Morgunblaðið - 13.09.2013, Blaðsíða 29

29
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. SEPTEMBER 2013
Skemmtun Bókmenntahátíðin er áberandi þessa dagana og víða boðið upp á viðamikla dagskrá.
Gestir hafa ekki látið sig vanta og til dæmis var vel fylgst með viðtali í Norræna húsinu.
Golli
Brýnt er að bæta
húsakost Landspítala
(LSH). Fyrir því liggja
rök sem lúta að öryggi
sjúklinga, gæðum með-
ferðar, aðbúnaði
starfsfólks, fólks-
fjölgun og hækkandi
meðalaldri auk hag-
ræðingar í rekstri.
Slæm aðstaða sjúk-
linga og starfsfólks á
þátt í þeim atgervisflótta lækna og
annarra heilbrigðisstétta sem þegar
er orðinn. Brýnt er að leita allra
leiða til að snúa þeirri óheillaþróun
og skiptir bygging nýs Landspítala
þar miklu máli.
Í kjölfar hrunsins var horfið frá
áformum um að byggja nýtt sjúkra-
hús frá grunni en valin ódýrari lausn
þar sem eldri byggingar við Hring-
braut yrðu notaðar eins og hægt er.
Hönnun er lokið og deiliskipulag
samþykkt en fjármögnun fram-
kvæmdarinnar hefur ekki verið
tryggð.
Dýrast að byggja ekki
Sameining allrar starfsemi LSH
við Hringbraut er hagkvæm. Í
skýrslu norsks ráðgjafafyrirtækis er
áætlað að rekstrarlegur ávinningur
verði um 2,6 milljarðar á ári. Sparn-
aður fæst með betri
nýtingu mannafla og
lækkun kostnaðar
vegna flutninga, leigu
og viðhalds húsnæðis.
Einnig var metin hag-
ræðing til lengri tíma,
ársins 2050, með s.k.
nettó núvirði þar sem
metinn er heildarábati
umfram heildarkostnað
að teknu tilliti til kostn-
aðar við nýbyggingu,
fjármögnunar (miðað
við 3% vexti), reksturs
húsnæðis og hagræðis í rekstri. Nið-
urstaðan varð að nettó núvirði þess-
arar fjárfestingar væri 2,3 milljarðar
sem þýðir að hagræðing af byggingu
gerir betur en að greiða upp bygg-
ingarkostnaðinn. Nettó núvirði þess
að reka LSH án nýbyggingar er
hinsvegar verulega neikvætt. Sam-
kvæmt nýrri áætlun er kostnaður
við byggingu fyrsta áfanga 48 millj-
arðar og kostnaður vegna tækja-
kaupa, endurnýjunar eldra hús-
næðis og fjármögnunar um 36
milljarðar. Reiknað er með að bygg-
ingartími fyrsta áfanga verði 5 ár.
Mögulegar fjármögnunarleiðir
Í nóvember 2009 var hleypt nýju
lífi í verkefni um byggingu nýs spít-
ala með undirritun viljayfirlýsingar
stjórnvalda og 25 lífeyrissjóða, um
fjármögnun verksins. Stofnað var
opinbert hlutafélag, Nýr Landspítali
(NLSH) ohf. til að m.a. standa að
deiliskipulagsgerð og forhönnun.
Mikill þverpólitískur samhugur var
innan Alþingis um að setja verkefnið
af stað. Lífeyrissjóðirnir lýstu einnig
vilja til að taka þátt í fjármögnun
óháð því hvort um væri að ræða
leiguleið eða beint eignarhald rík-
isins, þó yrði það háð lögum hverju
sinni. Fram komu efasemdir um að
sérhæfð bygging sem sjúkrahús
uppfyllti skilyrði sem þarf þegar
leiguleið er farin og er þar einkum
um að ræða færslu eignar í rík-
isreikning til gjalda eða eignar eftir
atvikum. Alþingi ákvað því, vorið
2013, að falla frá leiguleiðinni og var
lögum nr 64/2010 breytt þannig að
verkefnið tekur nú á sig hefðbundna
mynd ríkisframkvæmdar. For-
gangsröðun Alþingis er varðar fjár-
heimildir í fjárlögum ræður því til
um framkvæmdahraða verksins og
nú er óvíst hvenær hægt verður að
hefjast handa fyrir alvöru. Tryggja
þarf því aðkomu lífeyrissjóðanna á
nýjan leik.
Fjárfestingaþörf – möguleikar
lífeyrissjóða
Fjárfestingaþörf lífeyrissjóða er
áætluð um 150 milljarðar á ári og
ljóst að fjárfestingatækifæri eru fá-
breytt. Sjóðina skortir heimild til að
fjárfesta í erlendum eignum og
tryggir fjárfestingakostir eru fáir
innanlands. Líklegt er að þátttaka í
fjármögnun slíkrar framkvæmdar
myndi tryggja ávöxtun sem væri í
takt við þá áhættu sem þessari fjár-
festingu er samfara. Þar að auki er
þetta samfélagsleg fjárfesting og til
hagsbóta fyrir umbjóðendur þeirra,
lífeyrisþega.
Endurskoðun laga
um fjárreiður ríkisins
Samkvæmt lögum um fjárreiður
ríkisins nr. 88/1996 ber LSH og öðr-
um ríkisstofnunum í A-hluta rík-
isreiknings að gjaldfæra bygg-
ingakostnað á framkvæmdatíma,
þ.e. ekki má færa byggingu til eignar
og afskrifa á notkunartíma. Þetta
þýðir að nýbyggingar upp á 50 millj-
arða þyrfti að fjármagna á bygg-
ingatíma með framlögum úr rík-
issjóði og ef ekki eru nægar tekjur til
að standa undir framlögum, um 10
milljörðum á ári, myndast halli á rík-
issjóði sem ekki er ásættanleg staða.
Fyrir liggur endurskoðun fjár-
reiðulaga og er rætt um að þeim
verði breytt þannig að ríkisstofnanir
í A-hluta færi fullt rekstrar- og
eignabókhald. Ef fasteignir LSH
yrðu settar í sérstakt fasteignafélag,
t.d. NLSH ohf., þá gæti Landspít-
alinn fengið bygginguna til afnota
gegn leigugjaldi en byggingin yrði
færð til eignar hjá fasteignafélaginu.
Þá gæti t.d. NLSH ohf. tekjufært
leigu frá Landspítalanum sem dygði
til að greiða niður fjármagnskostn-
aðinn á skilgreindum notkunartíma
eignanna. Slíkar lagabreytingar
myndu gera leiguleiðina mögulega.
Allir vinna
Með því að lífeyrissjóðirnir láni
ríkinu fjármagn til byggingar Land-
spítala verður ávinningur mikill:
Landsmenn fá sjúkrahús sem hæfir
nútíma heilbrigðisþjónustu, fjár-
munir ríkisins sparast til lengri tíma
litið og lífeyrissjóðirnir ná að ávaxta
sitt pund.
Ég hvet Alþingi og forystumenn
fjármála og heilbrigðismála til að
leysa úr tæknilegum atriðum um
reikningshald og að óska eftir samn-
ingaviðræðum við lífeyrissjóðina.
Það þolir enga bið að bæta aðstöðu
Landspítalans og það þýðir ekkert
að gefast upp.
Eftir Ölmu
D. Möller »Ef lífeyrissjóðir lána
fé til byggingar
LSH fá þeir ávöxtun
innanlands, ríkið sparar
fé til lengri tíma og
landsmenn fá nútíma
sjúkrahús. Allir vinna.
Alma D. Möller
Höfundur er yfirlæknir gjörgæslu-
deildar Landspítala við Hringbraut.
Lífeyrissjóðir + Landspítali = Allir vinna
Flugvélar þurfa flugbrautir
til lendinga og flugtaka. Kröf-
ur um nauðsynlega lengd
þeirra eru tengdar fjölda
tæknilegra þátta, m.a. eft-
irfarandi, sem hér er raðað í
stafrófsröð: gerð yfirborðs
flugbrautar, hindranir í að-
flugi og brottflugi, hitastig,
loftþrýstingur, mæld heml-
unarskilyrði, ókyrrð í lofti,
vindátt og vindhraði. Teg-
undir flugvéla gera síðan mis-
munandi kröfur, og m.a. háð eftirfarandi
þáttum: fjölda og gerð hreyfla, flapsakerfa,
flugþunga, hemlunarbúnaðar, vængflatar,
vænghleðslu og vængprófíls. Flugþunginn
er hér lykilatriði, og samanstendur af fjór-
um þáttum, tómaþunga flugvélar, eldsneyti
um borð, farþegum og frakt. Síðastnefndu
tveir þættirnir mynda svonefnda arð-
hleðslu, sem flugfélag byggir afkomu sína
á.
Í skýrslu Samráðsnefndar samgöngu-
ráðuneytisins og Reykjavíkurborgar,
„Reykjavíkurflugvöllur – Úttekt á framtíð-
arstaðsetningu“ (apríl 2007), var lagt til að
aðalflugbraut flugvallar höfuðborgarinnar,
sem þjóni sem miðstöð innanlandsflugs á
Íslandi, verði 1.800 m löng fyrir flugtak, en
flugbraut númer tvö verði 1.379 m. Núver-
andi flugbrautir Reykjavíkurflugvallar í
Vatnsmýri eru heldur styttri en þetta, sem
veldur því að nú þegar þarf stundum að
skerða arðhleðslu áætlunarflugvélanna.
Það vekur því vægast sagt furðu að lesa
innlegg Egils Helgasonar á vefsíðunni
eyjan.is, dags. 10. september, þar sem hann
telur að „lausn“ í ágreiningi um Reykjavík-
urflugvöll í Vatnsmýri eigi að felast í stytt-
ingu flugbrauta hans, eða hugsanlegri gerð
slíks minni flugvallar á Álftanesi. Eitthvað
hefur skolast til í heimildum höfundar, þar
sem engar marktækar vísbendingar eru
um að þær flugvélar, sem nú eru í fram-
leiðslu, eða væntanlegar á næstu árum,
muni komast af með styttri flugbrautir. Í
skýrslu Isavia ohf. „Innanlandsflug, – um-
ferð, rekstur og sviðsmyndir framtíðar“
(des. 2012) er í helstu niðurstöðum réttilega
bent á eftirfarandi: „Flugtækni breytist
ekki mikið til ársins 2025.“
Aðra nýlega furðuhugmynd er að finna í
grein Álfheiðar Ingadóttur fyrrverandi al-
þingismanns í Fréttablaðinu 7. september
undir fyrirsögninni „Tillaga að sátt í flug-
vallarmálinu“. Höfundurinn telur að
„lausnin“ eigi að felast í því að Reykjavík-
urflugvöllur verði með eina
flugbraut, sem liggi frá austri
til vesturs. Þau tölugildi um
áætlað nýtingarhlutfall slíks
flugvallar, sem birt eru í
greininni, hljóta að byggjast á
einhverjum misskilningi.
Nokkrar skýrslur liggja
fyrir um úttektir á nýting-
arhlutfalli flugbrauta Reykja-
víkurflugvallar í Vatnsmýri
með hliðsjón af heimiluðum
hliðarvindsmörkum. Sú, sem
oftast er vitnað til, er frá febr-
úar 2000, og er eftir Guðmund
R. Jónsson og Pál Valdimarsson við Verk-
fræðideild Háskóla Íslands. Skýrslan var
unnin að beiðni Orkuveitu Reykjavíkur.
Samkvæmt henni er núverandi nýting-
arhlutfall flugvallarins með þremur flug-
brautum 98,2%, sem samsvarar því að hann
sé lokaður vegna of mikils hliðarvinds um
sjö daga á ári. Miðað er við 13 hnúta hlið-
arvindsgildi samkvæmt ákvæðum ICAO
Annex 14, „Aerodromes“, enda ber að nota
það hliðarvindsgildi fyrir þær flugvélateg-
undir, sem Reykjavíkurflugvöllur þjónar.
Verði NA/SV-flugbrautinni lokað, lækk-
ar nýtingarhlutfallið í 93,8%, samsvarandi
viðbótarlokun flugvallarins í 16 daga á ári.
Verði flugvöllurinn með aðeins eina A/V-
flugbraut, lækkar nýtingarhlutfallið í að-
eins 82,4%, sem samsvarar því að flugvöll-
urinn verði lokaður vegna of mikils hlið-
arvinds í samtals 64 daga á ári.
Talsmenn Flugmálastjórnar Íslands,
Isavia ohf. og Flugfélags Íslands hafa
ítrekað staðfest opinberlega, að Reykjavík-
urflugvöllur með eina flugbraut væri með
öllu óbrúklegur sem miðstöð innanlands-
flugs Íslands, og þaðan af síður sem
áfangastaður sjúkraflugsins. Hvernig get-
ur Álfheiður sem fyrrverandi heilbrigð-
isráðherra, sem ætti að hafa efst í huga
þarfir og öryggi sjúkraflugs fyrir alla
landsmenn, boðið upp á „lausn“, sem felur í
sér að áfangastaður sjúkraflugsins sé lok-
aður í 64 daga á ári?
Um lengd og
fjölda flugbrauta
Eftir Leif Magnússon
Leifur Magnússon
» Verði flugvöllurinn með
aðeins eina A/V-flug-
braut lækkar nýtingarhlut-
fallið í 82,4% samsvarandi
lokun hans vegna hliðarvinds
í samtals 64 daga á ári.
Höfundur er verkfræðingur.