Læknablaðið - 15.07.2003, Blaðsíða 58

UMRÆÐA & FRÉTTIR / ALÞJÓÐLEG HEILBRIGÐISMÁL
Höfuðstöðvar WHO í
Evrópu eru í þessu húsi
sem stendur við kyrrláta
hliðargötu steinsnar frá
Eyrarsundi.
sem standa höllum fæti því hinir sem betur mega
sín bjarga sér sjálfir. Það er hins vegar mikill mun-
ur á löndum Austur-Evrópu og Afríku hvað það
varðar að í fyrrnefndu ríkjunum er almennt mennt-
unarstig hærra og þess vegna auðveldara að koma
upplýsingum til almennings. Auk þess var ástand-
ið í nokkuð góðu horfi fyrir ekki svo löngu síðan
og hægt að minna fólk á það. Þetta er hægt að nýta
til að koma á nýju heilbrigðiskerfi sem tryggir
fólki aðgang að þjónustu og stuðningi sem er mjög
mikilvægt að veita. Það þarf að vera hægt að veita
mæðra- og ungbarnaeftirlit sem byggist á nýjustu
tækni og aðferðum og þar sjáum við alltaf betur og
betur að þetta er fyrst og fremst spurning um
kunnáttu fagfólksins en ekki bara tækjabúnað-
inn.“
Fordómar í garð geðsjúkra
Þriðji málaflokkurinn sem Guðjón og starfsfólk
hans sinnir eru langvinnir sjúkdómar og geðsjúk-
dómar.
„Já, þar eru einungis tíu starfsmenn en þyrftu
að vera fleiri. Þar er stærsta verkefnið kallað
CINDI en það snýst um forvarnir og nær til 40
landa. Það beinist gegn hjarta- og æðasjúkdómum,
gigt og að hluta til krabbameini. Þetta eru fyrst og
fremst lífsstílssjúkdómar og forvarnirnar eru eink-
um í því fólgnar að auka hreyfingu og bæta matar-
æði. Þetta er 20 ára gamalt verkefni sem hefur fært
okkur í hendur miklar upplýsingar sem hafa gert
okkur kleift að koma á fót svipuðum verkefnum í
Suður-Ameríku og Asíu.
A sviði geðsjúkdóma er stórt verkefni í gangi
sem beinist að því að hjálpa íbúum Balkanland-
anna að takast á við afleiðingar langvarandi ófrið-
ar, auka samstöðu milli ríkja og þjóðarbrota og
draga úr streitu og ofbeldi. Þetta verkefni hefur
gengið vel og borið góðan árangur því ástandið á
svæðinu hefur batnað verulega. Næsta skref er að
koma á fót kennslu í lýðheilsu í þessum löndum.
Baráttan gegn fordómum í garð geðsjúkra er
alltaf á dagskrá enda eru þeir enn mjög útbreiddir
í Evrópu. Við höfum færst í jákvæða átt en erum
þó ekki komin lengra en svo að það vekur enn
athygli ef þjóðarleiðtogar eða aðrar áberandi per-
sónur viðurkenna að hafa átt við geðsjúkdóma að
stríða. Við erum hægt og bítandi að vinna á þess-
um fordómum og liður í starfi okkar er að halda
ráðherraráðstefnu sem verður í Finnlandi í janúar
2005. Þar verður farið yfir sviðið og lagt mat á
hvaða árangur hefur náðst í baráttunni við geð-
sjúkdóma í Evrópu.
I undirbúningi ráðstefnunnar hafa verið haldn-
ar margar minni ráðstefnur þar sem fjallað hefur
verið um ýmsar hliðar þessara mála, svo sem mann-
réttindi geðsjúkra sem verða fyrir forræðissvipl-
ingu og einnig um áhrif fjölmiðla á viðhorf al-
mennings til geðsjúkdóma. Þar hefur því verið
haldið fram að fjölmiðlar skapi og viðhaldi for-
dómum með því að gera meira úr hlutunum þegar
geðsjúkir fremja ofbeldisverk heldur en þegar aðr-
ir eiga í hlut. Við það fá lesendur á tilfinninguna að
geðsjúkir séu almennt ofbeldishneigðari en annað
fólk þótt rannsóknir sýni að svo sé alls ekki.“
Heilsusamlegir skólar
„Hvað geðsjúkdóma áhrærir þá er það áhyggju-
efni að víða hefur gömlum stofnunum verið lokað
og meðhöndlun geðsjúkra færst út af sjúkrahúsum
og breyst í ferliverk sem sveitarfélög eða samfé-
lagið á að sinna. Þessi breyting hefur ekki gengið
sem skyldi þannig að í mörgum borgum hafa orðið
til stórir hópar geðsjúkra sem ekki njóta neinnar
meðhöndlunar. Þeir eiga hvergi höfði að halla og
verða oft fyrir barðinu á ofbeldi eða misgjörðum.
Það eru líka vaxandi vandamál hjá börnum og
ungmennum, atferlistruflanir, átröskun, sjálfs-
morðsfaraldrar og fleira sem ástæða er til að taka
á um alla álfuna. Víða er áhættuhegðun ungs fólks
mikil og allt að því óskiljanleg. En þegar betur er
að gáð og hugað að þeim aðstæðum sem það býr
við þá getur þetta verið þeim alveg eðlilegt. Við
erum að vinna að því að skoða hvernig hægt er að
koma við forvörnum vegna sjálfsvíga.
Það er því ýmislegt í gangi hvað varðar geð-
heilbrigðismálin."
Guðjóni er greinilega hugleikið ástandið í aust-
anverðri álfunni, en er allt í sómanum hjá okkur í
vestrinu?
„Nei, það er það ekki. Ég hef verið að undirbúa
fyrirlestur fyrir ársfund Evrópusvæðisins í haust
og sett mig inn í heilbrigðisástand barna og ung-
menna í álfunni. Þá kemur í ljós að yngra fólk á við
614 Læknablaðið 2003/89