Fréttablaðið - 25.10.2014, Blaðsíða 38

25. október 2014 LAUGARDAGUR| HELGIN BÆKUR | 38
Þetta er samtímaljóð um efni sem mér lá á hjarta. Í raun og veru eru þetta glæpaljóð. Eftir bylgju norrænna glæpasagna hlýtur að vera kominn
tími á norræna glæpaljóðið,“ segir
Gerður Kristný um nýju ljóðabókina
sína Drápu. „Þegar ég var blaðamað-
ur skrifaði ég nokkrar greinar um
ungar konur sem höfðu orðið fyrir
ógæfu. Fæstar höfðu lifað hana af.
Ég bjóst við því að þessar sögur
myndu gleymast mér með tíman-
um en það gerðu þær ekki. Eftir
því sem árin liðu fóru sögurnar að
leita æ meira á mig og mér fannst
konurnar eiga það skilið að ég flytti
þeim drápu eins og skáld gerðu fyrir
norska konunga hér áður fyrr. Ég las
því meðal annars hæstaréttardóma,
Opinberunarbókina og frásagnir af
galdraofsóknum á Samaslóðum til
að búa mig undir samningu verks-
ins. Síðan tók ímyndunaraflið vita-
skuld við.“
Trúðar í skemmtanalífinu
Ljóðið ber með sér nístandi kulda,
bæði vegna vetrarins sem þar ríkir
og eins er umfjöllunarefnið hroll-
vekjandi. „Mig langaði til að yrkja
Reykjavíkurljóð sem væri um leið
vetrarljóð. Ég losna ekkert undan
fannferginu í ljóðunum mínum. Í
Drápu ríkir því sannkallað vetrar-
stríð.“
Trúðar koma mjög við sögu í
Drápu og ekki sem neinir gleðigjaf-
ar, hefurðu eitthvað persónulega á
móti þeim? „Nei, en mér finnst þeir
sjaldnast fyndir. Í Drápu er sögð
saga sem hefst nóttina þegar myrk-
usinn kemur til Reykjavíkur. Þetta
orð „myrkus“ segir líklega allt sem
segja þarf um stemninguna þá nótt.
Börnum finnst líka trúðar oft hrylli-
legir. Einu sinni þurfti sonur minn
að leggjast inn á barnadeild Land-
spítalans. Þar blöstu við rúmföt
með trúðamyndum, einmitt það sem
barninu var hvað verst við. Það er
líka hægur vandi að skella trúðum
inn í leitarvélina og fá upp óhuggu-
legar myndir. Myrkusinn tengist
reykvísku næturlífi. Stelpum sem
eru að fara út á lífið er oft sagt að
vara sig á vondu körlunum en þeir
eru ekki endilega auðþekkjanlegir.
Þeir sem virðast gleðigjafar eru það
oft ekki og skemmtanalífið getur
snúist upp í andhverfu sína.“
Að bróka það vonda
Formið á ljóðunum í Drápu er ofboðs-
lega knappt, geturðu endalaust yddað
ljóðformið? „Í þjóðsögunum er hægt
að vekja upp draug sem verður þá
að lúta vilja manns og það er þannig
sem ég fer með ljóðið. Ég vek það upp
og það verður að lúta vilja mínum
og gera það sem ég vil. Ég velti því
reyndar fyrir mér, eins og með Blóð-
hófni á sínum tíma, hvort efni Drápu
ætti frekar heima í skáldsögu en ljóð-
ið á einfaldlega betur við mig. Það er
hægt að segja býsna margt í þessu
knappa formi og alltaf er það mér
jafnmikil uppgötvun í hverri ljóða-
bók hvað þó er hægt að koma mik-
illi sögu fyrir innan þess. Skemmti-
legasta vinnan er líka yfirlesturinn
með ritstjórunum þegar farið er í að
stroka út það sem engu máli skiptir.“
Ljóðmælandinn er dálítið sérstak-
ur, svo vægt sé til orða tekið. „Já, mig
langaði til að velta fyrir mér hinu
góða og hinu vonda í þessum heimi
og sambandinu á milli þeirra. Eins
og sonur minn sagði einhvern tíma
eftir að hafa horft á einhverja Dis-
ney-myndina þá enda þær flestar á
því að það góða brókar það vonda.
Það fannst mér skemmtileg túlkun.
Í fyrra var mér boðið á ljóðahátíð á
Samaslóðum. Það var ferð sem átti
eftir að nýtast mér meira en mig
grunaði því þar fóru fram miklar
nornabrennur á sautjándu öld. Ég
komst í vitnisburð þeirra sem sak-
aðir voru um galdra, áttu að hafa
hitt djöfulinn og gengist honum á
vald. Djöfullinn var sagður hafa
birst fólki í líki hunds eða sem svart-
klæddur maður – jafnvel höfuðlaus.
Það var líka áhugavert að sjá hvaða
matartegundir komu við sögu því
djöfulskapurinn gat hvolfst yfir fólk
við það eitt að borða brauðsneið með
smjöri. Eftir slíkar trakteringar var
enginn óhultur.“
Engin Disney-mynd
Það er nú ekki hægt að segja að það
góða bróki hið illa í Drápu. „Nei, þar
sem innblásturinn að Drápu kemur
úr raunveruleikanum var ekki annað
hægt – því miður. Það verður ekki
gerð nein Disney-mynd eftir þess-
ari bók.“
Gerður Kristný hefur alltaf ort í
mjög knöppu formi og á því er engin
breyting í Drápu, nema síður sé,
treystir hún lesandanum alveg til að
raungera þessar knöppu myndir? „Já,
þar ríkir engin miskunn. Það verður
eflaust að lesa Drápu oftar en einu
sinni til að átta sig á söguþræðinum
og ég treysti lesendum mínum alveg
til að leggja það á sig rétt eins og ég
gerði þegar ég skrifaði Blóðhófni
og Skautaferð, bálkinn í Ströndum.
Það má vel vera að Drápa sé eilítið
myrkari texti en efnið bauð ekki upp
á neitt annað. Lesandinn verður að
fá sér brauðsneið með smjöri, ganga
til liðs við myrkusinn og vona síðan
það besta.“
Friðrika
Benónýsdóttir
fridrikab@frettabladid.is
Myrkusinn kemur í bæinn
Ný ljóðabók Gerðar Kristnýjar, Drápa, er ljóðaflokkur sem fjallar um unga stúlku sem lendir í ógæfu. Ljóðið er knappt,
myndirnar sterkar og ljóðmælandann þekkir fólk að illu einu. Gerður segir efnið hafa leitað á sig árum saman og sér hafi
fundist stúlkan sem ljóðið fjallar um hafa átt það skilið að vera flutt drápa eins og skáld fluttu konungum fyrr á tíð.
GERÐUR KRISTNÝ „Það verður ekki gerð nein Disney-mynd eftir þessari bók.“
MYND/THOMAS LANGDON
Ég losna ekkert
undan fannferginu í
ljóðunum mínum. Í Drápu
ríkir því sannkallað
vetrarstríð.
Ein frægasta bók allra tíma, Lolita eftir
Vladimir Nabokov, er komin út á ís-
lensku í fyrsta sinn. Árni Óskarsson þýddi
og það er Dimma sem gefur út.
Sagan hefur verið umdeild frá því hún
kom út árið 1955, enda efnið eldfimt,
en hún hefur jafnframt vakið ómælda
aðdáun og verið prentuð aftur og aftur.
Lolita loks á íslensku
Jón Kalman Stefánsson er
gestur Ritþings í Gerðubergi í
dag. Stjórnandi þingsins er Eiríkur
Guðmundsson og spyrlar eru Þor-
gerður E. Sigurðardóttir og Gauti
Kristmannsson. Magga Stína leikur
nokkur lög sem tengjast höfundi
og verkum hans og leikkonan
Vigdís Hrefna Pálsdóttir mun lesa
úr bókum Jóns Kalmans.
Þingið hefst klukkan 14 og
stendur til 16.30 og fyrirkomu-
lagið er þannig að rithöfundurinn
situr fyrir svörum tveggja spyrla
og stjórnanda í léttu persónulegu
spjalli, leikin er lifandi tónlist sem
tengist höfundi og lesið er upp úr
verkum hans.
Ritþing um Jón Kalman í Gerðubergi
BÆKUR ★★★ ★★
Leið
Heiðrún Ólafsdóttir
SÆMUNDUR
Söguhetjan í skáldsögu Heiðrúnar
Ólafsdóttur Leið er ekki á góðum
stað í lífinu – og þó. Hún Signý
hefur nefnilega sæst við lífið með
því að taka þá ákvörðun að kveðja
það. Í upphafi sögu vaknar hún
á síðasta degi lífs síns og lýsir í
fyrstu persónu því sem hún tekur
sér fyrir hendur þann dag, skýtur
inn í minningum úr fortíðinni og
smátt og smátt raðast upp mynd
af konu sem skemmd er af heim-
ilisofbeldi í uppvextinum og hefur
í raun aldrei náð tökum á lífinu.
Hún er ekki þunglynd, að því er
lesandanum virðist, hún hefur
bara ákveðið að nú sé nóg komið,
vill ekki meir.
Signý er vel sköpuð persóna sem
lesandinn finnur til samkenndar
með og saga hennar snertir á sam-
félagsmeinum sem við þekkjum
flest. Foreldrarnir eru reyndar
dálítið steríótýpískir; góða, kúgaða
konan sem breiðir yfir ofbeldi eigin-
mannsins og frægi leikarinn sem er
elskaður og dáður út á við en djöf-
ull í mannsmynd inni á heimilinu.
Heiðrún er hins vegar það góður
sögumaður að lesandinn tekur þess-
ar persónur góðar og gildar, skilur
bæði þær og afstöðu Signýjar til
þeirra. Aðrar aukapersónur eru líka
ágætlega dregnar, einkum ógæfu-
konan Krissa sem verður óvart
örlagavaldur í sögu Signýjar.
Heiðrún er prýðilegur stílisti
og skrifar af öryggi þrátt fyrir að
Leið sé hennar fyrsta skáldsaga.
Sagan rennur vel og
púslin raðast saman á
góðum hraða. Atvikin
sem smátt og smátt eru
afhjúpuð halda athygli
lesandans og fá hann til
að vilja vita meira um það
hvað hafi leitt Signýju að
þeirri niðurstöðu að lífið
sé ekki þess virði að lifa
því. Gallinn er hins vegar
sá að ekkert í sögu hennar
gerir lesandanum skiljan-
legt hvernig hún komst að
þessari niðurstöðu. Er ekki
fullt af fólki sem á við stærri
vandamál að stríða og heldur
samt áfram að berjast? Höfundur-
inn hefur reyndar sagt í viðtölum
að það sé akkúrat það sem hún hafi
viljað varpa ljósi á. Að sú ákvörðun
að binda endi á líf sitt snúist ekki
endilega um einhver stór ytri áföll
og í Signýjar tilfelli hafi
droparnir einfaldlega
safnast saman þar til út
úr flóði. Sem er auðvitað
oft tilfellið í lífinu sjálfu
en veldur óneitanlega
því að skáldsagan nær
ekki þeim slagkrafti
sem eftir er sóst og að
lestri loknum er les-
andinn engu nær því
að skilja hvað veldur
því að sögupersónan
treystir sér ekki til
að lifa lengur. Sem
er synd því höfundi liggur
mikið á hjarta og sagan ætti að hafa
mun dýpri áhrif.
Friðrika Benónýsdóttir
NIÐURSTAÐA: Vel skrifuð saga um
viðkvæmt efni, en nær ekki þeim slag-
krafti sem efnið býður upp á.
Hvernig á að segja bless við lífið?
HEIÐRÚN ÓLAFSDÓTTIR „Heiðrún er
prýðilegur stílisti og skrifar af öryggi
þrátt fyrir að Leið sé hennar fyrsta
skáldsaga.“ FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
FÆRT TIL
BÓKAR
ÖNNUR BÓK
STEN Á
TOPPNUM
Viveca Sten hin
sænska trónir á
toppi metsölulista
Eymundsson þessa
viku með glæpa-
söguna Í innsta
hring sem Ugla
gefur út. Þetta er
önnur bók Sten
sem út kemur á
íslensku.
! Ein af forvitnilegri bókum
í flóðinu er barna-
vísnabókin Ekki á
vísan að róa eftir
Egil Eðvarðsson.
Hér sýnir sjón-
varpsmaðurinn
góðkunni á sér nýja
hlið en hann bæði
semur vísurnar og
málar myndirnar.
Upphaflega
samdi hann vís-
urnar fyrir eigin
börn og sendi
þeim meðan
þau bjuggu á
Englandi.
Vísur fyrir börnin