Læknablaðið - 15.12.2002, Blaðsíða 25

FRÆÐIGREINAR / LUNGU OG HEILSA
sem notuðu asmalyf síðustu 12 mánuði fyrir rannsókn-
ina. Á íslandi fengu konur oftar fæðutengd einkenni
en karlar (OR:l,72) og það var einnig í Noregi (OR:
2,00), Svíþjóð (OR: 1,98) og Pýskalandi (OR: 1,76). Á
Spáni fengu færri konur en karlar einkenni af mat. Þeir
sem sögðust fá mæði tengda ákveðinni fæðu höfðu
oftar en hitt asma, ofnæmi eða auðreitni.
Á Islandi voru þátttakendur látnir svara nokkrum
spurningum um mígreni, ofsakláða, ofsabjúg og lyfja-
ofnæmi sem ekki voru lagðar fyrir þátttakendur í
öðrum löndum. Við athugun á svörum við þessum
spurningum kom fram sterk fylgni þessara sjúkdóma
við einkenni tengd einhverjum fæðutegundum (52).
Hæð og vigt var meðal þeirra atriða sem skráð
voru í Evrópurannsókninni. Meðalhæð íslenskra
karlmanna var 181 cm, en karlmenn voru hæstir í
Groningen í Hollandi, 182 cm, og lægstir í Huelva á
Spáni, 171 cm. Konur á Islandi voru að meðaltali 167
cm, en þær voru hæstar í Groningen, 168 cm, og
lægstar í Galdakao, Ovieda og Huelva á Spáni, 159
cm (53). Þyngdarstuðull (mean bodymass index
(kg/m2)) var einnig reiknaður út fyrir hverja þátt-
tökuþjóð. Þyngdarstuðull Islendinga var 24,0 sem var
sá sami og meðaltal allra þátttökuþjóðanna. Hæstur
var þyngdarstuðullinn í Bandaríkjunum (26,5) en
lægstur í Frakklandi (22,8 ) (51).
Þátttakendum var einnig skipt upp í hópa eftir
þyngdarstuðlum (<20,20 - <25,25 - <30, > 30) (54). Á
íslandi voru 6,9% karla og 4,9% kvenna með þyngd-
arstuðul >30. íslendingar voru í tíunda sæti af 16 þjóð-
um neðan frá hvað þessar tölur varðar en Frakkar
voru neðstir með 2,6% karla og 3,6% kvenna. Efstir á
listanum voru Bandaríkjamenn en 16,1% karla og
23,3% kvenna höfðu þyngdarstuðul > 30.
Kannað var samband líkamsþyngdar og öndunar-
færaeinkenna. Þeir sem höfðu þyngdarstuðul >30
voru í aukinni hættu að fá surg eða mæði (OR fyrir
karla 1,85 og fyrir konur 2,03) (54). Svipað samband
kom fram milli þyngdar og annarra einkenna sem
bentu til asma. Hins vegar fannst ekki samband milli
líkamsþyngdar og ofnæmiseinkenna í nefi né líkams-
þyngdar og sértækra IgE mótefna fyrir rykmaurum,
köttum og grösum. Það fannst heldur ekki samband
milli líkamsþyngdar og heildarmagn IgE í sermi (54).
Svefnrannsóknir í Evrópurannsókninni: I seinni
áfanganum voru þátttakendur í Reykjavík, Uppsöl-
um, Gautaborg og Antwerpen beðnir að svara spurn-
ingum um svefngæði og svefnháð einkenni, en þessar
spumingar höfðu áður verið notaðar í rannsóknum í
Reykjavík og Uppsölum (55, 56). Spurningum um
svefntruflanir svöruðu 2202 einstaklingar og þátttak-
endur í Reykjavík og Svíþjóð svöruðu einnig spurn-
ingum um svefnvenjur og svefnlengd (57). Langvinn-
ir erfiðleikar að sofna sem vöruðu í meira en þrjár
vikur komu fyrir hjá 6-9%, þá áttu 5-6% í erfiðleik-
um með svefn í morgunsárið. Um 0,9-1,1% vöknuðu
á nóttunni og 0,9-6,8% nefndu að þeir fengju mar-
traðir. Þessar tölur voru marktækt lægri fyrir Reykja-
vík en hin rannsóknarsetrin. Notkun svefnlyfja var
minnst í Uppsölum (0,4%), en hún var mest í Ant-
werpen (2,0%). í Reykjavík notuðu 1,7% svefnlyf.
Einnig var kannað í sama úrtaki frá Svíþjóð,
Reykjavík og Antwerpen hvort asmi hefði áhrif á
svefntruflanir og dagsyfju (58). I hópnum voru 267
einstaklingar með einkenni um asma sem greindir
höfðu verið af lækni. Erfiðleikar með að sofna og erf-
iðleikar með að sofa í morgunsárið voru helmingi al-
gengari meðal asmasjúklinga en annarra þátttakenda
og dagsyfja var 50% algengari meðal þeirra sem
greinst höfðu með asma. I tengslum við asma var
reiknuð áhætta (OR) fyrir erfiðleika með að sofna
(1,8), erfiðleika með að sofa í morgunsárið (2,0), dag-
syfju (1,6), hrotur (1,7) og öndunarhlé í svefni (3,7). Af
þeim sem greindust með asma sögðust 71% hafa of-
næmi í nefi og reyndist það óháður áhættuþáttur fyrir
svefntruflanir.
Einnig var kannað samband bakflæðiseinkenna
og einkenna frá öndunarfærum (59). Bakflæðisein-
kenni voru skilgreind sem brjóstsviði eða nábítur
einu sinni eða oftar á viku eftir að gengið var til hvflu
á kvöldin og gengust 101 (4,6%) þátttakenda við
þessum einkennum. Þeir sem höfðu bakflæði voru
þyngri en samanburðarhópurinn og var sá munur
marktækur. Þeir höfðu líka oftar ofnæmiseinkenni
frá nefi, hrutu oftar, svitnuðu oftar í svefni, fengu
öndunarhlé í svefni og martraðir oftar en saman-
burðarhópurinn. Einkenni frá öndunarfærum voru
borin saman hjá þeim sem höfðu bakflæði og saman-
burðarhópnum og hafði bakflæðihópurinn oftar
surg, hvfldarmæði, mæði við áreynslu, næturmæði,
hósta og uppgang. Áhættustuðullinn (OR) fyrir þessi
einkenni var á bilinu 1,7-3,0. Áhættustuðull fyrir
asma var 2,2 (p<0,05) í bakflæðihópnum.
Umræða
í fyrri áfanga rannsóknarinnar var þátttaka góð hjá
flestum rannsóknarsetrum en lægst 54%. I seinni
áfanga var þátttaka lakari hjá nokkrum rannsóknar-
setrum. Má þar nefna Sevilla og Huevala á Spáni,
þátttökusetrin á ftalíu, Cambridge í Englandi, Aþenu
í Grikklandi og Hawkes Bay á Nýja-Sjálandi. Þátt-
tökuhlutfallið var gott á íslandi (77% fyrir svörun
spurningalistans í seinni áfanga) sem og á hinum
Norðurlöndunum. Samanburður á niðurstöðum frá
íslandi við meðaltal alls rannsóknarþýðisins er því
vel marktækur þótt niðurstöður frá einstaka rann-
sóknarþýðum kunni að vera ómarktækar vegna lítill-
ar þátttöku.
Skoða má niðurstöður Evrópurannsóknarinnar út
frá tveimur sjónarhólum; annars vegar sem hnattræn-
ar niðurstöður í þjóðfélögum sem flest eru með þeim
best stæðu í heiminum og hins vegar út frá stöðu ís-
lands í samanburði við aðrar þátttökuþjóðir. Rann-
Læknablaðið 2002/88 901