skurði þess efnis að þau skyldu end-
ursend á grundvelli Dyflinnarreglu-
gerðarinnar. Þau telja að íslensk
stjórnvöld eigi að fjalla efnislega um
hælisumsóknir þeirra enda sé frest-
ur sem stjórnvöld höfðu til að senda
þau til baka liðinn.
Amar og Meymuna komu til
landsins í maí 2011.
Árni Helgason hdl., talsmaður
hjónanna, segir að á fundinum hafi
Meymunu verið gerð grein fyrir því
að hún yrði flutt til Frankfurt í
Þýskalandi í bítið daginn eftir, þ.e. í
dag. Adem verður fluttur til Belgíu í
næstu viku og helgast það af því að
yfirvöld þar geta ekki tekið við hon-
um fyrr.
Á fundinum í ráðuneytinu sagði
Meymuna frá því að hún hefði um
morguninn tekið þungunarpróf og
það hefði sýnt að hún er barnshaf-
andi.
Árni telur að þar með sé komin
upp ný staða í málinu, t.d. vegna
þess að sjónarmið um fjölskyldusam-
einingu geti gilt í málinu, eins og t.d.
hafi átt við í máli Pauls Ramses sum-
arið 2008. Umsókn hans hafi á end-
anum fengið efnismeðferð hér á
landi. Árni óskaði eftir því við ráðu-
neytið að brottför hennar yrði frest-
að á meðan réttarstaða hennar væri
könnuð. Á það féllst ráðuneytið
ekki..
Í gær ók lögregla þeim hjónum á
dvalarstað þeirra í Reykjanesbæ og
hafði með þeim vökult auga, að sögn
Árna. Í málum sem þessum telji lög-
regla að mikil hætta sé á að hæl-
isleitendur reyni að komast undan
Meymuna send til
Frankfurt í bítið
 Þungunarpróf hafi verið jákvætt
Löng málsmeðferð
» Amar og Meymuna komu til
landsins í maí 2011. Um 19
mánuðum síðar var ákvörðun
um endursendingu staðfest.
» Innanríkisráðuneytið hefur
efnt til tímabundins átaks til
að stytta málsmeðferðartím-
ann.
Ákvörðun Útlendingastofnunar í
máli Wali í mars 2009 var í sjálfu
sér fyrirsjáanleg. Ósk um hæli var
ekki tekin til efnislegrar með-
ferðar heldur skyldi Wali sendur
aftur til Grikklands þar sem hann
hafði þegar sótt um hæli. Ísland er
aðili að Dyflinnarreglugerðinni og
þar eru reglur um endursendingu
býsna skýrar. Þessa ákvörðun
kærði hann, m.a. á grundvelli þess
að aðstæður hælisleitenda í Grikk-
landi væru ómannúðlegar. Dóms-
málaráðuneytið staðfesti niður-
stöðuna stuttu síðar. Lögregla
hugðist framfylgja úrskurðinum
með því að ná í Wali og þrjá aðra á
gistiheimilið Fit í Reykjanesbæ en
Wali var fjarstaddur og því greip
lögregla í tómt.
Wali fór í felur á meðan lögmað-
ur hans og fleiru unnu í málinu og
mál hans vakti töluverða athygli
fjölmiðla. Leitað var til Mannrétt-
indadómstóls Evrópu og óskað
eftir að hann kæmi í veg fyrir
brottvísun og á það féllst dóm-
urinn, samkvæmt upplýsingum
sem lögmaður Wali tók saman.
Stuttu síðar ákváðu íslensk stjórn-
völd að hætta að endursenda
hælisleitendur til Grikklands.
Átti að senda til Grikklands
ÚTLENDINGASTOFNUN OG RÁÐUNEYTIÐ VORU SAMMÁLA