Morgunblaðið - 13.09.2013, Side 31

UMRÆÐAN 31
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. SEPTEMBER 2013
Íslenska ríkið er
gríðarlega skuldsett og
það er eitt stærsta
vandamál stjórnmála-
manna í dag. Þar að
auki liggja á ríkisvald-
inu gríðarlegar skuld-
bindingar og ábyrgðir,
t.d. vegna lífeyr-
isgreiðslna opinberra
starfsmanna, ganga-
gerða, virkjana og
svona má lengi telja. Þetta er vanda-
mál. Ef það verður ekki leyst þarf að
selja allt í búi ríkisvaldsins á bruna-
útsölu eða lýsa yfir gjaldþroti, með til-
heyrandi sársauka fyrir alla sem enn
eru eftir á Íslandi til að borga skuldir
hins opinbera.
Tvær leiðir eru oftast nefndar til að
bjarga ríkisvaldinu úr skuldasúpunni.
Sú fyrri er að hækka skatta og sú síðari
að skera niður í ríkisrekstrinum.
Skattahækkanir eru auðvitað jafn-
vitlaus aðgerð og að sprauta eitri í æðar
dauðvona sjúklings, og ber að forðast
með öllu. Frekari niðurskurður í þeim
ríkisrekstri sem er til einhvers nýtur er
líka óheppilegur, enda þarf ríkisvaldið
gríðarlegt fé til að veita lágmarksþjón-
ustu illa, og hætt við að sú þjónusta
versni enn ef ríkið heldur áfram að
veita hana en um leið fjársvelta.
Þriðja leiðin er samt til. Hún er sú að
ríkið komi sér einfaldlega út úr öllum
rekstri, en sérstaklega þeim sem er
mikilvægur og það ræður ekki við.
Rekstur sem ríkið hefur einfaldlega
ekki á sinni könnu verður síður að póli-
tísku bitbeini. Ekki er hægt að ráða
gamla stjórnmálamenn í stöður hjá
einkafyrirtækjum nema þeir hafi meira
til brunns að bera en flokksskírteinið.
Erfitt er að þröngva einkafyrirtækjum
út í pólitískt vinsælar en
rekstrarfræðilega vafa-
samar framkvæmdir, og
erfitt hefur reynst fyrir
stjórnmálamenn að
lokka einkafyrirtæki út í
slíkar framkvæmdir
jafnvel þótt rík-
isábyrgðir hafi verið í
boði.
Eitt augljóst dæmi
um mikilvægan rekstur
sem ríkið ræður ekki við
er rekstur heilbrigð-
iskerfis. Hið opinbera
heilbrigðiskerfi nýtur að mörgu leyti
einokunarstöðu á markaði heilbrigð-
isgæslu með niðurgreiðslum úr vösum
skattgreiðenda og miklu regluverki
sem heldur samkeppni við það í skefj-
um. Það er því nánast aftengt hinu
sveigjanlega og aðlögunarhæfa frjálsa
markaðshagkerfi. Sjúkrahúsum og
heilsugæslustöðvum er skammtað fé
úr ríkissjóði í samkeppni við allskyns
annan ríkisrekstur. Heilbrigðisgæslan
er í raun í samkeppni um skattfé við
sendiráðin, háskólana, ráðherrabíl-
ana, jarðgöngin og íslensku sauð-
kindina, svo eitthvað sé nefnt. Póli-
tískar ákvarðanir þarf að taka við
útdeilingu á því fé, og þær eru yfirleitt
víðsfjarri öllum rekstrarfræðilegum
raunveruleika heilbrigðisstofnana.
Krafan um ríkiseinokun heilbrigð-
iskerfisins er hávær og pólitískt óvin-
sælt að andmæla henni, enda þótt oft
heyrist að „samkeppni“ sé af hinu
góða. Með takmörkuðu skattfé úr að
spila hefur heilbrigðiskerfinu verið ýtt
út í skammtanir á þjónustu, biðlista og
kjaradeilur heilbrigðisstarfsmanna.
Þjónustan versnar og kostnaður
hækkar. Stjórnmálamenn hafa reynt
að skera niður, en það hefur bitnað á
þjónustu á meðan sjúklingar eru
rukkaðir um sífellt hærri innrit-
unargjöld og meira í lyfjakostnað,
auk hækkandi skatta til að fjármagna
kerfið.
Í stað aukins fjárausturs í kerfið,
sem bætir það ekki, eða aukins nið-
urskurðar, sem gerir vont enn verra,
væri upplagt að koma heilbrigð-
iskerfinu úr höndum ríkisvaldsins, en
til vara bara mikilvægustu einingum
þess. Skatta má lækka sem nemur
kostnaði við það. Regluverkið mætti
skera niður og auðvelda þannig að-
gengi nýrra aðila á þennan mikilvæga
markað. Þetta mætti gera um leið og
ríkisvaldið greiðir, a.m.k. til einhvers
tíma, aðgerðir og aðra meðhöndlun
með útboði til einkaaðila. Að tryggja
að skattfé sé notað til að greiða fyrir
læknisþjónustu er ekki eitt og hið
sama og að ríkisvaldið standi í ein-
hvers konar rekstri. Þetta vita meira
að segja margir sænskir læknir.
Þriðja leiðin – að koma verkefnum
algjörlega úr höndum ríkis og stjórn-
málamanna – hefur enga ókosti
hækkandi skatta eða vaxandi nið-
urskurðar. Ríkisvaldið er fjarlægt
sem dýr og klaufalegur milliliður í
frjálsum viðskiptum og samskiptum.
Frjálsir samningar leysa af torskilin
eyðublöð. Samkeppni einkafyr-
irtækja leysir af hólmi rýrnandi þjón-
ustu og hækkandi kostnað einokunar-
aðilans. Er eftir einhverju að bíða?
Þriðja leiðin í ríkisfjármálum
Eftir Geir
Ágústsson » Tvær leiðir eru oft-
ast nefndar til að
bjarga ríkisvaldinu úr
skuldasúpunni sem það
er að drukkna í, en sú
þriðja er til.
Geir Ágústsson
Höfundur er verkfræðingur.
Við bjóðum velkomna ítalska hönnun
Natuzzi endurspeglar fullkominn samhljóm og kjarna Ítalskrar hönnunar.
Það er æðislegt að upplifa hlýja og kósý stemningu í Natuzzi umhverfi.
Staður þar sem fólki líður vel.
100% made in Italy
www.natuzzi.com
Skeifunni 8 | sími 588 0640 | casa.is
Komið og upplifið nýja Natuzzi gallerýið okkar
Þessa dagana virðast allir móar
vera fullir af fólki sem gengur til
berja og fyllir trog sín og koppa og
kirnur. Mér varð
hugsað til nokk-
urs sem ung
frænka mín sagði
um slíkt athæfi
og er heim-
spekilega róm-
antískt orðuð
hugmynd gegn
græðgi, en hún
er sú að ef mað-
ur klárar hvert
ber af einni þúfu, þá verði álfarnir
móðgaðir, eða í það minnsta sárir
og komi því svo fyrir að ekkert vaxi
aftur á umræddri þúfu. Af því til-
efni orti ég einu sinni undir forn-
grískum bragarhætti sem heitir
saffóarlag og gengur meira út á at-
kvæðafjölda en þetta merkilega rím
sem margir virðast halda að sé það
sem gerir ljóð að ljóði eða kvæði að
kvæði. Aftur á móti er stuðlasetn-
ingin nauðsynlega rétt.
Ber
Sjáðu vinur berin á litlu lyngi,
litadýrð og kímileit blóm í flokkum.
Setjumst niður, tínum í munn og
maga
munúðarfylli.
Leggjumst svo og horfum á skondin
skýin
skjótast um í leik yfir berjamónum,
látum safann leka um munnvik
okkar
lífsnautnamanna.
Tínum fleiri, skiljum þó einhver eftir,
engin þúfa má verða auð að lokum,
annars geta álfarnir fyrst og
móðgast
óhemju mikið.
Þökkum fyrir okkur af öllu hjarta
af því jörðin gaf okkur drykk og
fæðu.
Löbbum svo á einhverjar aðrar slóðir
áður en rignir.
SIGURÐUR INGÓLFSSON,
rithöfundur.
Berjatínsla
Frá Sigurði Ingólfssyni
Sigurður
Ingólfsson
Bridsdeild
Breiðfirðingafélagsins
Vetrarstarfið hjá okkur hefst
sunnudaginn 15. september. Þá
verður spilaður eins kvölds tvímenn-
ingur. Spilað verður alla sunnudaga í
vetur og hefst spilamenskan kl. 19.
Spilað er í Breiðfirðingabúð, Faxa-
feni 14 (við hliðina á Bónus).
Stjórnandi eins og undanfarin ár
er Ólafur Lárusson.
Úrslitin í bikarnum
um aðra helgi
Átta liða úrslitum er lokið í Bik-
arkeppninni og unnust allir leikirnir
á „útivelli“. Úrslitin urðu þessi:
Hvar er Valli? – SFG 71– 115
Rimi – J.E. Skjanni 46– 139
Grant Thornton – Lögfræðistofa Ísl. 73–101
Hjördís Sigurjónsd. – Stilling 61–80
Í undanúrslitum spilar Lögfræði-
stofan gegn SFG og J.E. Skjanni
gegn Stillingu, en undanúrslit og úr-
slit verða spiluð 14. og 15. septem-
ber.
BRIDS
Umsjón Arnór G.
Ragnarsson| brids@mbl.is