Morgunblaðið - 07.10.2013, Síða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 7. OKTÓBER 2013
Haustlitagleði Þegar haustsólin lætur sjá sig, eins og hún gerði um helgina, þá er gaman að fara út að leika og það gerðu þessir krakkar; létu ekki sitt eftir liggja, róluðu hátt upp í himininn.
Ómar
Einkennilegt var að fylgjast á
myndbandi með fyrirlestri
breska jafnaðarmannsins Davids
Milibands í hátíðarsal Háskóla
Íslands 26. september 2012. Allir
brostu við honum, sumir fleðu-
lega, og enginn spurði hann
óþægilegra spurninga, enda
hafði hann látið þau boð út
ganga, að hann myndi engu
svara um samskipti Breta og Ís-
lendinga haustið 2008. Miliband
var utanríkisráðherra í rík-
isstjórn Verkamannaflokksins, sem setti
hryðjuverkalög á íslenskar stofnanir og fyr-
irtæki 8. október 2008 og gerði að engu alla
möguleika á að bjarga einhverju úr rústum
íslensku bankanna. Hafði Ísland þó verið
tryggur bandamaður Breta í Kalda stríðinu
og raunar veitt Bretum ómetanlega aðstöðu í
seinni heimsstyrjöld, þegar þeir stóðu höllum
fæti. Um hríð voru seðlabankinn íslenski og
fjármálaráðuneytið ásamt Landsbankanum á
lista breska fjármálaráðuneytisins um hryðju-
verkasamtök ásamt Al-Kaída, talibönum og
ríkisstjórnum Súdans og Norður-Kóreu. Hér
var kominn maður, sem bar fulla ábyrgð á
því, að lyfja- og matvælasendingar stöðvuðust
um skeið til landsins og við Íslendingar settir
við hlið samviskulausra fjöldamorðingja, og
allir brostu sínu blíðasta. Ekki hefði Jóni Sig-
urðssyni líkað þetta, en Háskólinn var stofn-
aður á 100 ára afmæli hans 1911, og mætir
Miliband og öðrum gestum brjóstmynd af
Jóni í anddyrinu.
Nú hefur Háskólinn hins vegar bætt um
betur. Í dag klukkan fimm, mánudaginn 7.
október 2013, flytur dr. Eamonn Butler, for-
stöðumaður Adam Smith-stofnunarinnar í
Lundúnum, erindi á ráðstefnu um „Íslenska
bankahrunið fimm árum síðar“, en hún er
haldin í stofu N-132 í Öskju. Butler er virtur
og víðkunnur rithöfundur, sem hefur samið
fjölda verka um hagfræði og stjórnmál, en í
bók, sem kom út árið 2009, The Rotten State
of Britain, Eitthvað er rotið í Bretaveldi, tók
hann myndarlega til varnar Íslendingum.
Hann lýsti því, þegar fjármálaheimurinn rið-
aði til falls haustið 2008, þar á meðal Lands-
bankinn, þar sem hann og margir aðrir Bret-
ar áttu innstæður. Geir Haarde hefði
fullvissað umheiminn um, að Íslendingar
ynnu eftir megni að lausn vandans. „En þá
fékk hann þrisvar framan í sig krepptan
hnefa Gordons Browns. Breska ríkisstjórnin
frysti eigur Íslendinga. Hún lét sér ekki
nægja eigur Landsbankans, sem rak Icesave-
reikningana, heldur líka Kaupþings, sem þá
var ekki komið í greiðsluþrot.
Afleiðingin var, að Kaupþing féll
líka, svo að fjárhagslegir erf-
iðleikar Íslendinga jukust enn.
En þyngsta höggið var, að þessi
ótrúlega fjandsamlega kúgunar-
aðgerð gagnvart lítilli vinaþjóð
var gerð í krafti laga gegn
hryðjuverkasamtökum. Ekki var
að furða, að Geir Haarde gæti
vart leynt reiði sinni og von-
brigðum.“ Verður drengskapur
Butlers í garð Íslendinga lengi
uppi.
Auk Butlers flytur dr. Pythagoras Petra-
tos, kennari í fjármálafræði í Said School of
Business í Oxford-háskóla, erindi á ráðstefn-
unni um, hvernig fjármálakreppan snart
Grikkland og Kýpur, sem er eins og Ísland
eyland í Evrópu, en ólíkt Íslandi í Evrópu-
sambandinu og á evrusvæðinu. Er fróðlegt
fyrir okkur Íslendinga að bera saman hlut-
skipti okkar og Kýpurbúa. Þá mun dr. Ásgeir
Jónsson, lektor í hagfræði, ræða um banka-
hrunið og eftirleikinn, en bók hans, Why Ice-
land?, er talin ein vandaðasta úttektin á
bankahruninu. Sjálfur mun ég í erindi mínu
fara yfir, hvers vegna ekki styðja næg gögn
þrjár algengar kenningar um hrunið: að ís-
lensku bankarnir hafi verið of stórir, að ís-
lenskir bankamenn hafi verið meiri glannar
en starfssystkini þeirra erlendis og að banka-
hrunið megi rekja til misheppnaðrar frjáls-
hyggjutilraunar á Íslandi. Ég mun lýsa
tveimur tegundum kerfisáhættu á Íslandi, og
gerði rannsóknarnefnd Alþingis á banka-
hruninu annarri þeirri góð skil. Jafnframt
mun ég spyrja þriggja spurninga, sem enn
hafa ekki fengist svör við (og sumir virðast
vilja banna umræður um): Hvers vegna neit-
aði bandaríski seðlabankinn að gera gjaldeyr-
isskiptasamning við hinn íslenska, en gerði
slíka samninga við seðlabanka allra annarra
vestrænna ríkja utan evrusvæðisins? Hvers
vegna lokaði ríkisstjórn Davids Milibands og
Gordons Browns bönkum í eigu Íslendinga í
Bretlandi, sama dag og hún bjargaði öllum
öðrum bönkum þar í landi? Hvers vegna setti
ríkisstjórn Milibands og Browns hryðjuverka-
lög á vinveitta og vopnlausa smáþjóð? Ráð-
stefnan er öllum opin og aðgangur ókeypis.
Eftir Hannes Hólmstein
Gissurarson
» Verður drengskapur
Butlers í garð Íslendinga
lengi uppi.
Hannes Hólmsteinn
Gissurarson
Höfundur er prófessor og sat í bankaráði
Seðlabankans 2001-2009.
Bankahrunið og Háskólinn
Undanfarið hefur orðið mikil
umræða um framtíð flugvall-
arins í Vatnsmýrinni og tengsl
hans við Landspítalann. Sumir,
sem ekki hafa persónulega
reynslu af meðferð bráðveikra
sjúklinga, hafa gert lítið úr því
að tiltölulega stutt töf í flutningi
sjúklinga á spítalann geti skipt
sköpum og skammur tími skilið
milli lífs og dauða. Sjálfur vann
ég í mörg ár á háskólasjúkra-
húsum í Bandaríkjunum við
nám og störf í skurðlækningum
og rannsóknum. Sjúkrahús, sem ég starfaði
við og sérhæfði sig í slysameðferð og öðrum
bráðalækningum, var staðsett við hraðbraut
og stutt frá flugvelli. Fórnarlömbum alvar-
legra slysa og annarra áverka var ekið rak-
leitt inn á stóra og sérútbúna skurðstofu þar
sem unnt var að veita fyrstu hjálp, greina
ástand, eðli og umfang áverka og hefja strax
meðferð með bráðaaðgerðum til að bjarga lífi
sjúklingsins. Ég minnist margra einstaklinga
sem bjargað var frá bana vegna þess hve
fljótt sjúklingarnir komust á spítalann þar
sem sérhæft teymi brást hratt og rétt við
ástandi þeirra og fáeinar mínútur skildu oft á
milli feigs og ófeigs.
Eftir heimkomu vann ég í mörg ár á
kvennadeild Lsp. Einnig þaðan minnist ég
þess að oft skipti tíminn sköpum um örlög
sjúklinga. Við fylgjulos missir barn í móð-
urkviði lífæð sína við móðurina. Barnið deyr
innan nokkurra mínútna ef algert los verður.
Sé um ófullkomið rof að ræða má oft bjarga
barninu með keisaraskurði, komist konan á
spítalann í tæka tíð. Þó er hætt við heilaskaða
vegna súrefnisskorts, ef meðferð dregst þótt
barnið lifi. Svipað gildir um ýmis önnur
bráðaatvik, svo sem hjartaáföll og innvortis
blæðingar. Í umræðunni um flutning sjúkra-
flugs til Keflavíkur gleymist oft að þótt akst-
urstími frá Keflavík til Reykjavíkur sé ekki
mjög langur við bestu skilyrði getur bæst við
hann veruleg töf vegna veðurs og slæmra
akstursskilyrða og umferðaröngþveitis í ná-
grenni Lsp. á álagstímum.
Því hefur verið haldið fram að Vatnsmýrin
sé svo dýrmætt byggingarland fyrir Rvk. að
flugvöllurinn verði að víkja þótt vitað sé að
jarðvegur mýrarinnar sé óheppilegur fyrir
byggingar. Það vekur furðu mína sem gamals
umhverfissinna að núverandi framverðir um-
hverfisverndar virðast láta sig litlu skipta
þótt lífríki og friðland fugla í mýrinni eyðist
og vatnsbúskapur væntanlega breytast þann-
ig að Tjörnin laskist eða hverfi og þar með
það lífríki og augnayndi, sem henni fylgir.
Meira virðist skipta að koma í
veg fyrir lagningu háspennulínu
um Sprengisand vegna sjón-
mengunar þótt þar sé um að
ræða afturkræfa framkvæmd
sem fáir berja augum miðað við
Tjörnina í Reykjavík.
Ég hef áður talað fyrir því að í
stað þess að tjasla við gamlar og
úreltar byggingar á Landspít-
alalóðinni og byggja dreift í lág-
reistu plani, verði nýjum spítala
fundinn staður þar sem yrði
greiðari aðgangur og unnt að
byggja færri en háreistari bygg-
ingar en á núverandi stað. Slíkt mundi auð-
velda öll samskipti starfsfólks og gera flutn-
inga sjúklinga og vista í lyftum mögulega, í
stað þess að aka þeim á vögnum eftir löngum
göngum. Nauðsynlegt er að bráðaspítali hafi
gott aðgengi og umferðartafir mega ekki
hindra komu mikið veikra sjúklinga á spít-
alann í tæka tíð. Ég tel því að nýr spítali yrði
betur staðsettur annars staðar en á núverandi
lóð, t.d. í Fossvogi, á Vífilsstöðum eða Keld-
um. Sennilega yrði viðbygging við spítalann í
Fossvogi raunhæfasti kosturinn til að leysa
bráðavanda Landspítalans. Í stað þess að
taka Vatnsmýrina undir byggingar og fórna
þar með lífríki hennar og flugvellinum, mætti
við flutning Landspítalans nýta það land sem
losnaði og sumar byggingar, sem þar eru, fyr-
ir aðra starfsemi tengda háskólunum og
miðbæ Reykjavíkur, t.d. stúdentagarða og
hótel. Þaðan gætu stúdentar gengið í skólann
og aðrir sótt sér þjónustu í miðbæinn. Þótt
Landspítalinn sé stór vinnustaður er fátítt að
starfsfólk hans eigi erindi í miðbæinn. Ýmis
önnur starfsemi styður betur við blómlegan
miðbæ.
Í mínum huga má líkja skipulagi og um-
ferðaræðum borga við hjarta- og æðakerfi
mannslíkamans. Ef æðar þrengjast eða
lokast, koma fyrst kvalir og síðan drep í við-
komandi líkamshluta. Ef hjartað stöðvast
deyr allur líkaminn. Miðborgar, sem er án
miðlægs samgöngukerfis og greiðra umferð-
aræða, geta beðið svipuð örlög.
Flugvöllur – Landspítali
Auðólfur Gunnarsson
Auðólfur
Gunnarsson
»Ég tel því að nýr spítali
yrði betur staðsettur
annars staðar en á núverandi
lóð, t.d. í Fossvogi,
á Vífilsstöðum eða Keldum.
Höfundur er fyrrv. yfirlæknir á Lsp.,
fyrrv. form. Náttúruverndarfélags Suðvestur-
lands. og fyrrv. formaður Stúdentaráðs HÍ.