Morgunblaðið - 10.10.2014, Blaðsíða 12

12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. OKTÓBER 2014
fi p y j g p
C p i ð lh kl lme va netu-vinaigrette og ettasa ati Grafið lam
Villibráðar-paté prikmeð pa
Bruchetta tarsmeð tvíreyktu hangikjöti, balsamrauðlauk og piparró
Bruchetta með hráskinku, balsam nmog grill uðu Miðjarðarhafsgræ
- salat skufer
ðbo
arðameð Miðj
kjRisa-ræ
með peppadew iluS
ajónmeð japönsku m
het
Hörpuskeljar má, 3 s
Frönsk súkkulaðikaka skum/rjóma og fer
Vanillufylltar vatnsdeigsbollur arbSúkkulaðiskeljar með jarð
Kjúklingur-satay á spjóti með ídýfu Teryaki-lamb á spjóti R
ahörpuskel maríneruð á pinna Túnfiskur í sesamhjúp á spjóti mSími 511 8090 • www.yndisauki.is
Veitingar fyrir öll tækifæri,
stór og smá, fyrir einstaklinga
og fyrirtæki.
Markmið okkar er alltaf það
sama, glæsilegar veitingar
og ómótstæðilegt bragð.
Persónuleg og góð þjónusta.
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Landsvirkjun býr sig undir að mikið
rennsli verði inn í Hágöngulón ef
eldvirknin færist inn á vatnasvið
Köldukvíslar í Vatnajökli. Komi til
þess að yfirfallsmannvirki þar anni
ekki flóðinu mun hjástíflan rofna og
vatnið renna í Kvíslaveitu. Lands-
virkjun mun þá rjúfa svonefnda
Svartárstíflu sem þar er og beina
flóðinu í farveg
Þjórsár. Ef fyr-
irsjáanlegt er að
Sultartangalón
ráði ekki við flóð-
toppinn verður
skarð rofið í
stíflu hennar til
að búa til rými
fyrir hlaupvatnið
og dempa flóð-
toppinn.
Landsvirkjun
hefur neyðarstjórnun og við-
bragðsáætlanir vegna rofs á stíflum,
meðal annars á Tungnaár-
Þjórsársvæðinu þar sem margar
stórvirkjanir eru. Óli Grétar Blön-
dal Sveinsson, framkvæmdastjóri
þróunarsviðs Landsvirkjunar, segir
að neyðarstjórnun hafi fundað
vegna þess möguleika að jarðhrær-
ingarnar í Bárðarbungu leiði til eld-
goss undir Köldukvíslarjökli eða
annars staðar á vatnasviði virkjana
á Tungnaár-Þjórsársvæðinu. Jafn-
framt hafa viðbragðsáætlanir verið
uppfærðar og unnið náið með al-
mannavörnum.
Fram hefur komið hjá vís-
indamönnum að ef eldgos verður í
Bárðarbungu sjálfri eru mestar lík-
ur á að jökulflóðið fari í árnar sem
liggja norður af Vatnajökli. Óli
Grétar segir því að flóð á Þjórs-
ársvæðinu sé talið ólíklegt í þeirri
atburðarás sem nú á sér stað. Eigi
að síður þurfi að gera ráð fyrir þeim
möguleika að kvikuinnskot komi inn
undir Köldukvíslarjökul.
Tappað af Hágöngulóni
Enginn getur sagt til um hversu
mikið vatn kæmi úr jöklinum en
Landsvirkjun miðar við að það yrði
1.500-6.000 rúmmetrar á sekúndu.
Hágöngulón er efsta lónið og
liggur inn undir Köldukvíslarjökli.
Það er yfirleitt orðið fullt á þessum
árstíma, með yfirborð í 816 metra
yfir sjávarmáli. Tappað hefur verið
af lóninu og er það nú 2,5 til 3 metr-
um lægra en vanalega á þessum
tíma. Enn er botnrásin opin en Óli
Grétar segir að illa hafi gengið að
lækka í því vegna mikils innrennslis
í haust.
Landsvirkjun fékk ákveðna
reynslu 2011 þegar flóð kom inn í
Hágöngulón við það að bræðsluvatn
úr katli við Hamarinn hljóp fram.
Mesta innrennslið var 2.000 rúm-
metrar á sekúndu en útrennslið að-
eins 240 rúmmetrar á sekúndu.
Lónið var fullt þegar þetta gerðist
en það tók við vatninu sem skammt-
aðist smám saman út.
Óli Grétar segir að þarna hafi ver-
ið takmarkað magn og ekki hægt að
líkja því við ástandið ef stöðugt
rennsli hefjist vegna bræðslu íss í
eldgosi undir jökli.
Flóðvari rofinn
Landsvirkjun býr sig undir það
að innrennsli í Hágöngulón geti orð-
ið allt að 6.000 rúmmetrum á sek-
úndu að meðaltali í fjóra daga. Þar
er miðað við reynsluna frá Gjálp-
argosinu haustið 1996. Slíkt flóð er
það stórt að yfirfall stíflna og botn-
rásir duga ekki til að flytja vatnið
nógu hratt út úr lóninu. Flóðvar í
hjástíflu Hágöngulóns mun þá rofna
og vatnið fara í farveg Þjórsár um
Kvíslavatn. Með því telja starfs-
menn Landsvirkjunar að aðalstífla
Hágöngulóns muni standast. Flóð-
var er veikasti hluti stíflna sem
hannað er til að rofna fyrst í flóðum.
Átta stíflur eru í Kvíslaveitu, allar
af sömu stærð og því ekki vitað hvar
hlaupvatnið leitar útrásar þegar
þangað er komið. Óli Grétar segir
gert ráð fyrir að Svartárstífla verði
rofin handvirkt og vatninu stýrt nið-
ur farveg Þjórsár. Þaðan fer hlaup-
vatnið í Sultartangalón og sömu ráð-
stafanir verða gerðar í stíflunni þar
ef á þarf að halda, það er að segja ef
innrennslið verður meira en yfirfall-
ið ræður við, 5-6 þúsund rúmmetrar
á sekúndu. Tilgangurinn er að búa
til rými í lóninu fyrir stóran flóð-
topp. Með því ættu að myndast tveir
flóðtoppar í stað eins stærri topps ef
flóðvatnið bættist ofan á það vatn
sem fyrir er. Tilgangurinn er að
draga úr skemmdum á virkjunum
og stöðvum Landsvirkjunar og
draga úr flóðum í Þjórsá neðan
virkjana.
Lítið fer í Þórisvatn
Einhver hluti vatnsins færi á yf-
irfalli og um botnrás úr Há-
göngulóni og Kvíslavatni um farveg
Köldukvíslar og í gegn um Sauða-
fellslón sem er lítið lón rétt yfir ofan
Þórisvatn og loks í Sporðöldulón við
Búðarhálsvirkjun.
Þórisvatn er langstærsta lónið og
það gæti dempað þessi stóru flóð.
Vatnið er hins vegar tengt við Sauð-
fellslón með skurðum sem flytja
takmarkað magn þannig að lítið
mun bætast í það, að sögn Óla Grét-
ars.
Sultartangalón dempi flóðið
 Landsvirkjun hefur uppfært viðbragðsáætlanir vegna hugsanlegs eldgoss í Köldukvíslarjökli og
stíflurofs í Hágöngulóni  Flóðvar í Svartárstíflu verður rofið til beina hlaupvatni í Þjórsá
Leið jökulhlaups úr Köldukvíslarjökli til sjávar
Heimild: Landsvirkjun
Grunnkort/Loftmyndir ehf.
Botnrásir opnaðar
og yfirfall aukið.
Flóðvar rofið hand-
virkt í Sauðárstíflu.
Flóðvar í hjástíflu
rofnar.
Yfirfall aukið?
Botnrásir opnaðar?
Sultartangalón
Köldukvísl-
arjökull
Mýrdalsjökull
Þjó
rsá
Þj
ór
sá
Kvíslaveita
Hella
Langjökull
Hágöngulón
Þórisvatn
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Búrfell Búrfellsstöð er elsta aflstöð Landsvirkjunar á Þjórsársvæðinu.
Vatnsaflstöðvar
» Landsvirkjun rekur sex afl-
stöðvar á vatnasviði Þjórsár og
Tungnaár: Búrfell, Sultartanga,
Hrauneyjafoss, Vatnsfell, Sig-
öldu og Búðarháls
» Samanlagt uppsett afl
stöðvanna er 935 megawött.
» Vatni til miðlunar er safnið í
þrjú uppistöðulón, Þórisvatn,
Hágöngulón og Kvíslaveitu.
» Auk þess eru smærri miðl-
unarlón við hverja virkjun. Af
þeim er Sultartangalón lang-
stærst.
Óli Grétar Blöndal
Sveinsson
Sjúklingar munu í framtíðinni geta
skoðað eigin sjúkraskrár í gegnum
nýja rafræna heilbrigðisgátt sem
ber nafnið VERA. Geta þeir með
því haft betri yfirsýn yfir eigin heil-
brigði. Það fáist m.a. með því að
hafa yfirsýn yfir lyfjanotkun og of-
næmi. Að mati yfirvalda heilbrigð-
ismála markar opnun VERU í gær
tímamót í heilbrigðisþjónustunni.
Kristján Þór Júlíusson heilbrigð-
isráðherra opnaði gáttina formlega
að viðstöddum fulltrúum Embættis
landlæknis og Heilsugæslu höf-
uðborgarsvæðisins.
Mun upplýsingagáttin m.a. gera
einstaklinum kleift að eiga í örugg-
um rafrænum samskiptum við
lækna og aðra heilbrigðisstarfs-
menn. Stefnt er að því að VERA
verði orðin hluti af þjónustu allra
heilsugæslustöðva á höfuðborg-
arsvæðinu í lok nóvember. Í fram-
haldinu verður VERA innleidd hjá
stofnunum í öllum heilbrigð-
isumdæmum landsins og er áætlað
að ljúka því verki í byrjun febrúar
2015.
Fá aðgang að heilsu-
farsupplýsingum