Skessuhorn - 19.12.2008, Blaðsíða 56

56 MIÐVIKUDAGUR 17. DESEMBER
Hún Að al steina Sum ar liða dótt-
ir í Ó lafs vík man tím ana tvenna líkt
og marg ir aðr ir Ís lend ing ar sem
nú eru komn ir á efri ár. Að al steina
stend ur nú á hálf ní ræðu en heils-
an er enn þá það góð að hún hugs-
ar um sitt heim ili ekk ert síð ur en
yngri hús mæð ur. Þeg ar blaða mað-
ur Skessu horns kíkti í heim sókn í
Engi hlíð ina á dög un um, til Steinu
og manns henn ar Þórð ar Þórð ar-
son ar, var ekki við ann að kom andi
en gest ur inn yrði að gera kaffi og
köku borði góð skil áður en við talið
byrj aði. Áður en hann fór var svo
bor in fram þessi in dæl is sjáv ar rétt-
ar súpa. Að al steina átti erf iða æsku
þar sem bar átt an við þann ban væna
sjúk dóm berklana var í al gleym-
ingi fyrstu árin og föð ur sinn missti
hún úr berkla veik inni að eins sjö ára
göm ul.
„Bernsku heim ili mitt var kall-
að Fé lags hús og stóð á Snopp unni
sem köll uð var, þar sem fisk verk-
un ar hús in standa núna. Ég fædd-
ist þar 22. febr ú ar 1923. For eldr ar
mín ir voru Guð ríð ur Pét urs dótt ir
og Sum ar liði Árna son. Við vor um
fimm systk in in, ég í miðj unni og
eina stelp an í hópn um. Pét ur Árni
elst ur, fædd ur 1917, Ósk ar 1920,
Guðni 1925 og Sum ar liði 1927.“
Ein mál tíð hjá
móð ur inni betri en ....
„Það voru mjög erf ið ar að stæð-
ur á heim il inu þeg ar ég byrj aði að
muna eft ir mér. Pabbi var mik ið
veik ur þrjú síð ustu árin sem hann
lifði. Mamma fékk ströng fyr ir mæli
frá Sig urði yf ir lækni á Víf ils stöð-
um um hvern ig hún ætti að ein-
angra pabba á heim il inu þannig að
minni hætta væri á því að smit bær-
ist í okk ur börn in. Þau vissu bæði
hvert stefndi, enda var berkla veik-
in á þess um tíma al gjör dauða-
dóm ur, eng in lækn ing eða lyf til
gegn henni. Pabbi tók það lof orð af
mömmu að reyna allt sem hún gæti
til að halda systk ina hópn um sam-
an. Það var erfitt bæði fyr ir hann
og okk ur börn in að sam neyt ið var
nán ast ekk ert með an á veik ind um
hans stóð og kveðju stund in var sár.
Það má nærri geta að fá tækt in var
mik il hjá okk ur og ekki hefði ver ið
hægt að halda fjöl skyld unni sam an
nema með skiln ingi og að stoð frá
sam fé lag inu. Að stæð ur voru þannig
að það var nán ast á for ræði sveit-
ar stjórn ar inn ar hvað yrði um okk ur
börn in. Sem bet ur fer var þar skiln-
ingi að mæta og í hrepps nefnd inni
á þess um tíma sat mað ur sem lent
hafði í svip uð um að stæð um og gat
því miðl að af reynslu sinni. Þessi
mað ur hét Guð jón Sig urðs son og
hann sagði við mömmu að það væri
mik il væg ara en allt ann að að halda
fjöl skyld unni sam an. „Það er betra
að börn in fái eina mál tíð á dag hjá
móð ur inni en tvær hjá öðr um,“
eins og hann orð aði það.
Að al steina seg ir að stóra mál ið í
þessu öllu hafi ver ið að tryggja fjöl-
skyld unni hús næði og helst í sama
húsi sem hún átti heima í, en á það
var kom in tals verð skuld í Spari-
sjóðn um svo það var boð ið. „Þar
kom til skjal anna hjálp sam ur mað-
ur í þorp inu, sem ekki lét mik ið yfir
sér en var traust ur og heið ar leg ur.
Þessi mað ur hét Zoph on í as Guð-
munds son og var ráðs mað ur hjá
Jóni Gísla syni og Láru Bjarna dótt-
ur sem á þess um árum voru með af-
greiðslu fyr ir póst og skip. Zoph-
on í as var alla tíð ein hleyp ur og því
ekki ó megð in að plaga hann. Hann
bauð í hús ið á upp boð inu og bauðst
til að lána móð ur minni svo hún
gæti tryggt fram tíð ar heim ili fyr-
ir börn in. Bræð ur pabba á byrgð ust
lán ið og eldri bræð ur mín ir borg-
uðu það síð an til baka á fyrstu ár-
un um sem þeir unnu fyr ir sér og
fjöl skyld unni, en öll byrj uð um við
börn in að vinna eft ir ferm ing ar ald-
ur inn.“
Gjöf in sem fylgdi
lík kist unni
Þrátt fyr ir erf ið bernsku ár seg-
ist Að al steina eiga í hug skoti sínu
marg ar bjart ar minn ing ar, með-
al ann ars frá jól un um þeg ar hún
var átta ára, 1931, eða árið eft ir að
pabbi henn ar dó. Það haust lá Þor-
steinn föð ur bróð ir henn ar bana leg-
una, það voru líka berkl arn ir sem
sóttu á hann. „Þor steinn var ein-
hleyp ur og hafði ver ið okk ur mjög
góð ur. Þetta haust lá hann hel sjúk-
ur á Far sótt ar hús inu í Reykja vík og
hef ur sjálf sagt alltaf haft hug boð
um að hann kæm ist ekki heim fyr ir
jól. Hann dó 30. nóv em ber og hafði
gert ráð fyr ir að verða jarð sett ur í
Ó lafs vík.
Rimla kassi var tek inn utan af kist-
unni þeg ar hún var bor in í kirkju.
Inn an úr kass an um kom í ljós stór
pakki til okk ar barn anna. Held ur
varð kátt í kot inu þeg ar pakk inn var
opn að ur heima í Fé lags húsi - þrátt
fyr ir allt. Ég á erfitt með að finna
orð til að lýsa þeim hug hrif um sem
ríktu á með an mamma var að taka
upp pakk ann. Upp úr hon um kom
allskyns góð gæti, margt sem við
höfð um aldrei séð áður, eins og ban-
an ar sem voru reynd ar orðn ir ansi
dökk ir, en við höfð um ekk ert við
það að at huga og þeir brögð uð ust
vel. Síð ast kom í ljós lang ur, mjór
pakki, vel inn pakk að ur í þunn an
brún an papp ír. Ég man þetta eins
og það hefði gerst í gær. Inni hald-
ið var jóla tré sem stung ið var ofan
í fer kant að an, hvít an kubb sem var
skreytt ur með jóla mynstri. Grein-
arn ar voru lagð ar upp að stofn in-
um. Þetta var það sem við köll um
í dag, gervi jóla tré. Við viss um ekki
að svona væri til. Áður höfð um við
haft spýtu tré, klætt með lyngi. Tré-
nu fylgdi líka fal legt skraut, kerti og
ker taklemm ur.“
Að al steina seg ir að þarna hafi
held ur bet ur orð ið þátta skil í sam-
bandi við jóla hald á heim il inu. „Nú
var sann ar lega hægt að hlakka til
jól anna, enda lét mamma aldrei
sitt eft ir liggja. Þessi jól koma alltaf
fyrst upp í hug ann þeg ar ég lít til
baka.
Á þess um tíma var ekki tal að um
að ventu held ur jóla föstu. Okk ur
börn un um fannst mjög langt til jóla
þeg ar hún gekk í garð, of snemmt
að telja dag ana. Mest var tal að um
hvort gæfi á sjó, því að þá kæmi
kannski inn legg á nótu í versl un-
inni. Einnig var far ið að hirða fal-
leg an papp ír sem hægt var að nota
í jóla poka til að hengja á trén þar
sem þau voru til.“
Jól in í Fé lags húsi
„Nú ætla ég að reyna að lýsa
þess um stærstu jól um fyr ir rúm-
um 70 árum. Ég vil byrja á að bjóða
ykk ur í bæ inn, gjör ið þið svo vel.
Þið lyft ið klin kunni á skúr dyr un-
um í Fé lags húsi. Þurrkið af ykk ur á
nýþvegn um striga poka í gang in um.
Eld hús dyrn ar eru beint á móti, en
til hægri er opið inn í stof una sem
við köll um svo.
Það er að fanga dags kvöld. Heim-
il is fólk ið er ný kom ið úr aft an söng
í kirkj unni. Það er búið að borða
jólamat inn, hangi kjöt og rauð-
graut, mik il há tíð sem jafn ast ekki
á við neitt sem við nú þekkj um. Nú
eru all ir sest ir í kring um stofu borð-
ið og horfa með ó lýs an legri að dá un
á fal lega jóla tréð frá hon um Steina
frænda. Jóla tréð var okk ur börn un-
um ráð gáta, að það skyldi vera hægt
að sveigja armana til og frá. Þeir
voru vafð ir með lit uð um fjöðr um,
hafði ein hver sagt okk ur.
Nú er búið að kveikja á kert un-
um á jóla trénu, far ið að ganga í
kring um það og syngja jóla sálm ana:
Í Bet lehem er barn oss fætt, Heims
um ból, Hin feg ursta rós in er fund-
in. Sálm ar voru að eins sungn ir á
að fanga dags kvöldi. Svo að leika
sér með kert in, t.d. að líma sam an
fing urna, festa kert in þar sem hægt
var að koma þeim fyr ir. Ekki man
ég eft ir kerta stjök un um, nema þá
dósa lok um. Hús móð ir in hafði vök-
ul augu, fylgd ist með öllu og tók
þátt í gleð inni. Súkkulaði og kök ur
voru síð asti glaðn ing ur inn áður en
far ið var í rúm ið. Hátt að var ofan í
hrein rúm, fá tækra þurrk ur inn hafði
ekki brugð ist, signa sig, fara með
Fað ir vor ið - og svo sofn aði ég út
frá ljós dýrð með jól in í hjart anu,“
seg ir Að al steina í lok þess ara jóla-
og að ventu minn inga sinna.
Kom fær andi hendi
heim af skút unni
„Pét ur Árni elsti bróð ir minn fór
á skút una Guð nýju frá Flat ey um
leið og ferm ing hans var af stað in og
kom ekki heim fyrr en um haust ið.
Þá kom hann held ur bet ur fær andi
hendi, með mat vöru og ým is legt
fleira til heim il is ins. Það er al veg
Sofn aði með jól in í hjart anu út frá ljósa dýrð inni
Að al steina Sum ar liða dótt ir ólst upp við fá tækt og föð ur missi í Ó lafs vík
Að al steina Sum ar liða dótt ir sit ur ekki auð um hönd um og átti m.a. frum kvæð ið að því að Jó hanni Jóns syni skáldi var reist ur
minn is varði í Ó lafs vík ur kirkju garði í haust.
Þessi mað ur hét Guð jón
Sig urðs son og hann sagði við
mömmu að það væri mik il væg ara
en allt ann að að halda fjöl skyld unni
sam an. „Það er betra að börn in fái
eina mál tíð á dag hjá móð ur inni en
tvær hjá öðr um,“ eins og hann
orð aði það.“
Að al steina og Þórð ur á samt börn un um fimm, mynd in tek in fyr ir nokkrum árum. Börn in eru frá vinstri talið: Eg ill, Kar it as,
Svan fríð ur, Guð ríð ur og Þórð ur.