Læknablaðið - 15.06.2000, Blaðsíða 62

UMRÆÐA & FRETTIR / LÆKNAR I KLEMMU
„Reyndir lœknar
hafa oft gert
mistök sem hafa
gert þd hœfa til að
þroska með sér
nauðsynlegt innscei
og þd auðmýkt
sem þarf til að
taka mikilvœgar
dkvarðanir um
framtíðina fyrir
aðrar
manneskjur. “
kvalafullan dauðdaga eftir fimm daga eða jafnvel
fimm vikna erfiða banalegu sem hefði valdið miklu
álagi á hana og aðstandendur. Og þeir spyrja áfram
hvort læknar þurfi ekki að leggja kalt mat á líkindi
þess að svo færi. Afdráttarlaust svar sé ekki til því all-
ar rannsóknir leiði til meðaltalsniðurstöðu fyrir sjúk-
lingahópa sem segi ekkert um það hvernig einstakir
sjúklingar bregðist við meðferð. Þar skeri reynslan
ein úr.
Hópurinn veltir því fyrir sér hver eigi að taka
ákvörðunina um frú Svendsen. Vandinn sé sá að hana
þurfi að taka á örfáum mínútum svo það gefst ekki
ráðrúm til að leita ráða hjá mörgum, hvað það að
setja málið í nefnd. Að sjálfsögðu beri lækninum að
ráðfæra sig við aðstandendur ef það er hægt en þá er
eins víst að þeir sendi boltann til baka vegna þess að
læknirinn viti þetta hvort sem er miklu betur en þeir.
Þá vaknar spurningin um það hvort læknirinn eigi að
koma sér undan ábyrgðinni eða reyna að gera það
sem hann getur.
„Svarið er tvíþætt. Læknar hafa allar forsendur til
þess að vera góðir ráðgjafar um læknisfræðileg
vandamál sem varða líf og dauða. A hinn bóginn eru
siðrænt innsæi og samskiptahæfni lækna ákaflega
mismikil. Það er ekki lögð mikil áhersla á slíka hæfni,
hvorki í læknanáminu né við mat á hæfni umsækj-
enda við stöðuveitingar," segja höfundar. Þeir bæta
því þó við að læknar séu flestir hverjir hæfari um að
taka slíkar ákvarðanir en aðrir, ekki endilega vegna
faglegrar þekkingar sinnar heldur vegna reynslunnar
sem þeir hafa aflað sér, meðal annars með því að gera
mistök. „Reyndir læknar hafa oft gert mistök sem
hafa gert þá hæfa til að þroska með sér nauðsynlegt
innsæi og þá auðmýkt sem þarf til að taka mikilvægar
ákvarðanir um framtíðina fyrir aðrar manneskjur,"
segja þeir.
Réttlæti, jöfnuður og bræðralag
Höfundar eru ekki sammála þeirri niðurstöðu Wyll-
ers að læknar eigi eingöngu að hugsa um hag einstak-
lingsins en láta stjórnmálamenn um hinar samfélags-
legu vangaveltur, slíkt sé ógerlegt í raun og forkast-
anlegt sem meginregla. Læknar hljóti að þurfa að
skipta starfskröftum sínum og tíma milli allra sjúk-
linga sinna, hvort sem þeir starfi á sjúkrahúsi eða sem
einyrkjar á stofu. Auk þess sé ekki gefið að það sé
sjúklingnum alltaf fyrir bestu að læknirinn veiti hon-
um ótakmarkaðan tíma og athygli en láti afganginn
af veröldinni lönd og leið.
„Við getum fallist á að þegar læknirinn stendur
andspænis einstaklingnum sé það skylda hans að gera
það sem honum er fyrir bestu. En við erum á því að
það sem er einstaklingnum fyrir bestu sé háð því sem
er samfélaginu fyrir bestu. Þess vegna verður læknir-
inn að taka tillit til annarra og það gerir hann með því
að leggja rækt við sammannlegar dyggðir á borð við
réttlæti, jöfnuð og bræðralag," segir í grein hinna
heimspekilega sinnuðu lækna.
Lausnina á þessum vanda sjá þeir einna helst í því
að læknar stundi sem mest samráð sín á milli. Ef til
ágreinings kemur þurfa læknar að hafa hugfast að
þeir gegna mismunandi hlutverkum. Heimilislækn-
irinn er oft í þeirri stöðu að tala máli sjúklingsins
gagnvart deildaryfirlækninum sem er með augun á
biðlistunum. Sá fyrrnefndi þekkir allar aðstæður og
þarfir sjúklingsins en sá síðarnefndi þarf að vega þarf-
ir hans á móti þörfum annarra sjúklinga sem einnig
bíða úrlausnar. Loks gegnir yfirlæknirinn því hlut-
verki að tala máli sjúklinganna gagnvart stjórnendum
og stjórnvöldum og þarf þá jafnvel að leita til fjölmiðl-
anna eftir aðstoð við að sýna almenningi fram á að
þama séu hagsmunaárekstrar á ferð.
„Heilbrigðiskerfið getur tekist á við árekstra sem
verða á milli einstaklings og samfélags með því að
dreifa hinni siðferðilegu ábyrgð á lækna sem gegna
mismunandi hlutverkum. ... Við getum ekki gert allt
fyrir sjúklinginn sem er á bekknum hjá okkur núna
þar sem það rýrir möguleika þeirra sem bíða á bið-
stofunni. En með því að styrkja hin samfélagslegu
gildi leggja læknar sitt af mörkum til þess að sjúkum
og þjáðum reynist auðveldara að leita liðsinnis í heil-
brigðiskerfinu," er niðurstaða höfunda.
Hvað segja íslenskir læknar?
Þannig ræða norskir læknar málin sín á milli og eru
greinilega ekkert feimnir við að takast á við erfiðar
spurningar um læknisstarfið og hlutverk læknisins.
Hér á landi standa læknar ekki síður en annars staðar
andspænis erfiðum ákvörðunum í daglegum störfum
sínum þar sem reynir á siðferði þeirra, þekkingu og
hæfni í mannlegum samskiptum.
Fróðlegt væri að heyra frá læknum um þessi mál og
Læknablaðið er kjörinn vettvangur fyrir slíkar hug-
leiðingar.
-ÞH
Heimlldir
1. Wyller VB. Gi legene hva legenes er. Tidsskr Nor Lægeforen
1999; 119: 3797-9.
2. Ebrahim S. Do not resuscitate decisions: flogging dead horses
or a dignified death? BMJ 2000; 320:1155-6.
3. Aarseth HP. Hvem har krav pá legens lojalitet? Tidsskr Nor
Lægeforen 2000; 120:1119.
4. Schei E, Norheim OF, R0rtveit G, Lysebo DE, Hjörleifsson S.
Tidsskr Nor Lægeforen 2000; 120:1207-9.
458 Læknablaðið 2000/86