Læknablaðið - 15.12.2002, Blaðsíða 23

FRÆÐIGREINAR / LUNGU OG HEILSA
smokers) flestir á Spáni (58,6%) en íslendingar voru
um miðjan hóp (42,0%). Minnstar voru reykingar á
Nýja-Sjálandi (21,8%), en bandarískir karlmenn
reyktu litlu meira. I hópi kvenna var mest reykt á Ir-
landi (46,5%), en íslendingar voru þar einnig um
miðjan hóp (38,3%), en konur í Bandaríkjunum
reyktu minnst (17,8%). Þátttakendur voru sagðir
með langvinna berkjubólgu ef þeir höfðu hósta og
uppgang á veturna flesta daga að minnsta kosti þrjá
mánuði á ári. Þótt hér sé um að ræða fólk á besta
aldri voru 2,6% með langvinna berkjubólgu. Flestir
voru með þennan sjúkdóm í Albacete á Spáni
(9,7%), en fæstir í Geleen í Hollandi (0,7%). ísland
var með heldur lægri algengistölur en Noregur og
Svíþjóð (um 2%), en Danmörk var í efri kantinum
(um 4%). Reykingar voru aðal áhættuþáttur fyrir
langvinna berkjubólgu og áhætta jókst í takt við vax-
andi fjölda pakkaára (OR: 3,51 eftir 1-14 pakkaár og
17,32 við 45 pakkaár eða meiri reykingar) (40).
Þegar skoðað var samband milli atvinnu og lang-
vinnrar berkjubólgu var aukin hætta á langvinnri
berkjubólgu í iðnaði tengdum landbúnaði, vefnaði,
pappírsiðnaði, trjávöruiðnaði, efnaiðnaði og mat-
vælaiðnaði (41). Tengsl berkjubólgu við atvinnu var
meira áberandi hjá þeim sem reyktu.
Sérstök könnun var gerð á sambandi reykinga við
ofnæmi og heildarmagn IgE (42). Gögn voru að-
gengileg frá 13.002 einstaklingum frá 34 rannsóknar-
setrum og 14 löndum þar sem þeir sem aldrei höfðu
reykt mynduðu samanburðarhópinn. Reykingamenn
höfðu oftar ofnæmi íyrir rykmaurum (OR: 1,13), en
sjaldnar ofnæmi fyrir grasfrjóum (OR: 0,76) og kött-
um (OR: 0,69). Heildarmagn IgE (Total IgE geo-
metric mean) var hærra hjá reykingamönnum.
Þegar könnunin var takmörkuð við rannsóknarset-
ur í Bretlandi var niðurstaðan hin sama, að þeir sem
reyktu höfðu oftar ofnæmi fyrir rykmaurum en sjaldn-
ar grasofnæmi og kattaofnæmi. Þeir sem reyktu höfðu
líka heldur hærri IgE gildi en þeir sem hættir voru að
reykja eða höfðu aldrei reykt (43). í Uppsölum og
Reykjavík var grasofnæmi einnig sjaldnar til staðar hjá
þeim sem reyktu, en þegar allir ofnæmisvakar voru
lagðir saman í þessum borgum var enginn munur á
reykingamönnum og þeim sem ekki reyktu (38).
Þá voru einnig könnuð áhrif óbeinna reykinga á
einkenni frá öndunarfærum, auðreitni, öndunarstarf-
semi og IgE gildi. Gögn frá 7882 einstaklingum sem
ekki reyktu voru skoðuð. Þeir voru frá 36 rannsókn-
arsetrum og 16 löndum (44). Spurt var hvort viðkom-
andi hefði verið útsettur fyrir tóbaksreyk síðustu 12
mánuði; hvort reykt væri á heimilinu; hvort reglulega
væri reykt á vinnustaðnum og hvað hann væri útsett-
ur margar klukkustundir fyrir reykingum annarra á
sólarhring. Afar misjafnt var hversu margir voru út-
settir fyrir tóbaksreyk á vinnustað. Það var algengast
á Galdakao á Spáni (53,8%), en það var einnig al-
gengt á öðrum stöðum á Spáni, Italíu, Hollandi og
Belgíu. Á hinn bóginn var það sjaldgæft í Uppsölum
(2,5%), en einnig mjög sjaldgæft á öðrum stöðum í
Svíþjóð, Nýja-Sjálandi og Bandaríkjunum. Reykja-
vík (18,0%) og Bergen (19,1 %) voru einnig fyrir neð-
an meðaltal hvað þetta varðaði. Óbeinar reykingar
áttu þátt í andþyngslum að nóttu til (OR: 1,28), mæði
að nóttu til (OR: 1,30), mæði eftir áreynslu (OR:
1,25) og auðreitni (-0,18). Marktæk tengsl voru
einnig milli óbeinna reykinga á vinnustað og öndun-
arfæraeinkenna og asma (OR: 1,9). Óbeinar reyking-
ar höfðu hins vegar ekki áhrif á IgE gildi (44).
Notkun á gasi við eldamennsku: Kannað var sam-
band öndunarfæraeinkenna, fráblástursgilda og notk-
unar á gasi við eldamennsku (45). Til úrvinnslunnar
voru notuð gögn frá 5561 karli og 6029 konum frá 23
rannsóknarsetrum í 11 löndum. Gögn frá Islandi voru
ekki notuð í þessari könnun þar sem aðeins 0,9%
þátttakenda á Islandi elduðu við gas. Ekki fannst
marktækt samband milli notkunar á gasi og einkenna
frá öndunarfærum hjá körlum en hjá konum fannst
lakari lungnastarfsemi (FEV,og FEV,/FVC) og auk-
in tíðni á surg síðustu 12 mánuði hjá þeim sem not-
uðu gas við eldamennsku (OR: 1,2).
Umhverfi og ofnœmi: Gerð var könnun á því hvort
kettir á heimilum í æsku hefði áhrif á algengi ofnæmis
á fullorðinsaldri (46). Efniviður kom frá 35 rannsókn-
arsetrum og 16 þjóðum og var blóð dregið í sértæk
IgE mótefni fyrir köttum frá 13.509 einstaklingum.
Þegar öll rannsóknarsetrin lögðu saman höfðu 9%
kattaofnæmi (7,5% á íslandi). Þeir sem höfðu ketti á
heimili í æsku fengu síður ofnæmi fyrir köttum á full-
orðinsárum; einkum og sér í lagi ef þeir höfðu ættar-
sögu um ofnæmi (OR: 0,68). Sumir höfðu mótefni
fyrir köttum án þess að hafa nokkur einkenni um það.
Þeir komu hlutfallslega fleiri frá heimilum þar sem
kettir voru fyrir (OR: 1,57). Hins vegar fannst jákvætt
samband milli fjölda katta í samfélaginu og ofnæmis
fyrir köttum. Það fannst einnig jákvætt samband milli
fjölda katta í samfélaginu og fjölda þeirra sem voru
með asma eða önnur einkenni frá öndunarfærum og
fengu meðferð við asma. Mest var um ketti í Hawkes
Bay á Nýja-Sjálandi þar sem 68,6% heimila voru með
ketti, en fæstir höfðu ketti í Huelva á Spáni (3,7%).
Kettir voru á heimilum 12,5% þátttakenda á íslandi.
Kattahald var minna á Spáni, Irlandi og Erfurt í
Þýskalandi en í Reykjavík, en það var afar útbreitt
(>30%) á Nýja-Sjálandi, í Bandaríkjunum, Ástralíu
og Ipswich og Norwich í Bretlandi.
í annarri rannsókn voru könnuð áhrif umhverfis á
uppvaxtarárum á útbreiðslu ofnæmis á fullorðins-
aldri (47). í þessari rannsókn tóku 13.932 einstakling-
ar þátt frá 36 rannsóknarsetrum og 17 löndum.
Helstu niðurstöður sýndu að algengi ofnæmis var í
öfugu sambandi við fjölskyldustærð (OR: 0,93); þar
voru áhrif bræðra meiri en áhrif systra. Að deila
svefnherbergi með öðrum í æsku minnkaði líkur á of-
næmi. Þess gætti þó ekki ef leiðrétt var fyrir fjöl-
Læknablaðið 2002/88 899