Morgunblaðið - 13.09.2013, Blaðsíða 46

46 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. SEPTEMBER 2013
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Hallgrímur Helgason sameinar þau
listform sem hann hefur unnið til
skiptis með, myndlist og bók-
menntir, á sýningunni Íslensk bók-
menntasaga IV bindi, sem opnuð
verður í dag klukkan 17 í Tveimur
hröfnum – listhúsi, á horni Nönnu-
götu og Baldursgötu. Þar birtist
svarthvítur heimur bókmenntanna, í
málverkum af mörgum þekktustu
rithöfundum þjóðarinnar á 20. öld –
þeir birtast í írónískum meðförum
Hallgríms.
Þegar Hallgrímur er spurður að
því hvort þátttaka hans í Bók-
menntahátíð í Reykjavík felist að
þessu sinni í því að birta íslenska
bókmenntasögu í málverkum, þá
segir hann að það líti út fyrir það.
„Sýningin hittir svona skemmti-
lega á en það var reyndar ekki út-
pælt,“ segir hann. „Eigendur gall-
erísins komu til mín í vor, sáu þetta
verk og báðu mig um heila sýningu,
segir hann og bendir á verkið sem er
samnefnt sýningunni. Það er unnið
út frá þekktri ljósmynd af Halldóri
Laxness á Nóbelshátíðinni í Stokk-
hólmi, þar sem hann er umkringdur
ungum stúdínum í fallegum kjólum.
Í útgáfu Hallgríms eru stúlkurnar
kollegar hans, þau Gunnar Gunn-
arsson, Þórbergur Þórðarson, Guð-
rún frá Lundi, Steinn Steinarr og
Davíð Stefánsson. Ásjónur þessarra
höfunda má sjá á fleiri verkum sýn-
ingarinnar, ásamt Torfhildi Hólm og
skáldkonunni sem kallaði sig Huldu.
„Þessa Nóbelshátíðarmynd málaði
ég í fyrra og hún var kveikjan að
sýningunni. Hin verkin komu öll í
ár,“ segir hann.
„Þetta er mjög feminísk mynd,
eða hvað…“ bætir Hallgrímur við,
þegar rætt er um frummyndina, og
hlær. „Þessi mynd kom í hausinn á
mér fyrir nokkrum árum þegar ég
var að lesa ævisögur þessara höf-
unda og sá að meira að segja Davíð
fór í mínus yfir að fá ekki Nóbelinn.
Það var mikið áfall fyrir hann. Þá
kom upp í mér prakkarinn og þessi
mynd varð til. Mér fannst þetta vera
uppsúmmering á fjórða bindi Bók-
menntasögunnar.
„Þeir samgleðjast nú reyndar
líka,“ segir hann og horfir á „von-
biðlana“ umhverfis Halldór; „þeir fá
líka að punta sig og mæta í partí.
Þetta er tilraun til sögulegra sátta.“
Varðandi nærveru Guðrúnar frá
Lundi, sem var afar vinsæl á þessum
tíma, segir Hallgrímur það hafa ver-
ið uppgötvun fyrir sig að hafa loks-
ins lesið hennar þekktustu bók,
Dalalíf.
„Ég var alinn upp við að þetta sé
B-klassa höfundur, og vissulega las
maður hana með einhverjum gler-
augum, en það var ekki leiðinleg
lesning. Guðrún er ótamið nátturuafl
og verður að teljast einn af okkar
stóru höfundum.“
Sumar hugmyndir öskra hærra
Þau Guðrún og Halldór eru mest
áberandi í þessari bókmenntasögu
Hallgríms. Fyrir miðju sýning-
arinnar er stórt málverk sem sýnir
Halldór Laxness ungan halda á
kerti, fyrir framan opnar dyr torf-
bæjar – ekki við klaustrið í Clervaux
þaðan sem myndin er upprunnin.
„Ég sá hann fyrir mér koma út úr
þúsund ára löngum bæjargöngum,
út úr myrkrinu og kveikja ljósið í ís-
lenskum bókmenntum.“ Verkið kall-
ar Hallgrímur Ljós heimsins.
„Þessar myndir af Guðrúnu
kviknuðu svo eftir lestur Dalalífs.
Þannig að þetta eru allt nokkurra
ára gamlar hugmyndir. Það er nú
gallinn að þegar maður málar ekki
að staðaldri þá hlaðast upp hug-
myndir og sumar öskra hærra út af
lagernum en aðrar. Ég er að reyna
að sinna þeim núna.“
Hér snýr Hallgrímur saman þess-
um tveimur heimum sínum en um
margra ára skeið hvarf myndlist-
armaðurinn nokkuð í skugga rithöf-
undarins, eða þar til hann sýndi í
Gerðubergi í fyrra.
„Ég fékk mér akrýlliti núna, var
eiginlega kominn með ofnæmi fyrir
olíulitum,“ segir hann. „Það er nær
teikningunni, þornar allt á auga-
bragði, og nær skrifunum kannski
líka, ekki síst þar sem ég vinn allt í
svart hvítu hér, þessum „litum rit-
höfundarins“.
Ég rak mig annars á það þegar ég
fór að mála þessar stóru myndir að
síðast þegar ég tók svona málara-
skorpu voru hvorki farsímar né Fa-
cebook. Það var ögn sjokkerandi
uppgötvun. Ég lýg því reyndar, því
ég málaði hið svokalla „ómálaða mál-
verk“ árið 2007,“ segir hann og vísar
í fræga mynd sem seld var á uppboði
til styrktar UNICEF árið 2005 á 21
milljón króna, fé sem rann allt til
hjálparstarfs. Verkið sem kom út úr
því nefnist Guð á Sæbraut.
„En það er nánast eina stóra verk-
ið sem ég hafði málað á þessari öld.
Þetta var því eins og að heimsækja
gamlan vin að verða myndlist-
armaður aftur. Í því var fólgin
ánægjutilfinning. Kannski tekst mér
að láta þetta flæða meira saman,
skrifin og myndlistina, vera ekki
alltaf með þetta í einhverjum hólf-
um. Mála kannski bara fyrir hádegi
og skrifa eftir hádegi.“
Farið fram sem málari
En er það mögulegt, er það ekki
allt of krefjandi heimur að vera á
kafi í bókmenntaverki?
Hallgrímur grettir sig við tilhugs-
unina, segir síðan: „Jú, það er eig-
inlega ekki mögulegt. Segjum þá að
ég máli þrjá mánuði á ári. Þetta kall-
ar á mig.
En svo er hitt, og það finnst mér
ánægjulegt og soldið furðulegt, að
mér finnst mér hafa farið fram sem
málari á meðan ég málaði ekki neitt.
Ég á betra með að ná andlitum og
svipbrigðum nú en áður. Fyrir
fimmtán árum síðan hefði ég ekki
ráðið við að mála þessi portrett.“
Þrátt fyrir að Hallgrímur byggi
verkin öll á ljósmyndum, og sumum
mjög þekktum, koma hans höfund-
areinkenni og sýn sterkt í gegn.
„Ég reyni auðvitað að ná svip
fólksins en þetta er síðan svipað og
þegar maður skrifar skáldsögur,
persónurnar bera alltaf einhvern lit
af höfundinum.
Svo er aftur spurning hvort þessi
verk séu bein portrett. Þau eru
kannski frekar ímyndir. Sum skáld-
anna voru líka ansi ómáluð. Ég vissi
til dæmis ekki hvernig Hulda og
Torfhildur litu út áður en ég dembdi
mér í þetta.
Annars má líka sjá hér hvaða höf-
undar hafa talað sterkast til mín frá
þessum tíma: Steinn, Davíð, Þór-
bergur, Laxness… og svo þessi Guð
frá Lundi. Svo er ég nú reyndar með
Tómas á trönunum heima…“
„Tilraun til sögulegra sátta“
 Hallgrímur
Helgason opnar í
dag sýningu sem
hann kallar Íslensk
bókmenntasaga
IV bindi
Morgunblaðið/Einar Falur
Nóbelsskáldið Stúdínur hafa vikið fyrir kollegum Halldórs í málverki Hall-
gríms sem er samnefnt sýningunni: Íslensk bókmenntasaga IV bindi.
Ímyndir Hallgrímur Helgason við málverk sitt af Halldóri Laxness, Ljós heimsins. „Ég sá hann fyrir mér koma út úr
þúsund ára löngum bæjargöngum, út úr myrkrinu og kveikja ljósið í íslenskum bókmenntum.“
LAUGAVEGI 5 - SÍMI 551 3383SPÖNGIN
GRAFARVOGI - SÍMI 577 1660
Gullhálsmen
Handsmíðað 14K, 2 iscon
26.000,-
Gullhringur
Handsmíðaður 14K, 2 iscon
45.700,-