Morgunblaðið - 14.11.2014, Síða 22

SVIÐSLJÓS
Þórunn Kristjánsdóttir
thorunn@mbl.is
Býflugnarækt er nú kennd ífyrsta skipti í Landbún-aðarháskólanum á Reykj-um í Ölfusi. Um tuttugu
nemendur sitja áfangann sem er
skylda á fyrsta ári fyrir nemendur á
ylræktarbraut og í lífrænni ræktun.
„Áhuginn hefur komið mér á
óvart. Stór hluti þeirra sem sitja
áfangann stefnir að því að stunda
býflugnaræktun,“ segir Úlfur Ósk-
arsson kennari námskeiðsins og bý-
flugnabóndi.
Hann hefur stundað býflugna-
rækt undanfarin þrjú ár. Hann segir
mörg tækifæri hér til býflugnarækt-
ar og segir tvímælalaust að það
myndi styrkja greinina að fá fleiri í
hana.
Þá yrði að minnsta kosti minni
hætta á einræktun. Þegar býflugna-
fjöldinn nær hámarki á sumrin geta
verið 60-80 þúsund flugur í hverju
búi og ein verpandi fluga sem kall-
ast drottning. Hana þarf að end-
urnýja á tveggja til þriggja ára
fresti, annað hvort með því að kaupa
nýja eða að sjá til þess að býflug-
urnar ali upp nýja drottningu.
Býflugnarækt frá A til Ö
Í upphafi áfangans fengu nem-
endur að skoða í býflugnabúin áður
en þau voru búin undir vetrardvala
á Reykjum. Þar eru fimm bú frá
Úlfi. Í áfanganum er farið yfir allt
frá sögu býflugnaræktunar, sam-
félagsgerð, fóðrun og umhirðu, yfir í
helstu meindýr og sjúkdóma sem
spillt geta býflugnarækt. Einnig er
afurðum lýst, nýtingu þeirra og úr-
vinnslu. Til að ljúka námskeiðinu
sækja nemendur helgarnámskeið
Býræktarfélagsins til að gulltryggja
að þekkingin hafi skilað sér.
Býræktun tengist garðyrkju nán-
um böndum. Það hjálpar að fólk hafi
mikla plöntuþekkingu til að fylgjast
með að ætíð séu næg aðföng fyrir
flugurnar, frá því snemma á vorin
og fram á haust.
Vilja ekki vera í gróðurhúsi
Býflugurnar sem eru ræktaðar
hér nýtast ekki í gróðurhús. Búin
eru það stór að það þyrfti býsna
stórt gróðurhús svo þær hefðu nóg
að éta. Einnig líður þeim betur ut-
andyra og eru þar góðir frjóberar.
Til að frjóvga plöntur í gróðurhús-
um eru notaðar humlur, en nokkrir
tugir humla duga til að sinna nokk-
ur hundruð fermetra gróðurhúsi.
Úlfur bendir á býflugur hagi sér
með þeim hætti að nokkrar fari út
og segi hinum með dansi hvert eigi
að fara. „Þær eru forritaðar,“ segir
hann.
Veðrið er helsti vankanturinn sem
býræktendur standa frammi fyrir.
Veturinn hér er langur en hann er
frekar mildur, en sólarleysið og
kuldinn á sumrin hafa verið haml-
andi. „Sumrin eru frekar krítísk en
þrátt fyrir sólarleysið síðustu tvö
sumur þá hefur hunangsframleiðsl-
an verið sæmileg.“
Ræktaðar eru rólegri
Býflugurnar stinga vissu-
lega og því þarf að um-
gangast þær á réttan
hátt. „Býflugna-
stofninn er
ræktaður og
flugurnar eru
miklu rólegri
en þær villtu.
Margir eru með
þær í þéttbýli án
teljandi vandkvæða.“
Mikill áhugi á
býflugnaræktun
Býflugnabúin skoðuð Nemendur í Garðyrkjuskólanum á Reykjum skoð-
uðu búið í ágúst áður en flugurnar voru búnar undir vetrardvala.
22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 14. NÓVEMBER 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Enn blæsfram-kvæmda-
stjórn Evrópusam-
bandsins til sóknar
gegn skattsvikum.
Eftir að efnahags-
kreppan skall á hafa undanskot
undan skatti, svo notað sé kurt-
eislegt orðalag, verið ofarlega á
baugi.
Meira að segja David Came-
ron, forsætisráðherra Bret-
lands, hefur tekið undir mál-
flutning þeirra, sem vilja grípa
til aðgerða í málinu, þótt aflönd
og skattaskjól séu grundvöllur
þess að London er ein öflugasta
fjármálamiðstöð heims. Bresk
stjórnvöld hafa ávallt varið
þetta kerfi. Er Cameron tilbú-
inn að fórna því?
Skattsvik verða eitt af þeim
málum, sem verða á dagskrá á
leiðtogafundi G20-ríkjanna í
Brisbane í Ástralíu um helgina.
Þar verður Jean-Claude Junck-
er, nýbakaður forseti fram-
kvæmdastjórnar ESB. Hann
berst þessa dagana við að halda
í trúverðugleika sinn eftir að
fram komu upplýsingar fyrir til-
stilli ICIJ, alþjóðlegra samtaka
rannsóknarblaðamanna með að-
setur í Bandaríkjunum, um það
hvernig fjármálakerfið í Lúx-
emborg hefur hjálpað nokkrum
af stærstu fyrirtækjum heims að
komast hjá því að borga skatt.
Juncker var í 19 ár forsætisráð-
herra Lúxemborgar.
Juncker fór í felur fyrst eftir
að upplýsingarnar komu fram,
en á miðvikudag rauf hann viku-
þögn og sagði að allt hefði þetta
verið „fullkomlega löglegt“,
hann væri ekki „arkitekt“ kerf-
isins og hét því að berjast gegn
„óréttlátum“ undanskotum sem
höfuð framkvæmdastjórnar
ESB. Áfram birtast þó fréttir
um að hann geti ekki svarið
kerfið í Lúxemborg af sér.
Eins og málum er nú háttað
geta ríki Evrópusambandsins
haldið samningum við fyrirtæki
um skattamál, svokölluðum
„skattaúrskurðum“, leyndum.
Fyrirtæki geta því farið á milli
aðildarríkja og leitað uppi bestu
kjörin.
Framkvæmdastjórnin hefur
nú dregið fram tillögur, sem
komu fram 2012, en var fljótlega
stungið í skúffu vegna tregðu
aðildarríkjanna. Þar var talað
um að samræma skattheimtu í
aðildarríkjum ESB auk þess
sem gagnsæi yrði aukið í skatta-
málum. Ein ástæðan fyrir því að
tillögurnar mættu andstöðu var
sú að ríki ESB vildu ákveða
skattheimtu sjálf.
Ljóstrað var upp um skatta-
samkomulag við að minnsta
kosti 340 fyrirtæki og fór skatt-
heimtan allt niður í eitt prósent
af tekjum einhverra af ríkustu
fyrirtækjum heims. Meðal fyr-
irtækja, sem nutu góðs af vild-
arsamningum í
Lúxemborg eru
Pepsi, Ikea, Ama-
zon, AIG og
Deutsche Bank.
Framkvæmda-
stjórn ESB rann-
sakar um þessar mundir ásak-
anir um að aðildarríki ESB hafi
gert sérstaka vildarsamninga
við fyrirtæki á borð við Apple,
Starbucks og Amazon.
Ýmsum aðferðum er beitt til
að nota „vinsamlegt skatt-
umhverfi“, hvort sem það er í
Lúxemborg, Bresku Jómfrúr-
eyjum eða Gíbraltar. Yfirleitt er
það þannig að tap og lánakostn-
aður er þar sem varan er fram-
leidd og/eða seld. Gróðinn er all-
ur í skattaskjólinu. Önnur
aðferð er að vörumerkið hafi að-
setur í skattaskjólinu og rétt-
indagreiðslur renni þangað.
Þetta þýðir ekki bara að stór-
fyrirtæki komist hjá því að
borga skatt og taka þátt í að
mennta starfskraftinn, leggja
vegina, reisa sjúkrahúsin og
halda úti löggæslunni, sem þau
byggja starfsemi sína á, þau
skapa sér einnig forskot á minni
fyrirtæki.
Hægt er að hugsa sér tvær
verslanir, sem standa hlið við
hlið. Önnur er hluti af al-
þjóðlegri keðju, hin er aðeins
rekin á þessum eina stað. Versl-
anirnar hafa jafnmiklar tekjur.
Önnur nýtur þess að vera í
skattaskjóli á borð við Lúxem-
borg. Þar sem hin er ekki með
alþjóðleg umsvif á hún þess ekki
kost að beita slíkum brögðum og
verður að borga sinn skatt.
Þetta fyrirkomulag er skrum-
skæling á frjálsri samkeppni og
frekar ætlað til að kæfa hana en
verða til þess að hún dafni.
Vald hinna stóru, fjölþjóðlegu
fyrirtækja er hins vegar mikið.
Þau geta hæglega hótað að fara
eitthvert annað með viðskipti
sín fái þau ekki sérmeðferð.
Tony Abbott, forsætisráð-
herra Ástralíu og gestgjafi leið-
togafundarins, sem hefst á
morgun, hefur lagt áherslu á
þessi mál í málflutningi sínum
og fjármálaráðherra hans, Joe
Hockey, var ómyrkur í máli á
miðvikudag.
„Það er gríðarlega mikilvægt
fyrir heiminn að fyrirtæki borgi
skatt þar sem gróði þeirra verð-
ur til,“ sagði Hockey. „Það er
þjófnaður þegar einhver borgar
ekki skattinn sem þjóð á heimt-
ingu á og það grefur undan getu
þeirrar þjóðar til að veita þá
þjónustu, sem er nauðsynleg til
að draga úr fátækt og minnka
ójafnrétti.“
Aflönd og skattaskjól eru líf-
seig meinsemd. Ef raunveruleg-
ur vilji væri til að loka þeim
hefði það verið gert fyrir löngu.
Er raunverulegur vilji til þess
nú, eða eru yfirlýsingarnar bara
gluggaskraut?
Afhjúpun á skatta-
skjóli stórfyrirtækja
í Lúxemborg skapar
þrýsting}
Enn ein atlaga
að skattaskjólum
S
tundum kallað landsbyggðarremb-
ingur, hundraðogeinnhroki og
ýmislegt annað.
Einhvers staðar heyrðist orðið
búsetubelgingur.
Hvaða heiti sem fyrirbærinu kunna að vera
valin er inntakið það sama: þeir sem búa ekki
við nákvæmlega sömu aðstæður og maður
sjálfur og á sama stað eru fífl og fávitar, gott
ef þeir eru ekki hyski líka, sem hefur ekki
hugmynd um hvað lífið og tilveran hjá al-
mennilegu fólki snýst um.
Eins og það fólk sem hefur valið að búa á
öðrum landshluta en maður sjálfur hefur kos-
ið verði þá sjálfkrafa allt öðruvísi fólk, með
aðrar langanir og þrár og geti ekki með
nokkru móti verið sammála manni um nokk-
urn skapaðan hlut. Hvað þá að hagsmunir
fólks sem býr hvað á sínum landshlutanum geti farið
saman.
Hrepparígur á sér ýmsar birtingarmyndir. Til dæmis
að líta á það sem alvarlegt brot þegar einhver (sér-
staklega fjölmiðlafólk) ruglast á staða- eða bæjarheitum.
Það virðist vera sérlega slæmt ef sá sem gerir mistökin
er búsettur á höfuðborgarsvæðinu og viðkomandi staður
er úti á landi. Stundum mætti ráða af umræðunni að það
jaðri við mannsmorð að vita ekki nákvæmlega hvar 50
manna þorp er staðsett.
Þessu nátengt er að hneykslast á vankunnáttu fólks á
staðháttum. Að hafa ekki á hraðbergi hvern einasta mel,
lækjarsprænu og þúfu á landinu er auðvitað
ekkert annað en staðfesting á því að vera fyr-
ir neðan mörk eðlilegrar greindar. Segja
sumir.
Það er heldur ekkert óalgengt að agnúast
út í fólk sem er búsett á fámennum stöðum
úti á landi og fer fram á þau sjálfsögðu mann-
réttindi fólks, sem borgar eina hæstu skatta á
byggðu bóli, að búa að sómasamlegum sam-
göngum þannig að komast megi á milli staða
og sinna erindum sínum án þess að leggja sig
í bráða lífshættu. Ósjaldan heyrist snilld á
borð við: Þeim er nær að búa þarna. Ef þetta
lið er svona óánægt, hvers vegna flytur það
ekki þangað sem það fær betri þjónustu?
Þá er líka vinsælt að gera lítið úr því þegar
færð verður slæm á höfuðborgarsvæðinu eða
þegar þar er vont veður. Veðrið sé nefnilega
alltaf svo miklu verra annars staðar á landinu. Eins og
óveður höfuðborgarsvæðisins séu einhvern veginn
ómerkilegri en þau mikilfenglegu hamfaraveður sem
mætti stundum halda að æddu yfir allan ársins hring alls
staðar annars staðar á landinu.
Metingur eða rígur á milli landshluta fyrirfinnst lík-
lega í öllum löndum og getur oft verið býsna skemmti-
legur.
En það er ekkert sérlega skemmtilegt að hlusta á um-
ræðu sem snýst um „okkur og þau hin“ í landi þar sem
búa rétt rúmlega 320.000 manns. Það eru engin „þau
hin“ – það erum bara við. annalilja@mbl.is
Anna Lilja
Þórisdóttir
Pistill
Hrepparígur og fleira
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Það er í raun ekkert því til
fyrirstöðu að Ísland gæti orð-
ið sjálfbært í hunangsfram-
leiðslu, að sögn Úlfs Ósk-
arssonar býflugnabónda. Til
að það gæti orðið að veru-
leika þyrfti að koma upp tölu-
vert fleiri búum til að auka
framleiðsluna. Búast má við
að fá um 30 kíló af hungangi
úr stóru búi.
Stofninn, sem hefur verið
fluttur til landsins frá Álands-
eyjum, hefur verið laus við
sjúkdóma sem herja víða
á stofna erlendis.
Um 80 virkir bý-
ræktendur eru á
landinu, sam-
kvæmt upplýsingum
á vefsíðu Félags bý-
ræktenda á Íslandi
sem nefnist Bý.
Hunangs-
framleiðsla
30 KÍLÓ ÚR GÓÐU BÚI