Fréttablaðið - 23.03.2013, Blaðsíða 89

Margt smátt ... – 9
„Fólk í fjárhagsvanda þarf að öðlast líf, það er leiðar-
ljósið í ráðgjöfinni.“ Þetta segir Sigurður Erlingsson
ráðgjafi hjá Velgengni.is en hann tekur á móti fólki
í gegnum Hjálparstarf kirkjunnar einu sinni í viku.
Við gefum honum orðið: Til þess að það sé hægt þarf
fólk að horfast í augu við stöðuna eins og hún er. Hjá
þeim sem koma til mín er staðan oft mjög slæm,
raun verulega það slæm að það langar engan að skoða
hana. Enda er fólk oft hreinlega óttaslegið til að byrja
með. Eftir að við erum búin að horfast í augu við
stöðuna, byrjum við á að búa til verkefnalista og
markmið. Fyrsta og mikilvægasta verkefnið er að hefja
nýtt tímabil í lífinu þar sem við myndum ekki ný vanskil.
Þá skipuleggjum við skuldbindingar þannig, að þær séu
viðráðanlegar. Fólk fær það verkefni hjá mér, stundum
í 2–3 mánuði, að æfa sig í því að standa við skuld -
bindingar og lifa síðan á restinni. Þegar fólk nær
tökum á því, er það tilbúið til að halda áfram.
Óttinn − ráðandi afl í bókhaldi heimilisins
Þegar fjármálin eru í ólestri er fólk á stöðugum flótta
og lifir í ótta við allt sem getur gerst: að eiga ekki fyrir
mat, hver sé að hringja símanum eða dyrabjöllunni,
óttast höfnun eða að fá stöðugt neikvæð svör ef það
reynir að leita samninga. Það sér heldur ekki
tilganginn í að leita samninga, segir „semja um hvað,
það eru ekki til neinir peningar til að borga“.
Þegar okkur líður illa, þá leitum við leiða til að hugga
okkur, deyfa sársaukann. Við huggum okkur og til að
létta á samviskunni segjum við: „Ég leyfi mér aldrei
neitt, ég kaupi mér þetta bara núna!“ Það þarf oft ekki
að vera eitthvað stórt, það getur bara verið nammipoki
sem fólk gúffar í sig á leiðinni heim því það átti ekki
nóg til að kaupa handa öllum heima. Eftir situr sam-
viskubit, sem síðan elur á meiri vanlíðan. Svo er
innkaupamynstrið oft vitlaust. Fólk verslar eftir
útborgunardag í lágvöruverslun, en eftir það kaupir
fólk bara lítið inn til hvers dags, í dýrari búðinni á
horninu. Þarna er óttinn við völd, það er til lítill pen-
ingur og til þess að lenda ekki í þeirri neyðarlegu stöðu
að vera á kassanum í lágvöruversluninni og fá höfnun
á kortið, þá upplifum við að það sé betra að kaupa
bara inn fyrir hvern dag í einu og þá tekur því ekki að
fara í lágvöruverslunina. Fólk upplifir að það sé að
spara af því það keypti svo lítið. Ég fæ fólk til að setja
upp einfalt skipulag sem er liður í því að yfirvinna
óttann, óttann við að eiga ekki fyrir mat, óttann við að
vera hafnað.
Uppgjöf stundum eina lausnin
Vissulega er það stundum þannig að skuldir eru svo
miklar að viðkomandi mun ekki ná að borga þær.
Hann mun ekki öðlast líf. Þá þarf að gefast upp fyrir
skuldunum, ekki á lífinu heldur fyrir óyfirstíganlegri
hindrun sem er skuldabyrði. Í raun erum við að velja
að byrja nýtt líf, líf sem er byggt á nýrri von um betri
tíð. En við gerum það ekki fyrr en allt hefur verið
skoðað og metið blákalt. Síðan setjum við upp ný
markmið, byggð á nýrri hegðun um að mynda ekki ný
vanskil, öðlast færni í að skipuleggja og semja um
skuldbindingar. Fólk spyr mig hvort það sé ekki
óheiðarlegt gagnvart þeim sem viðkomandi skuldar.
Ég segi nei. Því ég horfi á manneskjur sem eru að
koðna niður, manneskjur sem munu aldrei, við óbreytt
ástand, geta staðið undir þeirri skuldabyrði sem á
þeim hvílir. Langvarandi áhyggjur og erfiðleikar og
engin von um betri tíð, leysir upp hjónabönd, skapar
örorku og fólk gefst upp. Að byrja upp á nýtt setur fólk
í alveg nýja stöðu, stöðu sem þar sem allt stefnir upp á
við. Ég hef unnið með fólki sem hefur byrjað upp á nýtt
og er komið svo vel á veg að það hefur eftir nokkurn
tíma getað endurgreitt gamlar skuldir, skuldir sem
áður voru óyfirstíganlegar. Og þá er fólk líka að gera
það frá allt öðrum stað en áður. Ef við horfum þannig
á heildarmyndina hagnast allir á endanum. Ég lít svo á
að lífið eigi að vera gott þótt sumir haldi að það eigi að
vera erfitt. Ég vil sjá fólkið sem kemur til mín verða
virkt og lifandi og að því líði að jafnaði vel.
Mótbárur og afsakanir eru eðlilegar
Sigurður segist í starfi sínu rekast á margar mótbárur
og afsakanir. Þær séu eðlilegar en vinni gegn
breytingum. Fólk finnur sér alls kyns afsakanir og
upplifir að það sé búið að reyna allt. En í raun hefur
það oft ekki rétta mynd af sjálfu sér og stöðunni.
„Ég reyni að gera þetta einfalt. Ég læt fólk ekki halda
bókhald eða neitt sem ég held að geti vafist fyrir því.
Ég reyni að gera fólki grein fyrir því að mest snúast
fjármál um tilfinningar. Margir, sérstaklega karlar,
upplifa þá tilfinningu að þeir standi sig ekki, séu ekki
verðugir. Og flestir ætla sér þó að gera eitthvað í því
− en bara seinna þegar betur árar. Ég spyr t.d. fólk
sem er atvinnulaust hvort það sé að sækja um störf.
Jú, alltaf að sækja um en það fær engin svör.
Blekkingin felst síðan í því að það hafi engan tilgang að
vera að sækja alltaf um, þeim sé ekki svarað, eða það
séu svo margir að sækja um. Við höfum oft afsakanir á
reiðum höndum. Samt er fólk alltaf klárt á því að það
vill fjárhagslegt öryggi, starf, hamingju og gleði. Og því
finnst það vera að taka ábyrgð. En er samt ekkert að
gera. Til að sýna fólki einfalda leið til að læra að taka
ábyrgð, þá set ég fólk í vinnu við að sækja um atvinnu.
Það fer í hálft starf og vinnur eftir plani: Sækja um
þrjú störf í dag, þrjú á morgun − og þriðja daginn
bætist við nýtt verkefni sem er að hringja í þá þrjá sem
sótt var um tveimur dögum áður. Þannig vinnum við
áfram eftir skipulagi um að vera stöðugt að minna á
okkur. Þá fæ ég að heyra að fólk vilji nú ekki vera að
trufla sífellt með hringingum, sem er í raun afsökun
eða ótti við að verða hafnað. Ég leiði fólki fyrir sjónir
að það sé frekar að gera auglýsanda greiða með því að
standa upp úr 15O umsóknum sem honum finnst
kannski yfirþyrmandi að sortera. Svona þarf að vinna
á mótbárum og varnarháttum fólks til þess að það taki
stjórnina í eigin hendur.
Það er alltaf til lausn
Það er mikilvægt að átta sig á því að það er alltaf til
lausn, alveg sama hve staðan virðist erfið og óyfir-
stíganleg. ÞAÐ ER ALLTAF TIL LAUSN. Ef við til dæmis
ætlum að byrja upp á nýtt og semja um skuldirnar, þá
er mikilvægt að hafa eitthvað til að sýna lánardrottnum.
Langflestir eru tilbúnir til að fresta innheimtu ef þeir
sjá, svart á hvítu, hver staða viðkomandi er og sjá að
hann er að vinna í málunum. Þá getur fólk líka samið
um það sem er raunverulegt. Því þegar fólk er að
semja án þess að þekkja stöðu sína út í æsar, þá semur
það um eitthvað sem það heldur að hinn samþykki −
ekki það sem það getur raunverulega staðið við. Þetta
verður raunverulegur samn-ingur en ekki gálgafrestur.
Þá kemur líka tilfinningin að hafa stjórn á hlutunum.
Hún peppar sjálfsálit og líðan mjög mikið. En ég veit
auðvitað að fólk getur farið mjög vonglatt frá mér en
vaknað daginn eftir í svartnætti. Þetta tekur tíma, það
þarf að brjóta upp hegðunarmynstur og vana, það
þarf að yfirstíga ótta. Mér finnst mikilvægt að láta fólk
finna innra með sér fyrir hverju það er að berjast.
Er það fyrir börnin? Er það fyrir eigin sjálfsvirðingu?
Fyrir ákveðnum lífsgæðum? Sá innri eldur á að knýja
fólk til lengri tíma. Og flestir standa sig ótrúlega vel −
nýta erfiða reynslu og snúa henni upp í kraft til að
breyta. Við erum að hjálpa fólki til að hjálpa sér sjálft,
kveikja von og breyta síðan þeirri von í vissu.
Fólk í fjárhagsvanda þarf að eignast líf
Hjálparstarf kirkjunnar býður fjölbreytta ráðgjöf
og námskeið eins og það sem hér er fjallað um.
Námskeiðin eru öll ókeypis fyrir þá sem þurfa á
þeim halda. Samhliða er hægt að veita efnislega
aðstoð.
Í ráðgjöf sinni tekur Sigurður Erlingsson á tilfinningunum sem hafa áhrif á fjármálin okkar.