Morgunblaðið - 26.09.2014, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. SEPTEMBER 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Sjávarútvegur-inn er miklumeira en bara
veiðar og vinnsla.
Sýningin undir-
strikar það betur en
flest annað,“ sagði
Sigurður Ingi Jóhannsson, sjáv-
arútvegs- og landbúnaðar-
ráðherra, í samtali við mbl.is á
Íslensku sjávarútvegssýning-
unni sem stendur nú yfir í Smár-
anum í Kópavogi. Eins og Sig-
urður Ingi bendir á kemur
fjölbreytileiki þeirra fyrirtækja
sem tengjast sjávarútvegi vel í
ljós á þessari sýningu, þar sem
um 500 sýnendur vekja athygli á
vörum sínum og þjónustu. Sýn-
endur koma víða að úr heiminum
og sýningargestir sömuleiðis, en
fyrir Íslendinga er sérstaklega
athyglisvert að sjá hversu mörg
og ólík íslensk fyrirtæki koma
með einum eða öðrum hætti að
sjávarútvegi.
Íslenski sjávarútvegurinn hef-
ur sérstöðu hér á landi vegna
þess hversu mikilvæg undirstaða
hann er fyrir efnahagslíf og vel-
megun í landinu. Þess vegna er
furðulegt hversu lítill skilningur
kemur oft fram í opinberri um-
ræðu á því að sjávarútvegurinn
þurfi að búa við hagstæð rekstr-
arskilyrði til að geta áfram staðið
undir þeim lífskjörum sem Ís-
lendingar eru orðnir vanir og
vilja áfram búa við.
Traust útgerðarfélög og öfl-
ugur sjávarútvegur eru forsenda
þess að mörg þeirra fjölbreyttu
þjónustu- og framleiðslufyr-
irtækja sem sýna á Íslensku
sjávarútvegssýningunni geti
starfað áfram og
vaxið og dafnað. Og
mörg þessara fyr-
irtækja eru sjálf
orðin útflutnings-
fyrirtæki og hafa
sótt tekjur út fyrir
landsteinana og þar með tryggt
störf hér á landi vegna þeirrar
uppbyggingar sem var möguleg
vegna tengslanna við íslenska
sjávarútveginn.
Eftir því sem skilningur á
þessu mikilvæga undirstöðu-
hlutverki sjávarútvegsins fer
vaxandi má vonast til að þeim
fækki sem hafa horn í síðu þess-
arar atvinnugreinar og að viljinn
aukist til að tryggja greininni
eðlileg starfsskilyrði til langs
tíma. Óvissan í sjávarútveginum
verður alltaf mikil af náttúrunn-
ar hendi en óviðunandi er að þeir
sem smíða lagarammann utan
um greinina auki á óvissuna með
því að hræra stöðugt í farsælu
stjórnkerfi sjávarútvegsins og
með því að leggja á greinina
óhóflegar álögur langt umfram
aðrar greinar, þar með talið þær
greinar sem einnig byggja rekst-
ur sinn að hluta til á auðlindum
náttúrunnar.
Síðasta ríkisstjórn hleypti
rekstri sjávarútvegsins hér á
landi í algert uppnám og hefði
gengið enn lengra ef landsmenn
hefðu ekki tekið fram fyrir hend-
urnar á henni og afhent stjórn-
völinn öðrum. Nú er tímabært að
þeir sem tóku við ljúki endur-
skoðun lagalegs umhverfis grein-
arinnar og tryggi henni eðlilegt
og traust rekstrarumhverfi til
framtíðar.
Sjávarútvegssýn-
ingin minnir á þýð-
ingu sjávarútvegs-
ins fyrir atvinnulífið}
Miklu meira en
veiðar og vinnsla
Danska lög-reglan lagði á
þriðjudag hald á
tvö málverk rétt áð-
ur en átti að bjóða
þau upp hjá danska
uppboðshúsinu Bruun Rasm-
ussen. Málverkin eru merkt
Svavari Guðnasyni, en víst er
talið að um falsanir sé að ræða.
Ólafur Ingi Jónsson mál-
verkaforvörður kærði sölu verk-
anna til embættis sérstaks sak-
sóknara og lét hann kæruna
ganga til dönsku lögreglunnar.
Í kæru Ólafs Inga kemur fram
að málverkin séu léleg stæling
auk þess sem þau séu talin mál-
uð með gerð akrýlmálningar,
sem ekki var byrjað að fram-
leiða þegar verkin áttu að hafa
verið máluð á fimmta áratugn-
um.
Líklegt er að verkin tvö hafi
verið máluð á síðasta áratug lið-
innar aldar. Þá áttu sér stað
umfangsmiklar málverkafals-
anir. Talið er að allt að 900 föls-
uð verk eignuð meisturum ís-
lenskrar málaralistar hafi
komist í umferð á
þessum tíma.
Sakborningarnir
í „stóra málverka-
fölsunarmálinu“
voru sýknaðir, en
eftir stendur að mörg hundruð
falsanir eru enn í umferð.
Alþingi samþykkti í sumar
þingsályktunartillögu um skip-
an hóps, sem á að gera „tillögur
að ráðstöfunum gegn málverka-
fölsunum og skilgreiningu á
ábyrgð hins opinbera í lögum
gagnvart varðveislu þessa hluta
menningararfsins“. Það segir
einnig að hið opinbera eigi að fá
„frumkvæðisskyldu til að rann-
saka og eftir atvikum kæra mál-
verkafalsanir“.
Þessi urmull af fölsunum
eyðileggur listaverkamarkaðinn
og lítilsvirðir menningararfinn,
svo vitnað sé til orða Vilhjálms
Bjarnasonar þingmanns, sem
stóð að þingsályktuninni. Það er
ótækt að til þess að vera viss um
að hafa verk eftir réttan lista-
mann fyrir augunum þurfi að
vera í fylgd með forverði.
Hundruð falsaðra
málverka eyðileggja
markað og arfleifð}
Ekki er allt sem sýnist
F
yrir nokkrum árum töluðu þeir
sem hvað mest vilja sjá Ísland í
Evrópusambandinu iðulega um
að þangað þyrfti að fara til þess
að hafa áhrif innan þess. Þessi
málflutningur hefur þó varla heyrzt síðustu ár
en í stað hans hefur annað orðalag rutt sér til
rúms. Það er að Ísland þurfi að fá „sæti við
borðið“ innan Evrópusambandsins.
Þessi breytti málflutningur er fullkomlega
skiljanlegur í ljósi þess að harðir áhugamenn
um inngöngu Íslands í Evrópusambandið vita
rétt eins og aðrir sem hafa kynnt sér málið að
innan sambandsins hefðum við Íslendingar
engin teljandi áhrif. Ef nokkur. Mælikvarðinn
á möguleika ríkja til að hafa áhrif innan stofn-
ana Evrópusambandsins er fyrst og fremst
íbúafjöldi þeirra og eðli málsins samkvæmt
stæði Ísland ekki vel að vígi í þeim efnum við hliðina á
þjóðum sem langflestar eru milljónir eða tugir milljóna.
Engu að síður eru tugir milljóna íbúa alls engin trygg-
ing fyrir áhrifum innan Evrópusambandsins. Þannig var
til að mynda fyrr á þessu ári greint frá rannsókn samtak-
anna Business for Britain sem sýnir fram á að brezkir
fulltrúar á þingi sambandsins hafi í langflestum tilfellum
lotið í lægra haldi þegar þeir lögðust gegn nýrri laga-
setningu á vegum þess á árunum 2009-2014. Hliðstæða
sögu er að segja af ráðherraráði Evrópusambandsins
samkvæmt annarri rannsókn sömu samtaka. Þar kemur
fram að öll þau mál sem ráðherrar í ríkisstjórn Bret-
lands höfðu greitt atkvæði gegn í ráðherra-
ráðinu frá árinu 1996 höfðu engu að síður
verið samþykkt og orðið í kjölfarið að brezk-
um lögum. Andstaða þeirra hafi einfaldlega
engu skilað. Þó eru Bretar rúmar 64 millj-
ónir.
Þekkt er að sama skapi þegar dönsk
stjórnvöld urðu gegn eigin vilja að taka þátt í
að beita Færeyinga, sem eru hluti af danska
konungsríkinu, refsiaðgerðum fyrir rúmu ári
ásamt öðrum ríkjum Evrópusambandsins
vegna síldveiða þeirra. Málið var allt hið
vandræðalegasta fyrir Dani en þeir áttu eng-
an annan kost en að lúta vilja sambandsins.
Síðasta vetur lögðust Írar síðan gegn því að
Evrópusambandið semdi við Færeyinga um
makríl en urðu undir í ráðherraráði sam-
bandsins.
Fulltrúar írskra sjómanna sögðu af því tilefni að Írar
væru aðeins lítill fiskur í stórri tjörn innan Evrópusam-
bandsins. Írski sjávarútvegsráðherrann, Simon Cove-
ney, hefði barizt af hörku gegn samningnum við Fær-
eyjar þar sem hann hefði ekki verið Írum hagfelldur en
hann hefði orðið að lúta í lægra haldi í ráðherraráði sam-
bandsins. Þó eru Írar vel á sjöundu milljón. Fleiri slík
dæmi mætti hæglega nefna.
Þannig stoðaði það Breta, Dani og Íra lítt að eiga sæti
við borðið hjá Evrópusambandinu. Engin trygging felst
einfaldlega í því þegar sjálfsákvörðunarvaldið hefur ver-
ið framselt í annarra hendur. hjortur@mbl.is
Hjörtur J.
Guðmundsson
Pistill
Sætið við borðið
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Hólmfríður Gísladóttir
holmfridur@mbl.is
Lyfjafræðingurinn ArndísSue Ching Löve vinnur aðdoktorsverkefni þar semhún hyggst meta neyslu
ólöglegra ávana- og fíkniefna á höf-
uðborgarsvæðinu með því að mæla
styrk efnanna í frárennslisvatni.
Þessari aðferð hefur ekki verið beitt
áður hér á landi en hún er notuð víða
erlendis, bæði til að fylgjast með
fíkniefnaneyslu
og mæla styrk lyf-
seðilsskyldra lyfja
í vatni til að meta
umhverfisáhrif.
„Aðferðina
er hægt að nota til
að meta fíkniefna-
neyslu í heilu
samfélagi,“ segir
Arndís. „Þegar
manneskja neytir
fíkniefna þá
brotna þau niður í líkamanum og hún
skilar þeim út og svo safnast þetta
saman í þessum frárennslisstöðvum,
eða dælistöðvum, eins og hér á Ís-
landi. Þegar þetta er komið saman
þar þá er litið á þetta sem eitt stórt
þvagsýni og þá er styrkur efnanna
mældur til að meta neysluna og bak-
reiknaður í magn á hverja þúsund
íbúa,“ útskýrir hún.
Ennþá að þróast
Arndís segir að notast verði við
bestu greiningartækni sem til er en
þannig sé hægt að mæla styrk efn-
anna niður í nanógrömm í lítra. Skim-
að verður eftir fjórum flokkum ólög-
legra fíkniefna ásamt umbrotsefnum,
þ. á m. kókaíni, amfetamíni og kanna-
bisefnum, auk metýlfenídats, sem
finnst m.a. í lyfinu Rítalín, en nið-
urstöður þeirra mælinga verða born-
ar saman við gögn úr lyfjagagna-
grunni.
En er þetta viðurkennd og
marktæk aðferðafræði?
„Já. Þetta er ný aðferð og það er
ennþá verið að þróa hana og betr-
umbæta en það er orðið algengt, sér-
staklega í Evrópulöndunum, að nota
þessa tækni. Þetta er mjög hröð þró-
un,“ segir Arndís.
Hún segir að líkt og málum sé
háttað sé fíkniefnaneysla í samfélag-
inu áætluð m.a. út frá spurninga-
listum og magni haldlagðra efna. Að-
almarkmiðið með rannsókn hennar sé
að kynna nýja aðferð til að hægt verði
að leggja frekara mat á neysluna.
„Kosturinn við þessa aðferð er líka sá
að þú getur tekið sýni á einum sólar-
hring og fengið niðurstöðuna strax.
Og af því að þú ert fljótari að fá nið-
urstöður, þá geturðu fylgst betur
með breytingum á markaðnum,“ seg-
ir hún.
Fær sýni frá Orkuveitunni
Verkefnið er unnið í samstarfi
við lyfjagreiningarfyrirtækið Arctic-
Mass og Landlæknisembættið, meðal
annarra, en einnig Orkuveitu Reykja-
víkur sem mun leggja til sýnin. „Þeir
taka þau úr stærstu hreinsistöðv-
unum hér í Reykjavík sem end-
urspegla Reykjavíkursvæðið,“ segir
Arndís, en eðli málsins samkvæmt
þarf að liggja fyrir hversu margir íbú-
ar eru á bakvið hvert sýni.
Þá eru Arndís og leiðbeinandi
hennar, Kristín Ólafsdóttir, þátttak-
endur í samstarfsverkefninu „Se-
wage biomarker analysis for comm-
unity health assessment“ á vegum
COST, European Cooperation in
Science and Technology. „Þetta er
samstarfsverkefni 20 landa sem eru
að framkvæma svona rannsóknir og
tilgangurinn er að auka samskiptin
milli landanna til að auka gæði rann-
sóknanna,“ segir Arndís.
Rannsókn Verkefni Arndísar gengur út á að skima eftir og mæla styrk fíkni-
efna í frárennslisvatni en niðurstöðurnar verða í grömmum á þúsund íbúa.
Neyslan áætluð út
frá frárennslinu
Efni í skólpinu
» Aðferðafræðin sem Arn-
dís beitir kallast faraldsfræði
frárennslisvatns, eða sewage
epidemiology á ensku.
» Styrkur fíkniefnanna
verður umreiknaður í grömm
á dag á hverja þúsund íbúa.
» Arndís segir óljóst hvort
umrædd aðferðafræði sé
hagkvæm samanborið við
þær aðferðir sem nú er beitt
en einn af kostum hennar er
að hún býður m.a. upp á að
skima eftir nýjum efnum
sem grunur leikur á að séu
komin í dreifingu.
» Mikil vatnsnotkun og
magn heits vatns í frárennsl-
inu á Íslandi gæti haft áhrif
á niðurstöðurnar.
» Við rannsóknirnar nýtur
Arndís stuðnings Magnúsar
Karls Magnússonar, forstöðu-
manns rannsóknarstofu HÍ í
lyfja- og eiturefnafræði, og
Kristínar Ólafsdóttur dós-
ents.
Arndís Sue
Ching Löve