Morgunblaðið - 03.12.2013, Blaðsíða 25

UMRÆÐAN 25
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. DESEMBER 2013
Heilbrigðismál eru nú í algleym-
ingi. Sífelldar hagræðingarkröfur,
niðurskurður og kostnaðartal hefur á
umliðnum misserum ýtt undir nei-
kvæða ímynd heilbrigðisþjónust-
unnar og alið á vantrausti. Vissulega
er margt sem betur má fara og sjálf-
sagt að leita nýrra leiða. En þegar við
berum okkur saman við önnur ríki
kemur ýmislegt í ljós.
Samanburður á evrópskri heil-
brigðisþjónustu og bandarískri sýnir
að kostnaður við heilbrigðisþjónustu
er mun meiri í Bandaríkjunum og
gæðin marktækt lakari. Almenn ævi-
lengd þar vestra er styttri og ung-
barna- og mæðravernd síðri. Sérlega
má benda á lægri dánartíðni 15-60
ára samanborið við Evrópulönd. Þess
skal þó geta að mörg bandarísk
sjúkrahús eru meðal þeirra fremstu í
heiminum og í hátækni ýmiskonar
skara þeir víða fram úr.
Bandaríkin
Í Bandaríkjunum er heilbrigð-
isþjónustan einkarekin sem þýðir að
sjúkrastofnanir eru í höndum einka-
aðila sem verðleggja þjónustuna að
vild. Fullnægjandi tryggingar eru
dýrar og geta tekið mikinn hluta af
ráðstöfunartekjum fólks (20-35%).
Sjúklingar eru lítt upplýstir um verð
þjónustunnar og fyrir hvað sé verið
að greiða og þurfa oft lögfræðiaðstoð
í glímu sinni við heilbrigðisstofnanir.
Þannig má rekja um 60% prósent af
gjaldþrotum bandarískra heimila til
skulda vegna ógreiddrar læknisþjón-
ustu. Af þessum fjölda eru 2/3 samt
tryggðir. 1/3 Bandaríkjamanna
veigrar sér við að sækja heilbrigð-
isþjónustu vegna kostnaðar, á Norð-
urlöndum 1/20.
Sjúkratilfelli vestra
Emily, 60 ára kona, datt, meiddist í
andliti, fékk blóðnasir. Fór á sjúkra-
hús, meðferð stóð sex klst. Tekin
voru blóðpróf og sneiðmyndir af
höfði, andliti og brjósti, kom í ljós
sprunga í nefbeini. Heildarupphæð
reiknings 1.100 þúsund ISK. Trygg-
ing Emily dekkaði 300.000 krónur,
sjálf þurfti hún að borga 800 þúsund.
Mánaðarlaun hennar voru 217.000
krónur. Úr varð dómsmál og nið-
urstaðan sú að Emily skyldi greiða
sjúkrahúsinu 10.000 krónur mán-
aðarlega í 6 ár, alls 720.000 krónur.
Sylvester, 42 ára karl, greindist
með eitlakrabbamein. Hann greiddi
20% af tekjum sínum í sjúkratrygg-
ingu eða 57.000 ISK á mánuði.
Ónafngreindur krabbameinsspítali
vildi ekki taka við Sylvester án fullrar
greiðslu fyrirfram. Sex daga und-
irbúningur og meðferðin sjálf kostaði
10 milljónir ISK. Ættingi borgaði.
Reikningurinn frá spítalanum sýndi
að Sylvester borgaði 180 krónur fyrir
hverja verkjatöflu en 100 stykki
kosta það sama á netinu. Sylvester
borgaði 850 krónur fyrir eina
sprittbómull sem kostar á netinu
rúma krónu. Lungnamynd kostaði
29.000 kr. en ef hann hefði verið orð-
inn 65 ára 2.500 kr. Blóðpróf kostuðu
1,8 milljónir en 37.000 kr. ef hann
hefði verið orðinn 65 ára Fyrir
krabbameinslyfið Rituxan borgaði
Sylvester 1,7 milljónir fyrir skammt-
inn. Einkaleyfi á krabbameinslyfinu
Rituxan er í eigu BIOGEN IDEC.
Framleiðslukostnaður eins skammts
er 37.000 krónur. Krabbameinsspít-
alinn kaupir skammtinn á 370.000
sem þýðir að Sylvester borgar
skammtinn 45-faldan frá framleið-
anda og 4,5-faldan frá spítalanum
sem yfirlýst er ekki rekinn í gróða-
skyni. Samt var hagnaður hans 64
milljarðar árið 2010. Við þetta má
bæta að forstjóri BIOGEN IDEC er
með 1300 milljónir í árslaun.
Samantekt
Samantekið má segja um banda-
ríska heilbrigðisþjónustu að sjúkra-
stofnanir eru þar mjög valdamiklar
og skila gríðarlegum hagnaði, hvort
sem þær lýsa sig reknar í gróðaskyni
eða ekki. Sama gildir um lyfja-
framleiðendur, tækjaframleiðendur
og rannsóknarstofur. Gjaldskrá er
einhliða ákveðin af sjúkrastofnunum
og svo há að tryggingafélög hafa ekki
við, hvað þá almenningur. Lyfja-
kostnaður er líka hár og markast af
einkaleyfum og einokunaraðstöðu
lyfjafyrirtækja. Krosseignatengsl
hagsmunaaðila eru mikil og vaxandi.
Lagaumhverfi hvetur til oflækninga.
Þannig er millistéttin sem sjálf þarf
að sjá um sínar tryggingar ofurseld
markaðsöflunum en ekki bara hún
heldur einnig hið opinbera trygg-
ingakerfi því samkvæmt bandarísk-
um lögum hafa heilbrigðisstofnanir
sjálfdæmi í flestu sem lýtur að með-
ferð.
Lokaorð
Velferðarkerfi víða um heim
standa á krossgötum. Ísland er þar
engin undantekning og framundan
stefnumarkandi ákvarðanir til fram-
tíðar. Æ fleiri gera sér ljóst að áætl-
anagerðir okkar í heilbrigðismálum
þarf að endurskoða og samhnýta þær
betur þeim raunveruleika sem við
blasir. En sífelld neikvæð umfjöllun
um heilbrigðisþjónustuna grefur
undan tiltrú fólks. Okkur hefur þrátt
fyrir allt tekist að reka hér heilbrigð-
isþjónustu sem stendur öllum til
boða, óháð efnahag. Gæðin eru á
heimsmælikvarða og kostnaðurinn
hóflegur. Við erum því góðu vön og
líklega er það hluti vandans. Óheftur
einkarekstur virðist þó ekki vera
lausnin.
Nánari umfjöllun og heimildaskrá
má finna á mbl.is/greinar
Meira: mbl.is/greinar
Er óheftur einkarekstur í
heilbrigðisþjónustu lausnin?
Eftir Ólaf Ólafsson, Lýð
Árnason og Ottó J. Björnsson
» Samanburður á evr-
ópskri heilbrigð-
isþjónustu og banda-
rískri sýnir að
kostnaður við heilbrigð-
isþjónustu er mun meiri
í Bandaríkjunum og
gæðin marktækt lakari.
Ólafur er fv. landlæknir, Lýður er
læknir og vaktstjóri Lýðræðisvakt-
arinnar og Ottó J. er prófessor í
stærð- og tölfræði.
Ólafur Ólafsson Lýður Árnason Ottó J. Björnsson
...alveg með’etta
Fylgir Morgunblaðinu alla fimmtudaga
Fæst í helstu apótekum
brokkoli.is
15. stk. freyðitöflur í stauk – skellt út í vatnsglas – þegar þér hentar.
C-VITA +
STYRKIR ÓNÆMISKERFIÐ
Fjölþætt viðurkennd innihaldsefni
fyrir heilsubætandi áhrif.
D-VITA +
MÖGNUÐ SAMSETNING
Fyrir bein og tennur, vöðva,
miðtaugakerfi og betri svefn
C VÍTAMÍN/1000 mg
+ BROKKOLÍ
+ GRÆNT TE
+ BIOFLAVONOIDS
+ ZINK
D VÍTAMÍN
+ KALK
+ MAGNESIUM
Drekktu í þig hollustuna!
Bragðgóður og frískandi heilsudrykkur
– fyrir alla daga !
Jarðaberjabragð SítrónubragðGrape og sítrónubragð