Fréttablaðið - 25.10.2014, Blaðsíða 26

25. október 2014 LAUGARDAGUR| HELGIN | 26
báðum mjög vænt um hann. Ég fékk
alveg átölulaust að giftast honum
sautján ára gömul, það þótti allt í
einu ekkert tiltökumál þó ég væri
við karlmann kennd.“
Vildi verða prestur í sveit
Eftir að hafa lokið stúdentsprófi frá
M.R., þrátt fyrir að vera orðin gift
kona og móðir, hóf Jóhanna nám
í Guðfræðideild Háskólans. Hún
heldur því statt og stöðugt fram að
hún hafi aldrei verið trúuð, hvað
varð til þess að hún valdi guð-
fræðina?
„Það var vegna þess að mig lang-
aði að verða prestur í sveit, helst
á Hvammi í Dölum. Ég sá þarna
gott tækifæri til að uppfylla þessa
löngun sem alltaf blundaði í mér að
búa í sveit. Þannig að ég var í guð-
fræðinni í nokkra vetur, en Jökull
var mjög mikið á móti því, svo ég
lagði áherslu á grísku og hebresku
í náminu. Ég hætti nú samt ekk-
ert bara vegna þess að hann væri
á móti þessu, þetta var í rauninni
ómögulegt. Við vorum komin með
tvo krakka og það var ófært á þeim
tíma að samræma þetta allt. Svo ég
bara ákvað að hætta þessu og fór
ekki aftur í nám fyrr en eftir að ég
hætti á Mogganum og fór í nám í
arabísku.“
Hætti að skrifa eftir ritdóm
Jóhanna gaf út sína fyrstu skáld-
sögu, Ást á rauðu ljósi, tvítug að
aldri, sem varð mjög vinsæl, og tvær
skáldsögur í viðbót fylgdu á eftir.
Eftir útkomu þriðju bókarinnar,
Miðarnir voru þrír, líða hins vegar
tuttugu ár þangað til hún sendir
næst frá sér bók. Hvað gerðist?
„Á ég að segja þér það í alvöru?
Það var vegna þess að þegar ég gaf
út síðustu skáldsöguna þá birti Ólaf-
gerst á milli okkar og hafði ekkert
að fela. Það var hins vegar ekki
hægt að gefa mér vottorð, einhverra
hluta vegna og ég held að mamma
hafi aldrei trúað mér þegar ég sagð-
ist aldrei hafa sofið hjá. En það var
auðvitað eitt af því sem aldrei var
rætt nema undir rós.“
Fyllibytta en ekki kommúnisti
Um svipað leyti og hún fer í þessa
skoðun byrjar Jóhanna í Kvenna-
skólanum og fer að stunda skemmt-
analífið. Bókinni lýkur þegar hún
hittir Jökul Jakobsson á Laugavegi
11 og þau fella hugi saman. Um það
samband skrifaði hún hina rómuðu
endurminningabók Perlur og steina
og við förum ekki út í það hér að
ræða það. Einnar spurningar er þó
óhjákvæmilegt að spyrja eftir lest-
ur Svarthvítra daga þar sem fram
kemur að foreldrar Jóhönnu hafi
haft megna ímugust á tvennu í fari
karlmanni; að þeir væru fyllibytt-
ur eða kommúnistar. Hvernig leist
þeim þá á Jökul?
„Það er nú svo merkilegt að þótt
maðurinn væri vissulega verulega
drykkfelldur og grunaður um að
vera kommúnisti, sem hann var
reyndar alls ekki, þá settu þau sig
ekkert upp á móti okkar sambandi.
Jökull var náttúrulega óskaplega
sjarmerandi á þessum árum og
hann einhvern veginn tók þau með
áhlaupi. Móðir mín var afskap-
lega hrifin af honum og þeim þótti
útgefanda, en hann fékk mig ofan
af því á sinn einstæða hátt. Ég var
líka alltaf að gefa út blöð, hvaðan
sem ég fékk nú þá hugmynd, en ég
var ekkert uppveðruð af því, mér
fannst bara að það væri mjög gott
að gefa út blöð, sjálfsagt að gefa út
bækur og svo ætlaði ég náttúrulega
líka að verða skautadrottning og
sunddrottning, var í sýningarflokki
í dansi hjá Rigmor Hansen. Þannig
að það voru miklar væntingar hjá
mér og alls konar létt plön.“
Jóhanna er svo samviskusöm
Jóhanna segir foreldra sína hafa
hvatt sig áfram í skriftunum og
alltaf haft mikinn áhuga á því sem
hún tók sér fyrir hendur. Það varð
henni því mikið áfall þegar hún
fyrir slysni heyrði móður sína segja
við vinkonu að hún væri ánægð með
börnin sín því Bragi væri svo gáf-
aður og Jóhanna svo samviskusöm.
„Já, það sat mjög lengi í mér. Ég
man þetta í smáatriðum enn þann
dag í dag. Hún sagði þetta eins og
það væri ofboðslega gott að vera
gáfaður, en samviskusemin væri
minna virði. Hún var auðvitað kost-
ur en hitt var flott. Maður heyrði
þetta svo sem oft, það var mesta
hrós sem hægt var að segja um
mann að hann væri gáfaðar. Þetta
var reyndar á rökum reist hjá henni
hvað mig varðar, ég er mjög sam-
viskusöm og svo hef ég áttað mig á
því í gegnum tíðina að það að vera
gáfaður er ekki það eftirsóknar-
verðasta í tilverunni, hinn kostur-
inn er kannski fullt eins góður.“
Vottorð um meydóm
Þegar Jóhanna var þrettán ára varð
vendipunktur í lífi hennar. Hún
hafði þá um sumarið verið í sveit í
Hjarðarholti í Dölum, eins og mörg
sumur þar á undan, orðið skotin í
sætasta stráknum í sveitinni og þau
byrjað að vera saman á þann sak-
lausa hátt sem unglinga var siður.
Drengurinn var reyndar sautján
ára og hjónin í Hjarðarholti höfðu
þungar áhyggjur af sambandinu,
svo þungar að þau létu foreldra
Jóhönnu vita af því og gáfu í skyn
að þau óttuðust að hún hefði misst
sakleysi sitt. Móðir hennar brást
ókvæða við og sendi dóttur sína,
fjórtán ára gamla, eina til kven-
læknis til að fá það staðfest að hún
væri ennþá hrein mey.
„Já, þetta er nokkuð sérstakt,
svona eftir á að hyggja, og mér
fannst þetta ansi erfitt en nú á
dögum myndi þetta líklega þykja
óhæfa. Ég vissi sjálf að ekkert hafði
Ég vissi sjálf að
ekkert hafði gerst á milli
okkar og hafði ekkert að
fela. Það var hins vegar
ekki hægt að gefa mér
vottorð, einhverra hluta
vegna og ég held að
mamma hafi aldrei trúað
mér þegar ég sagðist aldrei
hafa sofið hjá. En það var
auðvitað eitt af því
sem aldrei var rætt
nema undir rós.
ur Jónsson, sem var góður kunningi
okkar Jökuls og hafði verið með í að
gefa út Ást á rauðu ljósi, óskaplega
neikvæðan dóm um bókina. Ég tók
það alveg ofboðslega nærri mér. Til-
fellið var að ég var sjálf ekki fylli-
lega ánægð með þá bók, en ég vissi
ekki að hún væri svona slæm. Og
ég vissi vel að Ólafur skrifaði ekki
svona dóm vegna þess að hann væri
að ofsækja mig, við vorum miklir
mátar og hann hafði alltaf stutt mig.
Ég hafði bara valdið honum miklum
vonbrigðum með þessari skáldsögu
og þá hugsaði ég: nú bara hætti ég.
Það var hvorki reiði né nein rosaleg
beiskja fólgin í því – svona þegar
ég var búin að ná áttum – ég bara
ákvað að hætta, þetta væri greini-
lega ekki það sem lægi best fyrir
mér. Ég missti kjarkinn, þannig
séð. Svo liðu tuttugu ár og þá fór ég
að gefa út ferðabækur, síðan komu
Perlur og steinar og svo nokkrar
bækur í viðbót.“
Ástríða fyrir Austurlöndum
Ekki voru skriftirnar þó lagðar á
hilluna því um sama leyti og bókin
kom út hóf Jóhanna störf á Morgun-
blaðinu þar sem hún starfaði árum
saman sem blaðamaður í erlendum
fréttum og bókmenntagagnrýnandi.
Áhuginn á erlendum málefnum, sem
faðir hennar kveikti, hefur haldist
vakandi alla tíð og það lá beint við
að hún sinnti fréttum af þeim.
„Um það leyti sem ég byrjaði á
Mogganum vantaði mann í erlend-
ar fréttir og við Jökull vorum þá
nýkomin frá Grikklandi þar sem við
höfðum búið í ár. Meðan við vorum
þar varð bylting og konungsfjöl-
skyldunni velt úr sessi. Við fylgd-
umst vel með því og eftir að ég kom
heim hélt ég áfram að fylgjast með
því sem gerðist í Grikklandi. Þar
fyrir utan hafði ég mikinn áhuga á
erlendum fréttum og fannst alltaf
mjög gaman að vinna í þeim. Þá var
Mogginn náttúrulega afskaplega
gott blað og lagði mikinn metnað
í erlendar fréttir. Fréttunum var
fylgt eftir og maður skrifaði grein-
ar og analýsur. Þegar ég lagðist svo
í ferðalögin höfðu þessi kynni af
erlendum fréttum það mikil áhrif að
ég fór býsna snemma að setja mig
inn í málefni Austurlanda sem segja
má að hafi orðið ástríða hjá mér.“
Ekki skyldug að skrifa um allt
Sú ástríða varð til þess að Jóhanna
fór að skipuleggja ferðir til Austur-
landa sem hafa notið mikilla vin-
sælda. Hvort framhald verður á
þeim á hins vegar eftir að koma í
ljós. Fyrir skömmu greindist hún
með krabbameinsæxli í lunga og er
þegar viðtalið er tekið á leið í aðgerð
til að fjarlægja það.
„Síðustu tvö, þrjú árin er ég
búin að vera meira og minna og
lasin, alltaf að fá einhverja kvilla.
Lungnabólgur, gallsteina og fleira.
Svo var ég bara orðin ágæt þangað
til núna þegar kemur í ljós að það er
æxli í öðru lunganu. Læknar segja
mér að þetta sé mjög staðbundið og
góðar horfur á að hægt verði að ná
því öllu með aðgerð. Taka náttúru-
lega fram að það sé aldrei hægt að
lofa neinu, þannig að ég geri mér
grein fyrir því að það getur brugðið
til beggja vona. En ég er bjartsýn og
finnst ég ekkert þurfa að vera mjög
hrædd við þetta, þótt auðvitað sé
maður alltaf skelkaður.”
Það kemur fram í inngangi bók-
arinnar að ein kveikjan að skrifum
hennar hafi verið löngun til að skrá-
setja fortíðina fyrir börnin þín. Nú
ertu búin að því í tveimur bókum
en samt er svo mikið af lífi þínu enn
óskrásett, þarftu ekki að skrifa að
minnsta kosti eina bók í viðbót um
árin eftir Perlur og steina?
„Það getur vel verið að ég herði
mig upp í það, en ég er nú ekkert
endilega skyldug til að skrifa um
allt sem hefur hent mig í lífinu. Á
meðan ég finn ekki hjá mér þörf til
þess held ég að ég láti það bíða. Ég
gæti hins vegar vel ímyndað mér
að skrifa meira um ferðalögin mín.
Annars fannst mér mjög gaman að
skrifa Svarthvíta daga, sérstak-
lega eftir að ég sá að þetta voru
ekki bara alveg sundurlaus minn-
ingabrot heldur væri líklega hægt
gera úr þessu sæmilega heillega frá-
sögn. Synir mínir fullvissa mig um
að þessi bók eigi erindi, ég vona að
það sé rétt hjá þeim.“
HIN UNGA JÓHANNA „Svo ætlaði ég náttúrulega líka að verða skautadrottning og sunddrottning.“