Fréttablaðið - 31.10.2014, Blaðsíða 24

31. október 2014 FÖSTUDAGUR| SKOÐUN | 24
Búvörusamningum svip-
ar um margt til miðstýrðs
áætlunarbúskapar Sovét-
ríkjanna heitinna. Bænd-
um er tryggður jöfnuður
og stöðugleiki með því
að sækja styrki til neyt-
enda og skattgreiðenda
og skipta þeim eftir vissu
kerfi. Afleiðingin er heft
atvinnugrein með lága
framleiðni sem heldur
niðri lífskjörum í landinu.
Ekki gengur að land-
búnaðarráðherra og bændur
komi einir að endurskoðuninni.
Alþingi verður að sjá til þess að
stefnan verði mótuð af fagfólki
og helstu hagsmunaðilum, það
er neytendum, skattgreiðendum,
verslun og þróunarsamvinnu-
og umhverfisverndarfólki, auk
bænda. Almenningur og samtök
sem málið varðar verða að láta til
sín taka og þrýsta á um úrbætur.
Gott land en harðbýlt
Meðal þess sem mestu varðar um
hvort fólki og þjóðum vegnar vel
er að þekkja vel styrkleika sína
og veikleika, ógnir og tækifæri.
Mikilvægt er að nýta vel styrk-
leikana og tækifærin en láta veik-
leikana og ógnirnar ekki skemma
fyrir.
Norðlæg hnattstaða Íslands,
smæð markaðar og fjarlægð frá
öðrum löndum gerir landið harð-
býlt. Það verður að horfa raun-
sætt á hvað borgar sig að fram-
leiða hér og hvað betra er að
flytja inn. Við erum sterk í sjáv-
arútvegi, ferðaþjónustu og fleiri
atvinnugreinum en stærstu
greinar landbúnaðar eru mjög
óhagkvæmar. Við, fámenn þjóð í
stóru landi, verðum að halda mun
betur á málum ef við viljum lífs-
kjör á borð við nágrannaþjóðirn-
ar. Atgervisflótti skaðar okkur
verulega, unga fólkið kemur ekki
heim úr framhaldsnámi.
Tollfrjáls innflutningur
Landbúnaðurinn fær
samkvæmt OECD árlega
í markaðsvernd sem
nemur 8 milljörðum kr.
Með opnum innflutningi
munu matarútgjöld lækka
um 100 til 200 þúsund kr. á
ári á meðalheimili. Vöru-
framboð og gæði aukast.
550 milljóna manna Evr-
ópumarkaður opnast fyrir
okkar landbúnaðarafurðir.
Styrkir í Evrópumeðaltal
Við skattgreiðendur styrkj-
um landbúnaðinn árlega um 12
milljarða kr., þrisvar sinnum
meira en að meðaltali í Evrópu.
Hvert kúabú fær um 10 millj-
ónir í styrki á ári og sauðfjárbú
með 500 ærgildi um 6 m.kr. sem
þýðir að rúmlega öll laun á búun-
um koma beint frá skattgreiðend-
um. Um 20% framleiðslunnar eru
flutt út og 5% er neytt af ferða-
mönnum hér. Gott mál ef það
væri ekki á kostnað okkar skatt-
greiðenda. Ef við lækkum styrki
niður í Evrópumeðaltal gerir það
8 milljarða kr. og lækka mætti
virðisaukaskatt um 5%. Hreinn
ávinningur skattgreiðenda og
neytenda verður a.m.k. 50 til 100
þús. kr. á ári á heimili.
Samtals mun ofangreint lækka
útgjöld meðalheimilis um 200 til
300 þús. kr. á ári. Neysluvísitala
lækkar um 3% og verðtryggð lán
skuldugra fjölskyldna um 2 millj-
ónir króna.
Stærri bú, betri afkoma
Í Sádi-Arabíu er stórbúið
Almarai. Lárus Ásgeirsson, áður
hjá Marel og víðar, rekur kjúk-
lingadeild fyrirtækisins sem
framleiðir 550.000 kjúklinga
á dag. Það tæki kjúklingabúið
aðeins um 2 vikur að anna árs-
neyslunni á Íslandi. Fyrirtæk-
ið rekur líka 15 stórfjós með
7.500 kýr hvert. Á Íslandi eru
um 27.000 kýr. Það þarf bara tvö
svona fjós til að anna þörfinni hér
því meðalnytin er helmingi meiri
en hjá okkur. Breyta þarf styrkja-
kerfinu hér til að hagræðing geti
orðið, bú stækkað, þeim fækkað
og þau flutt á heppilega staði með
tilliti til nálægðar við markaði.
Verðug verkefni
Þó hagræðing verði og samþjöpp-
un eru næg verkefni fyrir þá sem
vilja starfa í greininni hér heima
og erlendis. Allir þurfa mat og
greiðslugeta stórvex, t.d. í Asíu.
Mörg Evrópulönd veita þróunar-
aðstoð í formi landbúnaðarverk-
efna á hentugum svæðum í sam-
vinnu við heimamenn og flytja
hluta framleiðslunnar á Evrópu-
markað, samtals um 10.000 millj-
arða virði á ári!
Þó landið okkar sé fagurt og
frítt þarf víða að taka til hendinni,
fegra, fjarlægja drasl og stunda
skógrækt. Þetta getur samfé-
lagið styrkt, slíkt kemur til baka
í formi upplifunar og ferðaþjón-
ustan dafnar.
Breytingarnar munu valda
raski en lífsgæði margra munu
batna verulega. Kærleikurinn
hefur tvær hliðar, eina mjúka og
aðra harða. Er til staðar nægur
kærleikur til að gera það sem gera
þarf til að bæta líf fjölda fólks?
Matvæli, landbúnaður,
kjör og kærleikur
Þar sem litabyltingin mis-
tókst árið 2004 var núna
10 árum síðar gerð önnur
litabylting til að reyna að
koma inn fólki til að koma
á breytingum í landinu. Á
fundi hjá Chevron-olíu-
fyrirtækinu þá opinberaði
Viktoría Nuland, aðstoðar-
utanríkismálaráðherra
Bandaríkjanna, að stjórn-
völd í Bandaríkjunum
hefðu eytt 5 milljörðum
dollara í að koma stjórn-
völdum í Úkraínu frá völdum.
Þessi ræða Viktoríu er reyndar
til í heild sinni, svo og frægt sam-
tal Viktoríu við Geoffrey Pyatt
þar sem þau bæði skipulögðu og
settu saman þessa líka strengja-
brúðuríkisstjórn landsins eins og
hún er við völd í dag, fyrir utan
það að kosning um forseta hefur
síðan farið fram.
Það er hins vegar ekkert nýtt
að stjórnvöld í Bandaríkjunum
standi fyrir því að koma á litabylt-
ingum með því að greiða mótmæl-
endum. Þá höfum við dæmi um
aðrar litabyltingar er stjórnvöld í
Bandaríkjunum hafa staðið fyrir
eins og t.d. í Serbíu, Georgíu og
Kirgisistan. Það sem er kannski
nýtt við þessar litabyltingar er að
núna nutu þeir aðstoðar nýnas-
istahópanna Right Sector og
Svoboda er halda opinberlega uppi
merkjum nasista.
Skýrslur ekki birtar
Samkvæmt frásögn Urmas Paet,
utanríkisráðherra Eistlands, þá
skutu þessar sömu leyniskytt-
ur á bæði lögreglumenn og mót-
mælendur á Maidan-torg-
inu, og allt til þess eins að
magna upp ástandið. Nú,
og eftir þessari frásögn
Urmas, sem höfð var eftir
lækni er skoðaði eitthvað
af öllum þessum 94 fórn-
arlömbum, þá hafa nýskip-
uð stjórnvöld ekki viljað
rannsaka þetta mál. Eftir
að nýskipuð ríkisstjórn
Úkraínu ásamt nýnasist-
um tók völdin og úkra-
ínska var lýst opinbert
tungumál landsins, og öll rúss-
neska allt að því bönnuð, versnaði
ástandið mun meira. Mótmælin í
Odessa þann 2. maí sl. eru annað
dæmi um það hversu langt þessir
nýnasistar eru tilbúnir að ganga,
þar sem þessir nasistar smöluðu
mótmælendum inn í skrifstofu-
byggingar og kveiktu í þeim, þann-
ig að yfir 48 manns létu lífið. Þrátt
fyrir að mörg vitni hafi lýst þess-
um atburðum í Odessa, þá hafa
skýrslur ekki verið birtar, og lík-
legast á þetta mál eftir að enda
í sama farvegi og öll 94 morð-
in á Maidan-torgi, eða þar sem
skýrslur verða aldrei birtar.
Lygaáróður
Á vettvangi Sameinuðu þjóðanna
og í fjölmiðlum lýstu nýskipuð
stjórnvöld Úkraínu því yfir að 16
þúsund manna herlið hefði her-
tekið Krímskaga, þegar 16 þúsund
manna herlið er og hefur verið á
Krímskaga í meira en 10 ár skv.
samkomulagi. En í öllum þess-
um lygaáróðri var ekkert minnst
á þá staðreynd að heimastjórn
Krímskaga hefði ákveðið að reka
úkraínska herinn í burtu og hefja
atkvæðagreiðslu, þar sem íbúar
skagans vildu ekki þessa ríkis-
stjórn, og höfðu auk þess óskað
eftir leiðréttingu, því að í meira
en 200 ár tilheyrði Krímskagi
og héruðin Donetsk og Luhansk
Rússlandi, en þegar Khrústsjov
tróð Krímskaga inn í Úkraínu
árið 1954 þá var það gert án sam-
þykkis íbúa Krímskaga.
Í stað þess að styðja rússnesku-
mælandi fólk á Krímskaga til
að tengjast aftur sinni eigin 200
ára sögu og menningu, þá öskra
menn hér að Rússar séu að reyna
að endurreisa Sovétríki, og það
ofan á allt þegar vitað er til þess
að OECD fann ekkert að þess-
ari atkvæðagreiðslu. Með lygum
er síðan aftur og aftur reynt að
koma því inn að Rússar hafi gert
innrás í Úkraínu, og með þess-
um líka gömlu gervihnattamynd-
um frá ágúst 2013 sem sagðar
eru vera glænýjar, ásamt öðrum
myndum sem sérfræðingar segja
að séu komnar beint úr tölvuleikj-
um. Menn eru á því að þessi lita-
bylting 2014 hafi tekist svona, en
framtíð Úkraínu er eftir sem áður
ákaflega óljós.
Úkraínska litabyltingin nr. 2 sem
bandarísk stjórnvöld fjármögnuðu
Draumurinn um nýjan
Landspítala er búinn að
umturna heilbrigðiskerf-
inu, það gleymdist bara að
láta vita af því. Fyrir tutt-
ugu árum eða þar um bil
hófst þessi draumsýn ein-
hverra sem enginn veit
lengur hver er.
Sjúkrahúsin í Reykjavík
Einu sinni voru þrjú sjúkra-
hús starfrækt í Reykjavík,
hvert og eitt með sitt sér-
kenni, sérhæfingu og sam-
keppni um gæði þjónustu,
mannskap og fjármagn.
Uppbygging heilbrigðis-
þjónustunnar miðaðist við
landið allt, það var ákveðið að sér-
hæfðasta þjónustan væri í Reykja-
vík, bæði vegna samgangna og
vegna þess að á höfuðborgarsvæð-
inu búa flestir landsmenn. Tækja-
búnaður og aðstaða á stóru sjúkra-
húsunum miðaðist því við það
hversu mikla þjónustu þarf að veita
á landsvísu.
Landsbyggðarsjúkrahúsin
Úti á landi voru misstór sjúkrahús
með heilsugæslu, þjónustan mið-
aðist við hvaða þjónustu var skyn-
samlegt að veita. Stærð sjúkra-
húsa og starfsemi tók mið af hversu
afskekktur byggðarkjarninn var,
hvað varðar landfræðilega legu og
öryggi samgangna. Sjúkrahúsin
voru flest vel útbúin tækjum sem
fyrirtæki og hollvinasamtök gáfu,
til að tryggja heilbrigðisþjónustu í
heimabyggð. Öryggið fólst í því að
sjúklingar fengu eins mikla þjón-
ustu á sínu sjúkrahúsi og skynsam-
legt var að veita, en sendir „suður“
ef ástæða þótti til.
Til að spara fólki ferðir komu
farandsérfræðingar og sinntu sjúk-
lingum, sama átti við um aðgerðir:
Þegar þörf var á, var skurðstofan
mönnuð af teymi farandsérfræð-
inga. Þetta fyrirkomulag var byggt
upp til að heilbrigðisþjónustan
myndaði öryggisnet fyrir lands-
menn.
Sameiningar sjúkrahúsa
Þegar Reykvíkingar höfðu lokið við
byggingu Borgarspítalans, hófust
sameiningar sjúkrahúsa. Fyrsta
tilraunin var gerð á sam-
einingu Landakots og Borg-
arspítala, aðferðin var ein-
föld: Það kom út skýrsla,
fjárveitingar til Landakots
voru skertar og Landakot
sameinað Borgarspítala.
Skömmu síðar var Borgar-
spítali sameinaður Land-
spítala. Sameiningarnar
áttu að skila rekstrarhag-
ræði, samþjöppun þekking-
ar, betri nýtingu aðstöðu og
ýmislegu öðru tilfallandi.
Þegar Ríkisendurskoð-
un gerði úttektir á samein-
ingum, kom í ljós að hag-
ræðið fólst í því að það var
hægt að fækka eldhúsum
og að alls konar stjórnunarkostn-
aður bættist við, ásamt því að sam-
einuð sjúkrahús þurftu meiri pen-
ing en ekki minni – án þess að hægt
væri að sjá að þjónustan hefði auk-
ist. Landspítalinn svaraði þessari
úttekt með skýrslu og niðurstaðan
var nokkurn veginn á þá leið að það
þyrfti að byggja nýjan spítala.
Nýr Landspítali fyrir alla
Næstu árin var mikill uppgangur í
nefndum, erlendum ráðgjöfum og
skýrslum um nýjan spítala. Í upp-
hafi var gert ráð fyrir því að halda
áfram að veita heilbrigðisþjón-
ustu úti á landi. Upp úr aldamótum
skoðuðu nefndir þann möguleika
að byggja eitt sjúkrahús, fá um
leið háskólasjúkrahús og aðlaga
heilbrigðiskerfið að starfsemi
þess. Einhvers staðar í einhverjum
nefndum, af einhverju fólki var
ákveðið að byggja eitt stórt sjúkra-
hús við Hringbraut fyrir alla lands-
menn, þannig fengju allir sömu
þjónustu á sama stað.
Undanfarin ár hefur heilbrigð-
iskerfinu verið breytt til að upp-
fylla þær breytingar sem gerðar
voru á heilbrigðislöggjöfinni árið
2007. Í skjóli kreppufjárlaga var
breytingum laumað inn svo lítið
bæri á, afleiðingarnar sem þessar
breytingar hafa eru ekki teknar til
greina og umræðan er falin á bak-
við háværa umræðu um „ástand-
ið á LSH“ – ástand sem hefur þá
einu lausn að byggja Þjóðarsjúkra-
hús utan um heilbrigðiskerfi allra
landsmanna.
Hvað varð um
heilbrigðiskerfi ð?
Mörg dæmi eru þess að fötl-
uðu fólki finnist því vera
mismunað hvað varðar
aðstöðu og aðgengi í Hörpu
og hafi það á tilfinningunni
að það sé annars flokks
gestir þar. Því finnst t.d.
að það sé aukahópur í Eld-
borgarsal og því er gert að
nota þar sérinngang. Það
eiga hins vegar allir gestir,
fatlaðir og ófatlaðir, að geta
farið inn um sama inngang. Fatlað
fólk á að geta farið og verið sem
víðast og ekki þurfa að slíta sig frá
samferðafólki sínu, sínum félögum
og ástvinum eða verða að fara á allt
aðra staði en aðrir.
Hjólastólafólki er beinlínis ætlað
að sitja í hallanum í Eldborgarsal
sem það segir mjög óþægilegt og
þreytandi. Jafnframt er hér bent
á að: 1) Hjólastólanotendur og fólk
með skerta göngugetu kemst ekki
upp á galleríin vegna stiganna sem
að þeim liggja. 2) Skábrautin að svo-
kölluðum Björtu loftum er ólögleg
samkvæmt viðurkenndum, alþjóð-
legum byggingarreglugerðum
með of miklum halla fyrir hjóla-
stóla. Hann ætti að vera 1 : 20 en er
1,5 : 20. Eins eiga að vera þar hvíld-
arpallar með að lágmarki 12 metra
millibili og því a.m.k. tveir á þess-
ari skábraut í húsinu. 3) Salernum
er ábótavant m.t.t. aðstöðu. Úttekt-
ir byggingaryfirvalda virð-
ast hvergi aðgengilegar – ef
þær eru þá til! Enginn virð-
ist bera ábyrgð á úttektum
í Hörpu og t.d. finnst ekki
úttektarskýrsla um aðstöðu
og aðgengi fatlaðs fólks
í eða við Hörpu (eða þá á
Hörpuhjúp o.fl.) og vísar
hvert embættið á annað í
þeim efnum. Aðspurt bend-
ir byggingarfulltrúaem-
bættið á tvær stórar verkfræðistof-
ur sem hins vegar kannast ekkert
við að hafa haft með úttektir af
þessum toga þar að gera.
Ný Mannvirkjastofnun segir í
svari við fyrirspurn: „Samkvæmt
lögum hefur Mannvirkjastofn-
un ekki hlutverki að gegna varð-
andi úttektir sem þessar. Ábyrgð á
úttektum bera annars vegar hönn-
uður og framkvæmdaaðili og hins
vegar byggingarfulltrúi“.
Að frumkvæði fv. menntamála-
ráðherra áttum við tveir gagnrýn-
ir kollegar fund um ýmislegt um
„framkvæmdina“ og m.a. úttekt-
armál Hörpu með fv. stjórnarfor-
manni o.fl. og var okkur þá vísað
á byggingarfulltrúaembættið í því
sambandi. En það vísaði frá sér
eins og áður greinir. Enginn virðist
sem sagt bera ábyrgð á Hörpunni
með tilliti til allrar hönnunar – eða
„smíði“ hennar!
Af fötluðu
fólki í Hörpu
HEILBRIGÐIS-
MÁL
Guðrún Bryndís
Karlsdóttir
sjúkraliði og
verkfræðingur með
meistaragráðu
í umhverfi s- og
byggingarverkfræði,
sérsvið sjúkra-
hússkipulag.
BYGGINGAR
Örnólfur Hall
arkitekt
LANDBÚNAÐUR
Guðjón
Sigurbjartsson
viðskiptafræðingur
og bóndasonur
➜ Norðlæg hnattstaða Ís-
lands, smæð markaðar og
fjarlægð frá öðrum löndum
gerir landið harðbýlt. Það
verður að horfa raunsætt
á hvað borgar sig að fram-
leiða hér og hvað betra er að
fl ytja inn.
UTANRÍKISMÁL
Þorsteinn Sch.
Thorsteinsson
margmiðlunar-
fræðingur
➜ Það sem er kannski nýtt
við þessar litabyltingar er
að núna nutu þeir aðstoðar
nýnasistahópanna Right
sector og Svoboda er halda
uppi opinberlega merkjum
nasista.