Morgunblaðið - 26.07.2014, Blaðsíða 29

29
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. JÚLÍ 2014
Myndarleg Tröllin á Bankastræti minna á Hollywood-stjörnur vegna þess að þau eru svo stæðileg á velli að þau fá aldrei stundlegan frið fyrir fólki sem vill láta taka myndir af sér með þeim.
Kristinn
New York | Þegar
vanhæfnin í Kreml
verður banvæn byrja
innanbúðarmennirnir
að skjálfa. Er frétt-
irnar af því að flugvél í
flugi 17 frá Flugfélagi
Malasíu hefði verið
skotin niður yfir Úkra-
ínu tóku að berast til
Rússlands rifjaðist
upp fyrir fólki með
gott minni árás Sov-
étríkjanna fyrir 31 ári nú í sept-
ember á flug 007 frá Flugfélagi Kór-
eu og pólitískar afleiðingar hennar.
Þá byrjuðu Kremlverjar á að
ljúga að heiminum með því að segja
að þeir hefðu ekkert komið nálægt
vélinni KAL, sem saknað var. Síðar
héldu þeir því fram að suðurkóreska
vélin hefði verið í njósnaflugi fyrir
Bandaríkjamenn. En innan forustu
Sovétríkjanna var atvikið vendi-
punktur. Það batt enda á feril Niko-
lajs Ogarkovs, marskálks og for-
ingja herráðsins. Hann var
harðlínumaður af hörðustu gerð og
ósamkvæmar og ósannfærandi til-
raunir hans til að réttlæta að vélinni
skyldi grandað reyndust sérlega
vandræðalegar fyrir Kreml.
Klaufska Ogarkovs (og klaufaleg
illska hans) ásamt vaxandi hnignun í
kjölfar stríðs Sovétríkjanna í Afgan-
istan 1979 afhjúpaði rótskotna kerf-
isbresti. Stöðnunin
hafði hafist í valdatíð
Leoníds Bresjnefs og
ágerst eftir andlát
hans 1982. Arftakar
hans, fyrst KGB-
maðurinn Júrí Andro-
pov og síðan Konst-
antín Tsjernenkó úr
miðstjórn Komm-
únistaflokksins, voru
ekki bara með annan
fótinn í gröfinni þegar
þeir komust til valda,
þeir voru einnig alger-
lega vanbúnir til að
koma á umbótum í Sovétríkjunum.
Mesta hættan innan frá
Hið mikla mannfall í Afganistan
(sem jafnaðist á við mannfall
Bandaríkjamanna í Víetnam, en átti
sér stað á mun skemmri tíma), hafði
þegar gefið mörgum til kynna að
mest hætta steðjaði að Kreml innan
frá; árásin á almenna farþegaþotu
virtist staðfesta þessi nýtilkomnu
viðhorf. Þessi viðhorfsbreyting var
hvatinn að því að Míkhaíl Gorbat-
sjov reis til valda og tryggði stuðn-
ing við umbótastefnu hans, perest-
rojku og glasnost.
Vitskuld ráða forlög ekki sögunni,
en víst má vera að einhverjum í
fylgdarliði Valdimírs Pútíns forseta,
ef ekki Pútín sjálfum, hefur orðið
hugsað til mistaka Ogarkovs og af-
leiðingar þeirra fyrir sovéska valda-
stétt. Það er nefnilega þannig að
leiðtogarnir í Kreml, Pútín þar með
talinn, skilgreina sig samkvæmt því
sem var, ekki hvað gæti orðið.
Pútín notar rök Bresjnefs
Rök Pútíns fyrir innlimun Krím-
skaga eru meira að segja nauðalík
réttlætingu Bresjnefs fyrir því að
ráðast inn í Afganistan: til að koll-
varpa áformum óvina um að um-
kringja landið. Þegar Pútín ræddi
við uppgjafahermenn árið 2004 um
innrásina í Afganistan útskýrði
hann að það hefðu verið lögmætar
geópólitískar ástæður til að verja
sovésku landamærin í Suðvestur-
Asíu, rétt eins og hann vísaði til ör-
yggisástæðna til að réttlæta það að
hrifsa land í Úkraínu.
Á tímum Bresjnefs endurspeglaði
útþenslustefnan nýfenginn auð af
orkuvinnslu. Uppbygging og nú-
tímavæðing hersins undanfarinn
áratug er einnig knúin af útflutningi
á orku. En gróðinn af orkunni dylur
vanhæfa efnahagsstjórn Pútíns og
hagvöxtur og tekjur ríkisins eru nú
algerlega háðar jarðefnaeldsneyt-
isgeiranum.
Þess utan nær vanhæfni Pútíns
langt út fyrir efnahaginn. Örygg-
issveitir hans eru sem fyrr mis-
kunnarlausar og standa engum
reikningsskil, í sumum hlutum
landsins eru þær komnar í slagtog
með glæpagengjum. Dómskerfið er
undir hans stjórn og veitir venju-
legu fólki enga huggun og hern-
aðarmannvirki landsins, kafbátar,
olíupallar, námagöng, sjúkrahús og
elliheimili springa reglulega í loft
upp, hrynja eða sökkva vegna van-
rækslu og algers ábyrgðarleysis.
„Svindlarar og þjófar“
Þegar stuðningur almennings við
innlimun Pútíns á Krím dvínar – og
það mun gerast – munu brestir hans
verða enn skýrari vegna MH17-
harmleiksins. Ef rússneska ríkið
virkaði mundi Pútín halda áfram að
standa af sér þrýsting leiðtoga
stjórnarandstöðunnar. En ásökun
stjórnarandstöðunnar um að í
stjórn Pútíns séu eintómir „svindl-
arar og þjófar“ munu hljóma þeim
mun hærra vegna þess að Rússar
geta nú séð afleiðingarnar allt í
kringum sig.
Með því að gera í raun sjálfan sig
að ríkinu er litið svo á að Pútín, líkt
og gamalmennaveldið sem hrundi
með valdatöku Gorbatsjovs, beri
ábyrgð á öllum mistökum ríkisins.
Og þótt þenkjandi Rússar kunni að
vera gíslar hroka Pútíns og glappa-
skota á það ekki við um restina af
heiminum. Ólíklegt er að félagar
hans, sérstaklega hin BRIKS-
löndin (Brasilía, Indland, Kína og
Suður-Afríka), muni leiða hjá sér
fyrirlitningu hans á þjóðarétti og
fullveldi grannríkja hans líkt og þau
gerðu á nýafstöðnum leiðtogafundi í
Brasilíu. Og í Evrópu virðast síð-
ustu augnblöðkurnar hafa verið
teknar niður gagnvart Pútin með
þeim afleiðingum að næstum öruggt
er að gripið verður til alvarlegra
þvingunaraðgerða.
Pútín er aðeins 61 árs, áratug
yngri en leiðtogarnir sem leiddu
Sovétríkin fram á brún hengiflugs-
ins, og stjórnarskráin gefur honum
kost á að vera við völd í að minnsta
kosti tíu ár til viðbótar. Landsfram-
leiðsla jókst hins vegar aðeins um
1,3% 2013 – og líklegt er að refsiað-
gerðir muni flýta hnignun efnahags-
lífsins – þannig að þjóðernisstolt
mun ekki verða honum skjöldur
mikið lengur.
Með því að leggja of mikið undir í
Afganistan og ljúga til um að hafa
grandað KAL 007 afhjúpaði og flýtti
sovéska stjórnin rotnuninni sem
gerði hrun hennar óumflýjanlegt.
Það er engin ástæða til að ætla að
örlög tilraunar Pútíns til að end-
urreisa Rússland sem stórveldi
verði önnur.
Eftir Nínu L.
Krústsjevu » Þegar vanhæfnin í
Kreml verður ban-
væn byrja innanbúð-
armennirnir að skjálfa.
Nína L.
Krústsjeva
Höfundur skrifaði bókina Imagining
Nabokov: Russia Between Art and
Politics og kennir alþjóðastjórnmál
við Nýja skólann í New York og
stundar rannsóknir við Alþjóðastofn-
unina í sömu borg. © Project Syndi-
cate, 2014, www.project-syndi-
cate.org
Vendipunktur Pútíns