Læknablaðið - 15.12.2002, Blaðsíða 17

FRÆÐIGREINAR / LUNGU OG HEILSA
prufur teknar þar sem mælt var heildarmagn IgE og
sértæk mótefni fyrir fimm ofnæmisvökum. Blásturs-
próf (spirometria) var gert og auðreitni mæld í berkj-
um (metakólínpróf). Þeir sem höfðu einkenni um
asma í fyrri áfanga könnunarinnar voru einnig teknir
með í seinni áfanganum þótt þeir hefðu ekki valist
þangað af handahófi (symptomatic group), en þeir
voru ekki taldir með við faraldsfræðirannsóknir.
Spurningalistar: Spurningalistar sem sendir voru
með pósti og þeir listar sem lagðir voru fyrir þátttak-
endur í seinni áfanga könnunarinnar voru unnir upp
úr spurningalistum International Union Against
Tuberculosis and Lung Diseases (IUATLD) (17).
Spurningar í seinni áfanga fjölluðu um öndunarfæra-
einkenni, ofnæmi, reykingavenjur, ættarsögu, um-
hverfi, nám, störf og notkun asmalyfja.
Öndunar- og auðreitnipróf: Öndunarpróf mældi
hámarks fráblástur (FVC: forced vital capacity) og
fráblástur á einni sekúndu (FEVj: forced expiratory
volume in one second). A flestum rannsóknarsetrum
voru mælingar gerðar með Biomedin Spirometer
(Biomedia, Padova, Italy), en þó voru önnur mæl-
ingatæki notuð á nokkrum rannsóknarsetrum (16).
Við auðreitnipróf með metakólíni var notaður
Mefar MB3 skammtari (dosimeter) (Mefar, Brescia,
Italy) (18). Metakólín kom frá Hoffman La Roche
(Provocholine, Hoffman La Roche, Basel, Switzer-
land). Metakólín var þynnt í fjórar stofnlausnir (25
mg/ml, 6,25mg/ml, l,56mg/ml og 0,39mg/ml) með
0,9% saltvatni og 0,4% fenóli, sem rotvarnarefni.
Sýrustig (pH) var 7,0. Þátttakendur önduðu að sér
metakólínlausn í hækkandi skömmtum upp í lmg.
Skammtur sem olli 20% falli á FEVj (PD20) var reikn-
aður út frá skammtastærðinni og breytingum á
FEVj. Lækkun á FEVj > 20% var túlkað sem jákvætt
metakólínpróf (PD20 < 1 mg) og merki um auðreitni
(19). Einnig var reiknuð út hallatala fyrir þann feril
sem breytileg FEVj gildi mynduðu með hækkandi
skömmtum af metakólíni (log slope). Þegar meðal-
gildi fyrir jákvæð metakólínpróf eru há eru meðal-
gildi á hallatölu (mean slope) lág og þýðir það mikla
auðreitni. Á sama hátt þýða lág meðalgildi fyrir PD20
há meðalgildi á hallatölunni og litla auðreitni (19,
20).
Ofnœmisrannsóknir: Húðpróf voru gerð með
Phazets (Pharmacia Diagnostics, Uppsala, Sweden)
(21). Sameiginlegir ofnæmisvakar sem notaðir voru á
öllum rannsóknarsetrum voru: Dermatophagoides
pteronyssinus (rykmaur), kettir, birki, vallarfoxgras,
Parietaria judaica, ólífur, körfublóm (ragweed),
Cladosporium herbarum og Alternaria alternata.
Hvert rannsóknarsetur mátti bæta við prófum fyrir
tveimur til þremur ofnæmisvökum eftir eigin höfði.
Þátttakandi var talinn hafa jákvætt ofnæmispróf ef
ein húðsvörun að minnsta kosti var > 3 mm.
Heildarmagn IgE í sermi (Total IgE, geometric
mean) og sértækt IgE fyrir D. pteronyssinus, vallar-
foxgrasi, köttum og Cladosporium var mælt á öllum
rannsóknarsetrunum. Aukalega var prófað fyrir birki
í Norður-Evrópu, Parietaria í Suður-Evrópu og körfu-
blómum í Bandaríkjunum og Eyjaálfu. Jákvæðar
niðurstöður miðuðust við > 0,35 kU/L (22). Mæling-
arnar voru allar gerðar á einni rannsóknarstofu með
Pharmacia CAP System (Pharmacia Diagnostics,
Uppsala).
Samhœfmg og gœðaeftirlit: Haldin voru þjálfunar-
námskeið fyrir starfsfólk rannsóknarsetranna áður
en framkvæmdir hófust. Samhæfingarmiðstöð var í
London (Department of Public Health Sciences,
King’s College London). Þaðan kom eftirlitsaðili á
hvert rannsóknarsetur einu sinni nteðan á fram-
kvæmd gagnasöfnunar stóð. Virkni Mefar skammtar-
ans og styrkur metakólíns var könnuð mánaðarlega.
Þá fór fram ítarleg athugun á gögnum hvers rann-
sóknarseturs áður en þau voru lögð inn í sameigin-
legan gagnabanka könnunarinnar.
Tölfrœði: Notkun tölfræði byggðist á þeim verk-
efnum sem voru til meðferðar hverju sinni og er ekki
fjallað um hana sérstaklega í þessari grein en þess í
stað vísað til heimildarskrár.
Niðurstöður
Niðurstöður úr fyrri áfanga: Þátttökusetur í fyrri
hluta rannsóknarinnar voru 48 frá 21 landi (tafla I)
(23). Meðalþátttaka var 78% (á bilinu frá 54-100%)
þeirra sem valdir voru í rannsóknina og heildarfjöldi
þátttakenda um 137.600. Tafla II sýnir dreifingu já-
kvæðra svara við sjö spurningum sem lagðar voru
fyrir með póstlista. í töflunni eru spurningarnar ör-
lítið styttar en þær hafa áður verið birtar á ensku (24)
og íslensku (25). Svör frá Islandi eru borin saman við
lægstu gildi, miðgildi og hæstu gildi hjá rannsóknar-
setrunum 48 (24). Jákvæð svör af Reykjavíkursvæð-
inu voru fyrir neðan miðgildi og voru þau frávik í öll-
um tilfellum marktæk, en þetta snerist við í Bret-
landi, Bandaríkjunum og Eyjaálfu þar sem jákvæð
svör við spurningunum sjö sýndu oftast gildi mark-
tækt yfir miðgildum. Þegar tekin eru saman jákvæð
svör við spurningunum um asma (Q5) og meðferð
við asma (Q6) (tafla III, Current asthma (stage 1))
voru hæstu gildi í Eyjaálfu (Melbourne 11,9%), en
rannsóknarsetur í Bretlandi og Oregon í Bandaríkj-
unum voru með litlu lægri gildi. Rannsóknarsetur í
Svíþjóð voru einnig há, með um 6% jákvæð svör.
Jákvæð svör voru fæst í Tartu (2,0%). Reykjavík var
í tíunda sæti rannsóknarsetranna neðan frá (3,4%). í
heildina sýndu svör við spurningalistanum mikinn
breytileika í tíðni asma og asmaeinkenna eftir land-
svæðum þar sem enskumælandi lönd voru hæst, en
ísland var vel fyrir neðan meðallag og í öllum tilvik-
um lægra en Noregur og Svíþjóð.
Við spumingum um asmaköst á síðustu 12 mán-
uðum (Q5) voru flest jákvæð svör á Nýja-Sjálandi og
Læknablaðið 2002/88 893