Fréttablaðið - 31.10.2014, Blaðsíða 20

31. október 2014 FÖSTUDAGUR| SKOÐUN | 20
Í stuttri blaðagrein í
vor gerði ég grein fyrir
aðferðafræði Nýsjálend-
inga og annarra erlendra
þjóðgarðastofnana við
gjaldtöku í þjóðgörðum
og friðlýstum svæðum. Á
Nýja-Sjálandi borga þeir
aðilar gjald sem selja þjón-
ustu innan slíkra svæða en
almenningur greiðir ekki
fyrir aðgengi að þjóðgörð-
um og friðlýstum svæð-
um. Hjá þjóðgarðastofnun
Bandaríkjanna og Kanada,
Umhverfisstofnun Nýja-
Sjálands og Ástralíu eru ferðaþjón-
ustufyrirtæki starfsleyfisskyld
innan þjóðgarða. Fyrirtækin lúta
kröfum og reglum en samhliða eru
innheimt gjöld fyrir afnot ferða-
þjónustu af svæðum í opinberri
eigu. Ef viðskiptatækifærin snú-
ast um takmarkaða auðlind eru þau
boðin út. Meginatriðið er að ferða-
þjónustuaðilar sem nýta svæðin í
viðskiptalegum tilgangi geri samn-
inga við yfirvöld um afnot af þjóð-
görðum og friðlýstum svæðum í
opinberri eigu og greiða fyrir. Við-
brögð við efni greinarinnar voru
almennt jákvæð.
Það mætti æra óstöðugan að bæta
nýjum hugmyndum um gjaldtöku í
opinbera umræðu enda af nógu af
taka á síðustu mánuðum. Ég vil
leyfa mér að bæta við einni hug-
mynd undir áhrifum frá fyrrnefndri
aðferðafræði á Nýja-Sjálandi.
Ég legg til að komið verði upp
samræmdri áfangastaðaskráningu
fyrir land í eigu ríkis og sveitarfé-
laga, þjóðgarða, friðlýst svæði og
aðra vinsæla áningarstaði ferða-
manna í opinberri eigu. Þessir
staðir verða skilgreindir
sem sérstakir áfangastað-
ir ferðamanna með kerfi
sem heldur utan um fjölda
gesta á hvern stað. Þeim
sem hafa ferðaskrifstofu-
leyfi og ferðaskipuleggj-
andaleyfi verði gert skylt að
skila reglulega inn áfanga-
staðaskráningu til Ferða-
málastofu. Slík skráning
viðgengst nú þegar á öðrum
sviðum ferðaþjónustunnar
en sem dæmi eru þeir sem
selja gistingu skyldugir til
að senda inn tölur um gisti-
nætur og uppruna ferðamanna til
Hagstofunnar.
Samræmd gjaldskrá
Samræmd hófleg gjaldskrá verð-
ur tekin upp í mismunandi verð-
og álagsflokkum eftir tegund og
eðli svæða. Greitt verður beint
til baka til þeirra sem fara með
stjórn áfangastaða í samræmi við
fjölda ferðamanna sem skráðir eru
í ferðir þangað. Ferðamenn borga
gjaldið í farmiða ferðarinnar hjá
ferðaþjónustuaðilum. Það má hafa
þann möguleika opinn að vinsælir
ferðamannastaðir í einkaeigu verði
með í slíku kerfi. Það getur hentað
sumum landeigendum að vilja haga
gjaldtöku með slíkum hætti. Eftir-
lit getur verið í formi tilviljana-
kennds úrtaks á fjölda ferðamanna
og leyfum ferðaþjónustufyrirtækja
á áfangastöðum. Þróa mætti staf-
ræna lausn sem tengdist skráningu
og úrvinnslu.
Á þennan hátt verður til afnota-
gjald í réttu hlutfalli við fjölda
ferðamanna sem ferðaþjónustu-
fyrirtæki fara með á skilgreinda
áfangastaði. Það gjald rennur beint
og milliliðalaust til svæðanna og
nýtist til uppbyggingar, reksturs og
sem afgjald fyrir afnot.
Meðal stærstu notenda þjóðgarða
og friðlýstra svæða eru ferðaþjón-
ustufyrirtækin sem selja ferðir á
þá staði. Með slíku kerfi er hægt að
koma gjaldinu inn í verð til ferða-
manna sem greiða það en um leið
verða til upplýsingar um fjölda og
nýtingu ferðaþjónustunnar. Með
slíkri nálgun axlar ferðaþjónust-
an sem atvinnugrein ábyrgð á því
ástandi sem skapast þegar þúsundir
ferðamanna á hennar vegum heim-
sækja helstu náttúruperlur landsins
á sama tíma. Ef rukka á ferðamenn
á eigin vegum þarf að nota aðrar
aðferðir en margar hafa komið fram
í umræðunni undanfarna mánuði.
Stærsti hluti ferðamanna á eigin
vegum er á einkabílum eða bíla-
leigubílum og fylla þeir bílastæði
flestra vinsælla ferðamannastaða.
Því væri nærtækast að taka upp
stöðumælagjald við fjölförnustu
ferðamannastaðina með stærri
bílastæðum þar sem slík fjárfest-
ing getur borgað sig.
Nú stendur fyrir dyrum endur-
skoðun náttúruverndarlaga og er
nauðsynlegt í þeirri vinnu að skoða
vel og skilgreina réttinn til nýtingar
lands í atvinnuskyni. Um leið væri
hægt að koma á góðu samræmdu
kerfi fyrir afnot af sameiginlegri
auðlind og stolti allra landsmanna,
náttúru Íslands.
➜ Það mætti æra óstöð-
ugan að bæta nýjum hug-
myndum um gjaldtöku í
opinbera umræðu.
Blekkingar og staðreyndir um
framleiðslu íslenskra kvikmynda
Nýsjá-íslensk aðferð við gjaldtöku
Læknar sem starfa hjá
íslenska ríkinu eru í verk-
falli í fyrsta skipti í sög-
unni. Kjarasamningar
þeirra hafa verið í sam-
ræmi við aðra samninga
ríkisins. Eftir niðurskurð í
kerfinu frá aldamótum er
komið að þolmörkum. Ef
við tökum Landspítalann
sem dæmi þá hefur rekstr-
arfé hans dregist saman um
20% frá árinu 2008 þrátt
fyrir að álag á sjúkrahús-
ið hafi aukist á tímabilinu
vegna fjölgunar aldraðra.
Sérgreinalæknar sem eru með
eigin rekstur deila ekki þessum
kjörum. Þau gerðu samning við
heilbrigðisráðherra í byrjun árs.
Samkvæmt þeim samningi hækk-
ar svokallað einingaverð tvisvar
á ári til samræmis við launa- og
neysluverðsvísitölu auk þess sem
heildareiningafjöldi samningsins
er endurskoðaður ár hvert með til-
liti til breytinga á fólksfjölda. Það
þýðir að eftir því sem hlutfallsleg
öldrun þjóðarinnar eykst, stækkar
samningurinn.
Við hrun tóku íbúar landsins á
sig mikla kjaraskerðingu. Lífs-
kjör okkar drógust aftur úr kjörum
nágrannaþjóðanna. Mikil eftirspurn
er eftir heilbrigðisstarfsfólki í heim-
inum og það er því freistandi fyrir
lækna og hjúkr unarfræðinga
að sækja vinnu út fyrir land-
steinana og æ færri læknar
flytja heim aftur að sér-
greinanámi loknu. Meðal-
aldur lækna á Íslandi fer því
hækkandi, vinnuálag á heil-
brigðisstofnunum hefur auk-
ist, tækjabúnaður hins opin-
bera er að úreldast, svigrúm
til kaupa á nýjustu og bestu
lyfjum er sáralítið og þátt-
taka í rannsóknum til efling-
ar læknavísindunum verður
sífellt erfiðari.
Í gögnum frá velferðar-
ráðuneytinu koma fram áhyggjur af
stöðugri aukningu á komum til sér-
greinalækna með hættu á ofnotk-
un á þeirri þjónustu. Við erum því
ekki að nota útgjöld til heilbrigðis-
mála með nógu skilvirkum hætti
því á Íslandi búum við í raun við
tvöfalt heilbrigðiskerfi. Rétt eftir að
læknar hófu verkfall bárust okkur
einmitt nöturlegar fréttir af áform-
um um risastóra einkarekna lækna-
miðstöð með aðgengi fyrir sjúkra-
bíla.
Íslendingar vilja að heilbrigðis-
þjónustan sé í hæsta gæðaflokki og
fyrst og fremst rekin af hinu opin-
bera. Við viljum ekki einkasjúkra-
hús. Við þurfum meira fé í opinbera
heilbrigðiskerfið strax – annars
verður ekki aftur snúið!
Við viljum ekki
einkasjúkrahús!
Ég hef verið svo heppin á
mínum tæpa 14 ára starfs-
ferli innan grunnskóla að
hafa starfað annars vegar
sem kennari í framsækn-
um og afar metnaðarfullum
hverfisskóla og hins vegar
kennt og stýrt í grunnskól-
um Hjallastefnunnar.
Á þessu ferðalagi hef ég
ígrundað fagið mitt, tekist
á við hugmyndir mínar um
góðan grunnskóla og þar
ekki síst með fókusinn á
hvað er góður grunnskóli?
og hvernig er það mat feng-
ið?
Skýr rammi er mér hug-
leikinn og á það ekki síður
við þegar kemur að mati á árangri.
Mikilvægi þess að hver kenn-
ari og skóli setji sér markmið um
árangur í námi – að stefnan sé ein-
föld og skýr eins og segir í skóla-
söng Barnaskóla Hjallastefnunn-
ar, og þeim tólum og tækjum sem
styðja við þá hugmyndafræði sem
unnið er eftir sé beitt ekki síður en
formlegum matstækjum.
Eftirfylgni og frammistöðumat
Á ferðalagi mínu er ég sannfærðari
en nokkru sinni um að eftirfylgni
með fagstarfi innan skóla, þar sem
lagt er mat á frammistöðu kennara
frá ólíkum hliðum geti leitt til enn
betri árangurs í leik og starfi innan
grunnskólans.
Að hver einasti kennari sé með
athyglina á því hvernig megi ná
góðum árangri og um leið hvernig
megi meta þann árangur. Og um
leið að hver einasti skólastjórnandi
sé meðvitaður og hafi skýra sýn um
það hvernig kennarar nái árangri í
sínum skóla og meti þá þætti með
aðkomu kennaranna sjálfra ekki
síst. Frammistöðumat fyrir fag-
fólk skóla jafnt kennara sem stjórn-
enda er mat mitt að megi og þurfi
að styrkja.
Vellíðan barna hefur áhrif
Hitt veit ég líka að hvorki börn né
nemendur eða kennarar ná góðum
árangri án góðrar líðanar. Öryggi
gagnvart viðfangsefninu, sjálfstrú
og aukin færni gefur öllum betri
árangur. Í starfi mínu síðasta áratug
hef ég reynt það og fundið hvernig
rík áhersla á gleði og vellíð-
an á degi hverjum í skólalífi
barna og fullorðinna hefur
jákvætt afl í för með sér. En
til þess að vita hver árang-
urinn er á hverjum tíma er
mikilvægt að kanna stöðuna
með fjölbreyttum matsleið-
um.
Í umræðunni má finna
þá sýn að stefnumótun um
árangur í menntakerfinu
leiði til bölvunar og sú eða
sá sem hefur orð á því fær
þvílíka skömm fyrir hjá
sumum – ekki öllum.
Ég finn áþreifanlega
fyrir viðkvæmninni í sam-
félaginu gagnvart hugmynd-
um um matsleiðir ekki síst þessum
formlegu og stöðluðu, þær þykja ýta
undir markaðshyggju og fela í sér
að öll mennska í skólastarfi eigi það
á hættu að þurrkast út.
Rýnum til gagns
Ég er satt best að segja svolítið gátt-
uð á þessu viðhorfi og er að reyna að
skilja hvað býr að baki. Er þetta ein-
hvers konar ótti um að okkar eigið
kerfi standist ekki mat? Eða ótti um
hið persónulega framlag til árang-
urs barna? Það sem við segjum og
það sem við gerum hefur áhrif og
því hefur kennsla hvers einstaka
kennara alltaf áhrif á frammi-
stöðu þeirra barna sem verið er að
kenna. Og hvað? Er það ekki einmitt
það sem þetta snýst um? Hver ber
ábyrgð á frammistöðu eða árangri
barna í skólakerfinu? Það hljóta
að vera við sem komum að mennt-
un þeirra með beinum og fagleg-
um hætti – kennarar og skólastjór-
nendur. Við erum fólk en ekki kerfi
og verðum að taka út þann þroska
að geta tekist á við að raunverulega
gera betur í dag en í gær. Ekki bara
út frá eigin sannfæringu heldur líka
út frá niðurstöðum á frammistöðu í
kennslu og árangri barna sem nem-
endur.
Vissulega hafa aðrir þættir áhrif
á frammistöðu barna í námi og
engin ástæða til þess að horfa fram
hjá því heldur einmitt taka mið af
því.
Höldum áfram að ræða og prófa
okkur áfram með matsleiðir óttumst
eigi og tökum faglega ábyrgð.
Lítið eitt um grunn-
skóla og árangur
HEILBRIGÐIS-
MÁL
Sigríður Ingi-
björg Ingadóttir
þingkona Sam-
fylkingarinnar og
formaður vel-
ferðarnefndar
1.100
1.100
900
800
700
600
500 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
FRAMLÖG TIL KVIKMYNDASJÓÐS OG
SINFÓNÍUHLJÓMSVEITAR ÍSLANDS 2009–2015
í milljónum króna á verðlagi ágúst 2014
SINFÓNÍUHLJÓMSVEIT ÍSLANDS
KVIKMYNDASJÓÐUR
Jóhannes Þór
Skúlason, aðstoð-
armaður for-
sætisráðherra,
heldur því fram
í grein að Fram-
sóknarflokkur-
inn hafi þegar
efnt kosninga-
loforð sitt um
að efla íslenska
kvikmyndagerð.
Málið sé afgreitt.
Þessi niður-
staða hefur vakið mikla furðu í
röðum íslenskra kvikmyndafram-
leiðenda – svo ekki sé meira sagt.
1 Jóhannes segir að framlög til kvikmyndasjóða hafi aldrei
verið hærri en þau verða 2015
(nema 2013). Meðfylgjandi línurit
um framlög til kvikmyndasjóða á
föstu verðlagi sýnir að þessi full-
yrðing er ekki rétt.
2 Núverandi ríkisstjórn lækk-aði framlag til kvikmynda-
sjóða um 488 milljónir með því að
afnema fjárfestingaáætlun fyrri
ríkisstjórnar. Jóhannes segir að það
sé „einfaldlega ekki hægt að nota
2013 sem eðlilegt viðmið“ vegna
þess að hækkunin það ár hafi verið
„ófjármagnað risakosningaloforð“
fyrrverandi stjórnarflokka.
Jóhannes lokar augunum fyrir
því að þessi fjárfesting var ákvörð-
un framkvæmdavaldsins með sam-
þykki fjárveitingavaldsins. Þess-
ir peningar runnu til framleiðslu
íslenskra kvikmynda árið 2013.
Fjárfestingin er því staðreynd –
ekki loforð – sem ekki verður undan
komist þegar rætt er um fjármögn-
un kvikmyndasjóða.
3 Jóhannes segir að fjárfest-ingaáætlunin hafi ekki verið „í
neinu sambandi við raunveruleik-
ann í ríkisfjármálum“ og „það var
því aldrei innistæða fyrir sjálf-
krafa framlengingu á þessu“…
Þessi fullyrðing stenst ekki skoð-
un.
Sá hluti fjárfestingaáætlunar-
innar sem fór til að efla skapandi
greinar eins og kvikmyndafram-
leiðslu var fjármagnaður með arði
af hlut ríkisins í bönkunum. Ef arð-
urinn myndi minnka eða hverfa þá
færu þessi framlög sömu leið. En
arðurinn hefur hins vegar hækkað
verulega. Arðgreiðslur bankanna til
ríkisins árið 2013 námu 10 milljörð-
um en 21 milljarði árið 2014. Því er
rangt að fjármögnunin hafi verið án
sambands við raunveruleikann eða
innistæða ekki fyrir hendi. Það er
einfaldlega pólitísk ákvörðun stjórn-
arflokkanna að nota þessa peninga
frekar til annarra verkefna og við
þá ákvörðun eiga þeir að þora að
standa.
4 Jóhannes segir að ríkisstjórn-in hafi engu að síður „ákveðið“
að hækka framlög til kvikmynda-
sjóða.
Staðreyndin er sú að þessi hækk-
un milli ára er ekki „ákvörðun“
þessarar ríkisstjórnar heldur er
hækkunin bundin í samningi sem
gerður var við greinina árið 2011.
Eina „ákvörðunin“ sem ríkisstjórn-
in tók í þessu sambandi var því sú
að svíkja ekki samning sem hefur
verið í gildi í nokkur ár.
5 Þegar ríkisstjórnin slátraði fjárfestingaáætluninni var það
gríðarlegt högg fyrir kvikmynda-
framleiðslu á Íslandi því fjárfest-
ing hins opinbera í greininni (sem
er forsenda annarrar fjármögnun-
ar) dróst fyrirvaralaust saman um
tæp 40%.
Jóhannes blæs á þá gagnrýni að
aðgerðir stjórnarinnar valdi óvissu
í greininni. Hann segir: „Það er
einfaldlega ekki rétt. Óvissa myndi
ríkja ef framlög til kvikmynda-
sjóða væru á miklu flakki upp og
niður milli ára“.
Þetta línurit sýnir framlög til
kvikmyndasjóða undanfarin 6 ár
og til samanburðar eru framlög
hins opinbera til Sinfóníuhljóm-
sveitar Íslands. Lesendur geta
sjálfir dæmt um hvort myndin sýni
„mikið flakk upp og niður milli
ára“ eða ekki.
MENNTUN
Sara Dögg
Svanhildardóttir
skólastýra Vífi ls-
skóla, miðstigsskóla
Hjallastefnunnar
í Garðabæ og
verkefnastýra
grunnskólastarfs
Hjallastefnunnar
FERÐAÞJÓN-
USTA
Einar Á.E.
Sæmundsen
fræðslufulltrúi,
Þjóðgarðurinn á
Þingvöllum
MENNING
Björn B.
Björnsson
kvikmyndagerðar-
maður
➜ Staðreyndin er sú að
þessi hækkun milli ára er
ekki „ákvörðun“ þessarar
ríkisstjórnar …