Morgunblaðið - 10.10.2014, Blaðsíða 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. OKTÓBER 2014
VINNINGASKRÁ
23. útdráttur 9. október 2014
275 12009 22505 32103 39852 50011 62000 71854
1346 12311 22590 32306 40215 50650 62344 71903
1641 12823 22675 32721 40402 50680 62768 72110
1943 14040 22908 32743 40421 51467 63267 72413
2810 14138 23298 33162 40452 51952 63729 73555
3127 14513 23521 33292 40673 52228 64405 74809
4028 14672 23645 33298 40708 52231 64528 75021
5432 15277 23805 33354 40912 52639 64795 75253
6438 16075 23898 33566 41159 52849 64805 75559
6441 16169 24032 34069 41696 53205 65457 75880
7171 16563 24315 34168 41827 53314 65475 75982
7205 17681 24538 34220 41960 54512 65713 76321
7547 17936 24647 34710 41973 54557 65848 76731
7986 18377 24800 35263 42949 55146 66209 76836
8638 18380 25127 35330 43086 55303 66338 76972
9521 18451 25196 35762 43149 55441 66339 77211
9661 18944 25663 36676 43301 55582 66578 77565
9923 19229 26360 36812 43684 55745 66752 77661
10010 19836 26455 36853 43804 55867 67325 77907
10202 19995 26503 36941 43873 55921 67883 77941
10225 20009 27091 36951 43970 56981 67958 78057
10408 20468 27115 37016 44601 57521 67991 78292
10552 20567 28526 37075 44741 57559 68089 78760
10724 21119 28828 37085 46240 57585 68227 79369
10871 21123 28838 37431 47014 57717 68529 79506
10874 21334 29376 37741 47363 58069 69331 79588
10896 21622 29470 37987 48262 59282 70416
10992 21681 29477 38118 48718 59935 70443
10998 21722 30265 38123 48786 60604 70728
11215 21755 30649 39300 48886 60983 70940
11757 21923 31453 39477 49941 61037 71016
11789 22440 32005 39609 49977 61512 71394
220 13406 24020 34894 47794 53672 65683 75617
1091 14296 24578 35427 48712 54543 66275 76205
5731 14793 26225 35587 49449 54671 67863 77195
5981 15990 27162 36714 49811 55821 68359 77360
6735 16619 27695 38603 50691 58416 68794 77665
7570 16669 29436 38704 50798 59466 68809 77885
8420 17503 29886 41555 50969 59919 69244 79092
8658 18581 30283 41606 51335 60537 70630 79144
9339 18637 31261 43983 51432 61173 71580 79826
10636 19878 32303 45083 51646 61534 73425
11363 20867 33111 45631 51903 63464 73649
11586 22913 33654 46152 52332 63684 74040
12208 23334 33814 46763 53387 64000 74862
Næstu útdrættir fara fram 16. okt, 23. okt & 30. okt 2014
Heimasíða: www.das.is
Vinningur
Kr. 10.000 Kr. 20.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Kr. 20.000 Kr. 40.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Kr. 100.000 Kr. 200.000 (tvöfaldur)
25892 51933 63723 78442
Vinningur
Kr. 50.000 Kr. 100.000 (tvöfaldur)
2150 13126 26895 37608 48834 61756
7178 14881 28057 41132 53468 63315
10005 16136 29592 47685 58127 66046
10380 23570 33551 48344 60930 73091
Aðalv inningur
Kr. 3.000.000 Kr. 6.000.000 (tvöfaldur)
1 0 7 3 2
Hver kannast ekki
við það að þurfa
óstjórnlega mikið að
fara á klósettið á al-
menningsstað? Sem
betur fer, í okkar sam-
félagi að minnsta kosti,
eru flestir almennings-
staðir með salern-
isaðstöðu þar sem fólk
getur gert þarfir sínar. Því verður
samt seint haldið fram að það sé eitt-
hvað sérstaklega skemmtilegt,
snyrtilegt eða góð reynsla að fara á
almenningsklósett (nema ef þú ferð á
klósettið í Hörpu eða eitthvað – þau
eru æði).
Oft er lítið pláss, ekkert loft, vond
lykt, löng röð, ósnyrtilegt eða sam-
anbland af öllu saman. Þetta stig-
magnast svo heldur betur þegar við
komum inn á stór klósett sem eru
með svokölluðu básakerfi sem er oft-
ar en ekki opið bæði að ofan og neðan
þannig að það er annarsvegar hægt
að sjá undir eða yfir hurðina. Fólk
verður lítið inn í sér og rifjar upp
hörmulegar minningar af fyrri kló-
settferðum. Hvern langar eiginlega
að fara á klósettið vitandi það að allir
geta heyrt hvað fer fram? Við vitum
ekki með ykkur, en okkur langar
bara að geta farið á klósettið í ró og
næði án þess að hafa áhyggjur af því
hvort við pissum of hátt eða gefum
frá okkur prumphljóð.
Svo vandast leikurinn þegar að-
skilnaður karla og kvenna er í háveg-
um hafður og eingöngu er boðið upp á
klósett fyrir karla og konur. Núna
eru eflaust mörg ykkar sem eruð að
velta fyrir ykkur hvað sé athugavert
við að skipta fólki í karla og konur.
Skoðum þetta nú aðeins nánar. Slík
kynjaskipting byggist á því kerfi að
eingöngu séu til tvö kyn, sem hegða
sér andstætt hvort við annað og sé
undantekningarlaust hægt að sjá það
á hegðun, fasi, klæðaburði, kyntj-
áningu og öðru í hvorn flokkinn fólk
fellur. Ekki er gert ráð fyrir fjöl-
breytileika mannkynsins og óneit-
anlega er fólk sem fellur á einhvern
hátt ekki inn í þessa skiptingu. Fólk
sem brýtur á einhvern hátt þessar
reglur verður oftar en ekki fyrir ein-
hverskonar áreiti, athugasemdum
eða niðurlægjandi lífsreynslu.
Oftar en ekki virðist fólk láta sig
mikið varða hver á heima á hvaða kló-
setti og lendir fólk sem passar
kannski ekki inn í þessar staðal-
ímyndir, t.d. karlmannlegar konur,
kvenlegir karlar, transfólk, intersex
fólk eða í raun allir þeir sem uppfylla
ekki skilyrði um hvernig karlar eða
konur eiga að líta út eða koma fram
(e. gender non-conforming), í þessu
áreiti á einum eða öðrum tímapunkti.
Sumt transfólk og intersexfólk, og þá
sér í lagi þau sem skilgreina sig ekki
endilega sem karl eða konu, upplifa
Eftir Uglu Stefaníu
Kristjönudóttur
Jónsdóttur og
Andreu Dagbjörtu
Pálsdóttur
» Það að fara á klósett-
ið getur orðið að
vígvelli fyrir marga þar
sem þau upplifa daglegt
áreiti, bæði andlegt og
jafnvel líkamlegt áreiti.
Ugla Stefanía Krist-
jönudóttir Jónsdóttir
Ugla Stefanía er nemi í
kynjafræði við Háskóla Íslands
og Andrea Dagbjört er nemi við
Menntaskólann í Reykjavík.
Andrea Dagbjört
Pálsdóttir
Hin þráláta kynjaskipting
því til að mynda mikla skömm, kvíða
og stress við það eitt að fara á klósett-
ið. Sömuleiðis upplifa þau líka útilok-
un vegna þess að þau falla ekki inn í
þessa skiptingu. Það að fara á kló-
settið getur orðið að vígvelli fyrir
marga þar sem þau upplifa daglegt
áreiti, bæði andlegt og jafnvel lík-
amlegt áreiti. Ekki er langt síðan, eða
í apríl 2012, að það var í fréttum að
ráðist hefði verið á transkarl á bar í
Reykjavík fyrir það eitt að vilja pissa
á klósetti sem samsvaraði hans kyn-
vitund.
Hvenær ætlum við að hætta að
standa í þessari forræðishyggju að
skipta fólki í karla og konur þegar
það er deginum ljósara að þessir
flokkar eru óskýrir og alls ekki algild-
ir? Hvenær ætlum við að stíga það
skref að gera klósett aðgengileg fyrir
alla – þar að ónefndri aðstöðu fyrir
fólk með fötlun, sem er á langflestum
stöðum mjög ábótavant – burtséð frá
kynvitund, kyni, útliti, fasi eða ein-
hverju öðru og einfaldlega hafa ein-
staklingsklósett sem hægt er að loka
alveg að sér til að gera þarfir sínar?
Við vitum ekki með ykkur, en við
viljum bara að allir geti pissað í friði
án þess að það hafi í för með sér ein-
hverjar afleiðingar aðrar en það að
losa af sér.
Ég legg hér með til að útgjöld einstaklinga vegna heilbrigðisþjónustu
verði hámark 1% af skattskyldum tekjum fyrra árs. Þetta þak er einfalt,
auðskilið og auðvelt að reikna út. Núna er greiðslukerfið óþarflega flókið
og ósveigjanlegt og eftir furðulegar breytingar í ráðherratíð Guðbjarts
Hannessonar er það að auki einkar ósanngjarnt gagnvart þeim sem
minna mega sín en þurfa lífsnauðsynleg, dýr lyf. Kristján Þór Júlíusson
hefur ekki sýnt neinn vilja til að bæta þar úr, en nú hefur hann tækifæri
til að breyta þessu þannig að eftir á veit sá sem þénar 3 milljónir að hann
borgar ekki meira en 30 þúsund í alla heilbrigðisþjónustu og sá sem þén-
ar 15 milljónir veit að hann greiðir ekki meira en 150 þúsund.
Ívar Pétur Guðnason.
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12 velvakandi@mbl.is
Hámark 1% tekna í lyf og læknisþjónustu
Morgunblaðið/Friðrik
Apótek Lyfjakostnaður er að sliga marga.
Í dag er alþjóðageð-
heilbrigðisdagurinn,
10. október, sem varð
að hátíðardegi geðheil-
brigðis árið 1992 og því
er þetta í 23. skiptið
sem alþjóðasamfélagið
fagnar geðheilbrigði.
Við Íslendingar höfum
fagnað þessum degi
nær öll árin.
Það eru mörg orð
sem hafa forskeytið „geð“. En það er
mismunandi hvernig þau láta okkur
líða. Orð eins og geðprúður, geð-
felldur, geðblær, geðhrif, geðslag,
geðstilling, geðríkur og geðheilsa
vekja í huga okkar flestra jákvæða
eða hlutlausa tilfinningu. En svo eru
önnur orð með sama forskeyti, s.s.
geðbilaður, geðveiki, geðsjúkrahús,
geðdeild og geðsjúklingur sem
kunna að vekja upp neikvæðar til-
finningar hjá mörgum, að öllum lík-
indum af því að við tengjum þau við
þjáningar, eitthvað sem er órætt og
við höfum ekki stjórn á.
Fyrir 35 árum datt góðu fólki í
hug að „geðhjálp“ gæti verið jákvætt
orð og stofnuðu félag með því nafni.
Til hamingju með afmælið, Geðhjálp.
Fyrir 15 árum datt
öðru góðu fólki það í
hug að jafnvel mætti
minnka fordóma og
draga úr mismunun og
bæta geðheilbrigðisvit-
und Íslendinga með því
að nota forskeytið
„geð“ í það víðum skiln-
ingi að það ætti við um
alla og með því gætum
við „af-fordómað“ nei-
kvæðar tilfinningar
tengdar forskeytinu. Í
kjölfarið varð til orðið
og verkefnið „geðrækt“ og geðorðin
10 fylgdu í kjölfarið. Þetta hefur ef-
laust hjálpað til með þetta blessaða
forskeyti. Takk fyrir það.
En að mínu mati hefur ungt fólk
þessa lands gert forskeytinu mestan
greiða með því að gera svo ótrúlega
margt sem er jákvætt, „geðveikt“.
Það hefur virkilega hjálpað til
hversu margt hefur verið „geðveikt“
undanfarin ár. Takk fyrir það.
Alþingi er líka „geðveikt“ því nú
hefur löggjafinn ákveðið (með þings-
ályktun) að „… fela heilbrigð-
isráðherra, í samvinnu við félags- og
húsnæðismálaráðherra, að móta
geðheilbrigðisstefnu og gera að-
gerðaáætlun þar sem fram komi m.a.
greining á núverandi geðheilbrigð-
isþjónustu, hvar þörfin sé mest fyrir
þjónustuna og hvernig megi mæta
henni ásamt stefnumótun til fram-
tíðar í geðheilbrigðismálum fyrir alla
landsmenn. Ráðherra leggi slíka
geðheilbrigðisstefnu fram á vorþingi
2014“.
Framundan eru því ný og gömul
orð á blaði um „geð“ sem fylgt verð-
ur eftir með almannafé svo geðið
megi lifa og dafna í brjósti manna án
of mikilla raskana. Það verður þó að
fá að raskast aðeins því án þess vær-
um við flöt og ekkert líf með gumum.
Til hamingju með daginn íslenska
þjóð.
Eftir Héðin
Unnsteinsson »En að mínu mati
hefur ungt fólk
þessa lands gert for-
skeytinu mestan greiða
með því að gera svo
ótrúlega margt sem er
jákvætt, „geðveikt“.
Héðinn Unnsteinsson
Höfundur er stefnumótunarsérfræð-
ingur í forsætisráðuneytinu, fyrrver-
andi sérfræðingur hjá geðsviði
Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar
(WHO) og fyrrverandi notandi
geðheilbrigðisþjónustunnar.
Ó - geð