Morgunblaðið - 10.10.2014, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. OKTÓBER 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þrátt fyrir mik-inn fagurgalaum gagnsemi
loftárása Banda-
ríkjamanna gegn
sveitum Ríkis ísl-
ams, hafa þær hingað til ekki náð
að stöðva sóknir hryðjuverka-
mannanna gegn norðurhluta Sýr-
lands og Bagdad. Umsátur Ríkis
íslams um bæinn Kobane á landa-
mærum Sýrlands og Tyrklands
hefur nú staðið um skeið. Ísl-
amistarnir hafa í tvígang komist
inn í bæinn, en hafa í bæði skiptin
verið hraktir á braut og hefur það
meðal annars verið þakkað loft-
árásunum.
Kúrdar eru í meirihluta í Kob-
ane. Falli bærinn má gera ráð
fyrir því að liðsmenn Ríkis íslams
muni vinna þar sín venjubundnu
voðaverk, sem svo mjög og rétti-
lega hafa hneykslað heimsbyggð-
ina síðustu mánuði. Sú staða hef-
ur kallað á að aðrar þjóðir komi
Kúrdum til aðstoðar. Meira að
segja Íranar hafa kallað eftir því
að meira verði að gert, en þar á
bæ er óttast að uppgangur Ríkis
íslams verði til þess að Bashar al-
Assad Sýrlandsforseti og banda-
maður Írans missi völdin.
Enginn virðist hins vegar
tilbúinn til þess að senda her-
menn til verksins og hefur
Obama Bandaríkjaforseti raunar
þvertekið fyrir að bandaríski
landherinn verði kallaður til.
Þess vegna er einkum horft til
Tyrklands, en tyrkneska þingið
hefur nú þegar veitt varn-
armálaráðherra landsins heimild
til þess að senda hermenn út fyrir
landamærin. Engu að síður hafa
Tyrkir dregið lappirnar og því
hefur jafnvel verið haldið fram að
Erdogan Tyrklands-
forseti vilji veikja
Kúrda sem mest áð-
ur en þeim verði
komið til aðstoðar.
Hann hefur sagt að
hann sjái engan mun á Ríki ísl-
ams og PKK-samtökunum, frels-
ishreyfingu Kúrda í Tyrklandi.
Jafnframt segir hann hreyfingu
Kúrda í Sýrlandi útibú PKK.
Staðan er engu að síður var-
hugaverð fyrir Tyrki, sem hugn-
ast það lítt að fá Ríki íslams sem
nágranna. Þrátt fyrir það vilja
Tyrkir ekki fara einir í herleið-
angur yfir landamæri Sýrlands,
sem enn telst vera fullvalda ríki
undir stjórn Assads. Aðstæður
þar gætu því orðið mjög flóknar
mjög fljótt, ekki síst vegna þess
að Erdogan hefur stutt við bakið
á uppreisnarhópum í Sýrlandi
sem vilja steypa Assad af stóli.
Aðgerðarleysi tyrkneskra
stjórnvalda vekur litla ánægju
hjá stjórnvöldum í Bandaríkj-
unum og hafa heyrst þaðan þung
orð í garð Tyrkja og Erdogans,
sem séu að leyfa helvíti að verða
til í bakgarðinum sínum. Engu að
síður munu Tyrkir líta svo á að
holur hljómur sé í ákúrum
Bandaríkjamanna, svo lengi sem
þeir sjálfir vilji ekki senda inn
eigin hermenn eða herða á loft-
árásum sínum.
Ljóst er að harðra og ákveð-
inna viðbragða er þörf. Banda-
ríkjamenn þurfa að skilgreina
markmið sín fljótt og ná sam-
komulagi við Tyrki um aðgerðir,
vilji þeir koma í veg fyrir hinn
mannlega harmleik sem er í upp-
siglingu. Fari bandamenn hins
vegar í hár saman má telja líklegt
að örlög íbúa Kobane séu ráðin.
Sókn Ríkis íslams að
landamærunum er
uggvænleg}
Hvað gera Tyrkir?
Morgunblaðiðgreindi frá því
í gær að Andrea
Leadsdom, und-
irráðherra fyrir
efnahagsmál í
breska fjár-
málaráðuneytinu, hefði á síðustu
vikum átt í talsverðum sam-
skiptum við Bjarna Benedikts-
son, fjármála- og efnahags-
ráðherra, til að þrýsta á um að
íslensk stjórnvöld hliðruðu til svo
að Breski innstæðutrygg-
ingasjóðurinn fengi greidd
hundruð milljarða króna í erlend-
um gjaldeyri framhjá höftunum.
Þessi krafa breskra stjórn-
valda lýsir ótrúlegri bíræfni þeg-
ar haft er í huga hvernig þessi
sömu stjórnvöld, þó að ráðherrar
hafi verið aðrir, hegðuðu sér
gagnvart Íslandi þegar bankarnir
féllu. Bresk stjórnvöld, með Alist-
air Darling og Gordon Brown í
broddi fylkingar, settu hryðju-
verkalög á Ísland þegar landið
stóð sem veikast og þurfti fremur
á vinum að halda, og gerðu að
auki allt aðrar kröfur til breskra
banka í eigu hinna íslensku en til
annarra banka á
Bretlandseyjum.
Þessar aðgerðir
kostuðu Íslendinga
ómældar fjárhæðir
og erfiðleika og enn
hafa bresk stjórn-
völd hvorki beðist afsökunar á
framgöngunni né greitt bætur.
Þessu til viðbótar fóru bresk
stjórnvöld með óbilgjarnar kröfur
á hendur íslenska ríkinu vegna
Icesave-reikninganna og höfðu í
hótunum. Þessum hótunum var
svo fylgt eftir með lögsókn sem ís-
lenska ríkið vann, enda kröfurnar
ólögmætar, ósanngjarnar og frá-
leitar í senn.
Eftir þessi samskipti eiga
bresk stjórnvöld enga kröfu um
að íslenska ríkið veiti þeim sér-
stakar undanþágur og stofni um
leið efnahagslegum stöðugleika
hér á landi í hættu. Þau mega
raunar þakka fyrir að slíkum er-
indum undirráðherra sé yfirleitt
svarað þegar engin viðurkenning
hefur komið fram af þeirra hálfu
um að þau hafi hegðað sér ósæmi-
lega og ódrengilega gagnvart Ís-
landi.
Bresk stjórnvöld
hafa ekki unnið fyrir
neinum undan-
þágum hér á landi}
Ótrúleg bíræfni
T
akizt Evrópusambandinu að semja
um fríverzlun við Bandaríkjamenn
í yfirstandandi viðræðum eru allar
líkur á því að þeim ríkjum sem
mynda Fríverzlunarsamtök Evr-
ópu (EFTA) verði boðin fríverzlun við Banda-
ríkin að sama skapi. Það er Íslandi, Noregi,
Liechtenstein og Sviss. Þá annaðhvort með
beinni aðild að fyrirhuguðum fríverzl-
unarsamningi á milli Bandaríkjanna og Evr-
ópusambandsins eða með sérstökum samningi
á hliðstæðum nótum. Enda hefur verið kallað
eftir því af hálfu beggja aðila að fleiri ríkjum
verði veitt aðild að fyrirhuguðum samningi og
þá einkum og sér í lagi verið vísað til helztu við-
skiptaþjóða þeirra. Engin ástæða er þannig til
að ætla að Íslendingar lendi úti í kuldanum í
þeim efnum eins og sumir hafa viljað halda
fram verði af fríverzlun á milli Bandaríkjanna og Evrópu-
sambandsins.
Takizt hins vegar ekki að semja um slíkt á milli þessara
tveggja aðila yrði líklega áhugi Bandaríkjamanna minni á
því að láta reyna á samninga við EFTA-ríkin enda í meg-
inatriðum um að ræða sömu úrlausnarefni. Ekki sízt varð-
andi landbúnaðarmál. Rifja má upp í því sambandi að þeg-
ar þreifingar áttu sér síðast stað á milli Bandaríkjanna og
EFTA um fríverzlun fyrir um áratug var það að frum-
kvæði Bandaríkjamanna. Eiginlegar viðræður fóru þó
aldrei fram enda afþökkuðu EFTA-ríkin það illu heilli með
skírskotun til landbúnaðarmálanna. Bandaríkin hafa
þannig áður sýnt því áhuga að semja um frí-
verzlun við EFTA-ríkin og jafnvel þó að ekki
tækist að landa samningi við Evrópusam-
bandið er alls ekki útilokað að eftir sem áður
yrði mögulegt að semja við þau. Ekki sízt þar
sem um talsvert einfaldari hagsmuni er að
ræða og mun færri ríki.
Hugsanlegt er að Bandaríkin gætu jafnvel
styrkt stöðu sína gagnvart Evrópusamband-
inu ef viðræður við sambandið lentu í frekari
ógöngum og Bandaríkjamenn tækju ákvörðun
um að snúa sér að EFTA-ríkjunum. Næðist
samningur á milli Bandaríkjanna og EFTA
yrði það vafalaust til þess að setja aukinn
þrýsting á Evrópusambandið að ná samningi
að sama skapi. Stjórnmálamenn og viðskipta-
lífið innan sambandsins væri vart reiðubúið að
sætta sig við það að samkeppnisstaða ríkja
innan þess yrði ekki sú sama gagnvart Bandaríkjunum.
Pressan yrði vafalaust mjög mikil á Evrópusambandið að
hefja viðræður við Bandaríkjamenn á nýjan leik og landa
samningi. Líklega yrðu forystumenn sambandsins tals-
vert viðræðubetri við þær aðstæður en raunin er í dag.
Mögulegur fríverzlunarsamningur á milli Bandaríkj-
anna og EFTA myndi þess utan vafalaust vera jákvætt
skref fyrir hagsmuni Bandaríkjanna á norðurslóðum enda
til þess fallinn að styrkja tengslin við Ísland og Noreg sem
bæði eru staðsett í þeim heimshluta. Heimshluta sem flest
bendir til að eigi eftir að skipta verulega miklu máli í fram-
tíðinni. hjortur@mbl.is
Hjörtur J.
Guðmundsson
Pistill
Vangaveltur um fríverzlun
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Kjartan Kjartansson
kjartan@mbl.is
Ebólufaraldurinn sem hefurgeisað í Vestur-Afríkuallt þetta ár er sá versti ísögunni. Sjúkdómurinn
hefur dregið fleiri en 3.800 manns til
dauða og um 7.000-8.000 eru sýktir.
Langflestir hafa sýkst í Líberíu,
Síerra Leóne og Gíneu. Fulltrúar
Sameinuðu þjóðanna hafa sagt að
faraldurinn sé líklega mesta ógn
sem samtökin og stofnanir þeirra
hafa staðið frammi fyrir á friðar-
tímum.
Nokkrir vestrænir hjálpar-
starfsmenn hafa verið fluttir til
meðhöndlunar á sjúkrahús í Evrópu
og Bandaríkjunum eftir að hafa
smitast af ebólu í Vestur-Afríku.
Aðeins eitt tilfelli er um mann sem
greindist með veikina eftir að hann
kom til Bandaríkjanna en hann lést
í Dallas á miðvikudag.
Tímamót í útbreiðslu veikinnar
urðu í vikunni þegar spænskur
hjúkrunarfræðingur í Madríd varð
fyrsta manneskjan til að smitast af
henni utan Afríku. Konan smitaðist
af sjúklingi sem var fluttur frá Afr-
íku til meðferðar. Sex manns voru í
einangrun á Carlos III-sjúkrahús-
inu í Madríd og 84 voru undir eft-
irliti vegna mögulegs smits í gær.
Talið er að hjúkrunarfræðing-
urinn hafi smitast þegar hún snerti
andlit sitt með hanska sem hafði
komist í snertingu við smit.
Áhersla lögð á verkferla
Ólafur Guðlaugsson, yfirlæknir
sýkingavarnadeildar Landspítalans,
segir tilfellið á Spáni sýna hversu
mikilvægt það sé að nota hlífð-
arbúnað rétt og fara eftir þeim
reglum sem settar hafi verið um
meðhöndlun sjúkdómsins. Það kalli
hins vegar ekki á hertari viðbúnað
hér á landi vegna mögulegs ebólu-
smits. Ekki sé vitað til þess að nein-
ir Íslendingar séu að störfum þar
sem sjúkdómurinn hefur náð út-
breiðslu.
„Þetta er snertismit svo dreif-
ingin á þessu er allt öðruvísi en í
þessum hefðbundnu pestum sem
dreifa sér mjög hratt eins og inflú-
ensan,“ segir hann.
Á Landspítalanum hefur verið
lögð áhersla á að undirbúa verkferla
svo ljóst sé hvað eigi að gera ef smit
komi upp, við hvern eigi að tala,
hvaða búnað eigi að nota, hvar eigi
að hafa sjúklingana og hvernig eigi
að sinna þeim.
„Næsta skref er að safna sam-
an og þjálfa upp hóp sem sinnir
þessum sjúklingum. Læknavæng-
urinn er orðinn vel mannaður og nú
er bara unnið í því að fá fleiri
hjúkrunarfræðinga í hópinn,“ segir
Ólafur en miðað er við að í teyminu
verði tuttugu manns.
Viðráðanlegra en svínaflensa
Reynslan af svínaflensufaraldr-
inum sem kom upp árið 2009 hefur
nýst mönnum í viðbúnaðinum við
ebólu. Þá lá á annað hundrað manns
á sjúkrahúsi, ein gjörgæsludeildin
fylltist og nokkrir sjúklingar lágu í
hjarta- og lungnavél. „Það var mjög
lærdómsríkur ferill. Ferlið að vinna
með farsóttarundirbúning, viðbúnað
og viðbrögð kenndi okkur nátt-
úrlega mikið,“ segir Ólafur.
Einfaldara sé þó að koma í veg
fyrir ebólusmit. Hún sé ekki endi-
lega mjög smitandi nema undir
þeim óheppilegum kring-
umstæðum sem séu í V-
Afríku. Fólk skilji ekki
hvað sé í gangi, inn-
viðir til að takast á
við heilbrigðisvanda-
mál af þessu tagi séu
ekki til staðar og
hreinlætisvandamál
séu mikil.
Smit í Evrópu kallar
ekki á meiri viðbúnað
AFP
Vá Kona gengur hjá auglýsingu frá hjálparsamtökum um neyðarástand af
völdum ebólu í Alcorcón þar sem spænski hjúkrunarfræðingurinn býr.
Alltaf má búast við því að
manneskja dúkki upp á Íslandi
sem veikist eftir að hún kemur
til landsins og því þarf viðbún-
aður að vera til staðar hér á
landi, að sögn Haraldar Briem
sóttvarnalæknis. Það eigi þó að
vera viðráðanlegt og reiknar
hann ekki með því að ebóla
breiðist út á Vesturlöndum.
Í ljósi þess hversu stór farald-
urinn sé orðinn í V-Afríku hafi
verið fyrirsjáanlegt að vestrænt
heilbrigðisstarfsfólk smit-
aðist af veikinni.
Norrænn starfshópur
um heilbrigðisviðbúnað
fundaði í vikunni og
fjallaði m.a. um ebólu-
faraldurinn. Þar var rætt
um mögulega sam-
vinnu og sameigin-
lega stefnu og við-
brögð við
ebólusmiti á
Norðurlöndum.
Óumflýjan-
legt smit
SÓTTVARNALÆKNIR
Ólafur
Guðlaugsson