Læknablaðið - 15.04.2003, Blaðsíða 62

UMRÆÐA & FRÉTTIR / LÆKNAR & LÖG
Hvernig er bótaábyrgð háttað samkvæmt
lögum nr. 111/2000 um sjúklíngatryggingar?
Gunnar
Ármannsson
Höfundur er héraðsdómslög-
maður og framkvæmdastjóri
Læknafélags Íslands.
I GREiN þessari er fjallað um nokkur álitaefni sem
varða bótaábyrgð samkvæmt lögum um sjúklinga-
tryggingar. Ekki er um tæmandi umfjöllun að ræða
heldur er sjónum fyrst og fremst beint að völdum
greinum laganna. Að mestu er stuðst við greinargerð
með lögunum til skýringar ásamt grein Arnljóts
Björnssonar í 4. hefti Tímarits lögfræðinga frá 1994,
um bótaábyrgð heilbrigðisstétta og sjúkrastofnana.
Fram til ársins 1989 áttu sjúklingar sem urðu fyrir
heilsutjóni við læknismeðferð eingöngu bótarétt ef
þeir gátu sannað sök eða önnur atvik sem eru skilyrði
bótaskyldu eftir skaðabótareglum. Á árinu 1989 var
bætt inn í lög um almannatryggingar, nr. 67/1971 (nú
lög nr. 117/1993), ákvæði um bætur vegna tjóns sem
sjúklingar urðu fyrir vegna læknisaðgerða eða mis-
taka starfsfólks sem starfar á sjúkrastofnunum. Bóta-
réttur var þó takmarkaður við bætur eftir almanna-
tryggingalögum sem oftast eru mun lægri en þær sem
menn geta átt eftir almennum skaðabótareglum.
Tjónsatvik sem lög nr. 111/2000 taka til
Með lögum nr. 111/2000 um sjúklingatryggingar var
réttur sjúklinga til bóta rýmkaður verulega frá því
sem áður var. Skilyrði fyrir rétti til bóta eru mjög frá-
brugðin bótaskilyrðum almannatrygginga, hefð-
bundinni slysatryggingu og reglum skaðabótaréttar.
Tryggingarnar greiða bætur fyrir tjón sem koma hefði
mátt í veg fyrir með því að haga rannsókn eða með-
ferð sjúklings öðruvísi en gert var. í vissum tilvikum
stofnast bótaréttur þótt ekki hefði verið unnt að af-
stýra tjóni. Nánar segir í lögunum:
Tjónsatvik sem lögin laka til
2. gr. Bætur skal greiða án tillits til þess hvort einhver
ber skaðabótaábyrgð samkvæmt reglum skaðabóta-
réttarins, enda megi að öllum líkindum rekja tjónið
til einhvers eftirtalinna atvika:
1. Ætla má að komast hefði mátt hjá tjóni ef
rannsókn eða meðferð við þær aðstæður sem
um ræðir hefði verið hagað eins vel og unnt
hefði verið og í samræmi við þekkingu og
reynslu á viðkomandi sviði.
2. Tjón hlýst af bilun eða galla í tæki, áhöldum
eða öðrum búnaði sem notaður er við rann-
sókn eða sjúkdómsmeðferð.
3. Mat sem síðar er gert leiðir í ljós að komast
hefði mátt hjá tjóni með því að beita annarri
meðferðaraðferð eða -tækni sem völ var á og
hefði frá læknisfræðilegu sjónarmiði gert sama
gagn við meðferð sjúklings.
4. Tjón hlýst af meðferð eða rannsókn, þ.m.t. að-
gerð sem ætlað er að greina sjúkdóm og tjónið
er af sýkingu eða öðrum fylgikvilla sem er
meiri en svo að sanngjarnt sé að sjúklingur þoli
það bótalaust. Annars vegar skal líta til þess
hve tjón er mikið og hins vegar til sjúkdóms og
heilsufars sjúklings að öðru leyti. Þá skal taka
mið af því hvort algengt er að tjón verði af
meðferð eins og þeirri sem sjúklingur gekkst
undir og hvort eða að hve miklu leyti gera
mátti ráð fyrir að hætta væri á slíku tjóni.
Fram kemur í þessari grein að skilyrði greiðslu-
skyldu er að tjón tengist rannsókn eða sjúkdómsmeð-
ferð. Nánari skilyrði eru talin upp í fjórum liðum og
nægir að einn liðurinn eigi við.
Skilyrði um að tjón tengist rannsókn eða sjúk-
dómsmeðferð leiðir til þess að ákvæðið tekur ekki til
skaðlegra afleiðinga eða annars tjóns sem hlýst af
sjúkdómi sem sjúklingur þjáðist af fyrir. Bætur skal
því ekki greiða fyrir tjón sem eingöngu verður rakið
til þess að aðgerð eða önnur sjúkdómsmeðferð tókst
ekki.
Tjón skal hafa hlotist af meðferð eins og sagt er frá
í 1. gr. laganna. Því skal ekki greiða bætur fyrir tjón af
eðlilegum afleiðingum sjúkdómsins eða fylgikvillum
sem rekja má til sjúkdómsins. Hafi hins vegar sjúk-
dómur dregist á langinn vegna þess að sjúklingur
fékk ekki viðeigandi meðferð, t.d. af því að sjúk-
dómsgreining var röng, getur sjúklingur átt rétt á bót-
um, skv. 1. eða 2. tölul. 2. gr.
Við mat á því hvort nauðsynlegt orsakasamband
sé milli tjóns og rannsóknar eða meðferðar sjúklings
er nægilegt að sýnt sé fram á að tjón hafi að öllum lík-
indum hlotist af þessari rannsókn eða meðferð, sbr.
upphafsákvæði 2. gr.
Samkvæmt þessu tekur greinin til tjóns sjúklings
ef könnun á málsatvikum leiðir í ljós að líklegra sé að
tjónið stafi af rannsókn eða meðferð en öðrum or-
sökum, t.d. fylgikvilla sem upp getur komið án þess
að meðferð sjúklingsins hafi á það áhrif. Ef engu
verður slegið föstu um orsök tjóns verður að vega og
meta allar hugsanlegar orsakir. Ef niðurstaðan verð-
ur sú að eins líklegt sé að tjónið sé óháð meðferðinni
er bótaréttur ekki fyrir hendi. Sama gildir ef ekkert
verður sagt um hver sé líklegasta orsök tjóns.
Bótaskilyrði 2. gr. eru byggð á því að bætur skuli
346 Læknablaðið 2003/89