Læknablaðið - 15.12.2002, Blaðsíða 52

UMRÆÐA & FRÉTTIR / LUNGNASJÚKDÓMAR
Frá Landlæknisembættinu
Öndunarmælingar á
heilsugæslustöðvum
Til að greina lungnasjúkdóma eru tæki til öndunar-
mælinga mjög mikilvæg. Blástursmælir (spirometer)
er eitt þessara tækja og ætti að vera hluti af þeim
grunnbúnaði sem til er á heilsugæslustöðvum. Með
slíku tæki má til dæmis greina hvort um er að ræða
lungnasjúkdóm sem leiðir til herpu eða hvort um er
að ræða teppu. Teppusjúkdómar í lungum eru al-
gengir og er áætlað að 5% fullorðinna sé með asma
og hjá börnum er hlutfallið enn hærra. Þá er áætlað
að tíðni langvinnra lungateppusjúkdóma muni auk-
ast mjög á komandi árum og verði enn meira heil-
brigðisvandamál en nú er. Blástursmæli má nota til
greiningar og mismunagreiningar þessara sjúkdóma
og það má nota hann til að meta árangur meðferðar.
Þá er einnig vaxandi áhugi á því að nota blásturs-
mælingar til að greina langvinna lungnateppu á byrj-
unarstigi og beina reykleysismeðferð sérstaklega að
þeim hópi. Með því mætti draga úr tíðni langvinnra
lungateppusjúkdóma svipað og gert hefur verið við
hjarta- og æðasjúkdóma. Nú reykja um það bil 25%
fullorðinna íslendinga. Af þeim hópi er líklegt að um
15-25% fái langvinna lungateppu. Um 45 ára aldur er
hægt með lungnablástursprófum að greina þá reyk-
ingamenn sem eru í mestri hættu að fá langvinna
lungnateppusjúkdóma. Með öflugu forvarnarstarfi
og eftirliti má forða þessum einstaklingum frá frekari
lungnaskaða sem kemur ekki í ljós klínískt fyrr en 10-
15 árum seinna. Af ofanskráðu er ljóst mikilvægi
blástursmæla í greiningu og meðferð lungnasjúk-
dóma.
Fyrri hluta ársins 2000 var gerð könnun á vegum
Landlæknisembættisins á því hversu margar heilsu-
gæslustöðvar ættu öndunarmæla. Kom þar í ljós að
aðeins rúmlega helmingur heilsugæslustöðva í land-
inu átti slíkan búnað. Víða var um að ræða gömul
tæki sem voru orðin lítið notuð og óáreiðanleg. Þá
vantaði víða betri þjálfun starfsfólks bæði í að fram-
kvæma prófin á réttan hátt og að lesa úr þeim. Var
talið augljóst að hér þyrfti að bæta mikið úr.
A vegum Landlæknisembættisins er starfandi vinnu-
hópur sem hefur að markmiði að efla notkun tækja til
öndunarmælinga í heilsugæslu á íslandi. Þessi vinnu-
hópur í samvinnu við Tóbaksvamanefnd og lyfjafyrir-
tækið GlaxoSmithKline stofnaði árið 2001 félagsskap
sem fékk nafnið Loftfélagið. í þessum félagsskap starfa
heilbrigðisstarfsmenn sem áhuga hafa á öndunar-
mælingum og að efla vitneskju um lungnasjúkdóma.
Má þar nefna lækna með ýmsar sérgreinar, hjúkrun-
arfræðinga og lyfjafræðinga. Seinni hluta árs 2001 gaf
Loftfélagið öndunarmæla af gerðinni Spiro 2000 frá
Medikro á 25 heilsugæslustöðvar um land allt. Hér er
um að ræða mjög fullkomna öndunarmæla sem eru
tölvutengdir og vinna í PC-tölvuumhverfi og nýtast
því vel á tölvuvæddum heilsugæslustöðvum. Jafnframt
þessu var farið með fræðsluefni á fundi um allt land
og kennd grundvallaratriði öndunarmælinga. Yfir 200
starfsmenn heilsugæslustöðva voru fræddir á þessum
fundum og var afhent mappa með fræðsluefni um
lungnasjúkdóma og öndunarmælingar. Fyrri hluta
ársins 2002 fengu síðan fleiri stöðvar afhenta öndun-
armæla þannig að alls eiga 35 af 53 heilsugæslustöðv-
um á Islandi þessa gerð af öndunarmælum og auk
þess eiga hinar stöðvarnar aðrar gerðir þannig að nú
eiga allar heilsugæslustöðvar öndunarmæla. Að auki
fékk Læknadeild Háskóla íslands einn mæli til þjálf-
unar fyrir nema.
Vorið 2002 var aftur haldin fræðsla um öndunar-
mælingar og reykleysismeðferð með átta fundum um
land allt. Þannig eiga allar heilsugæslustöðvar nú að
geta framkvæmt öndunarmælingar og eru starfsmenn
stöðvanna hvattir til að nota þessi tæki til að aðstoða
við greiningu og meðferð lungnasjúkdóma.
Gunnar Guðmundsson
lungnalæknir
Sigurður Guðmundsson
landlæknir
928 Læknablaðið 2002/88