Læknablaðið - 15.07.2003, Blaðsíða 20

FRÆÐIGREINAR / LITLIR FYRIRBURAR
og 55 samanburðarbarna áranna 1991-95 leiddi í ljós
að fleiri mæður fyrirbura reyktu (p=0,003) og glímdu
við sjúkdóma á meðgöngu (p=<0,001) og að fleiri
fyrirburar fæddust með keisarskurði (p=0,001). Mark-
tækur munur var á heilsufari fyrirbura og saman-
burðarbarna hvað varðar asma (p=<0,001), krampa
(p=<0,001), kyngingarerfiðleika (p=0,001) og erfið-
leika með að þyngjast (p=0,005). Athugun við fimm
ára aldur leiddi í ljós að nriðað við samanburðarbörn
voru marktækt fleiri fyrirburar áranna 1991-95 með
frávik við almenna skoðun (p=<0,001), taugalæknis-
fræðilega skoðun (p=<0,001) og við mat á hreyfifærni
(p=<0,001). Niðurstöður þroskamælinga voru mark-
tækt lægri (p=0,002). Svipað hlutfall fyrirbura var
með fötlun á báðum tímabiium, 16% árin 1982-90 og
14% árin 1991-95.
Ályktun: Fyrirburahópar áranna 1982-90 og 1991-95
voru svipaðir hvað varðar heilsufar á meðgöngu, fæð-
ingu og sjúkdóma eftir fæðingu. Hlutfall barna með
fötlun var svipað á báðum tímabilum þrátt fyrir
marktækt aukna lifun. Samanburður lítilla fyrirbura
áranna 1991-95 við jafnaldra samanburðarbörn sýndi
að litlir fyrirburar voru með marktækt meiri heilsu-
farsvandamál og þroskafrávik.
Inngangur
Á íslandi hafa lífslíkur lítilla fyrirbura með fæðingar-
þyngd <1000 g aukist verulega hin síðustu ár sam-
hliða lækkun á burðarmálsdauða (1, 2). Lifun lítilla
fyrirbura á íslandi var 22% á tímabilinu 1982-90 og
52% 1991-95 (3). Landfræðilega afmarkaðar rann-
sóknir frá níunda áratugnum sýndu að langtímalifun
þessara litlu barna var á bilinu 25-46% í Ástralíu,
Skotlandi, Englandi, Wales og Kanada (4-7). Eftir að
notkun lungnablöðruseytis varð almenn á tíunda ára-
tugnum jókst lifun lítilla fyrirbura markvert og varð
47-60% í landfræðilega afmörkuðum rannsóknum í
Ástralíu, Svíþjóð og Finnlandi (8-11).
Víða erlendis hefur litlum fyrirburum verið fylgt
eftir um árabil með tilliti til þroska, heilsu, fötlunar
og vandamála í tengslum við skólagöngu. Þannig
hafa fengist upplýsingar um afdrif lítilla fyrirbura
sem fæddust á áttunda og níunda áratug síðustu aldar
fyrir notkun lungnablöðruseytis (4-7,12-18) og þeirra
sem fæddust eftir að notkun þess varð almenn (8-11,
19,20).
Á íslandi hefur litlum fyrirburum verið fylgt eftir í
göngudeild Vökudeildar Bamaspítala Hringsins. Ef
barni heilsast vel og ekki er grunur um veruleg frávik
í þroska hefur eftirliti verið hætt á aldrinum eins til
tveggja ára. Komi fram frávik í heilsu eða þroska
hefur börnunum verið fylgt eftir áfram af sérfræðing-
um Barnaspítalans eða verið vísað til frekari athug-
ana á Greiningar- og ráðgjafarstöð ríkisins.
Enda þótt margar rannsóknir hafi verið gerðar á
heilsufari lítilla fyrirbura hefur skort tæmandi upp-
lýsingar um afdrif barnanna. Lagt hefur verið til að i)
fyrirburarannsóknir njóti forgangs innan rannsókna í
barnalækningum, ii) rannsóknaraðferðir verði staðl-
aðar, iii) rannsóknir verði landfræðilega afmarkaðar
og gefi upplýsingar um lífslíkur og horfur miðað við
fæðingarþyngd, iv) rannsóknir verði framskyggnar,
með óháðum athugendum, viðmiðunarhópi full-
burða barna og athugun á foreldrum, v) niðurstöður
verði birtar á staðlaðan hátt svo hægt sé að bera sam-
an rannsóknir og vi) tryggt sé nauðsynlegt fjármagn
til þessara rannsókna (21).
Með vaxandi fjölda lítilla fyrirbura á íslandi og í
ljósi þess að einhver hluti þeirra glímir við langvinn
og alvarleg heilsuvandamál þótti áhugavert að hanna
fyrirburarannsókn samkvæmt ofangreindum ráð-
leggingum (21) og var tilgangur rannsóknarinnar
„Fyrirburar - langtímaeftirlit með heilsu og þroska“
að varpa ljósi á lífslíkur, heilsufar, þroska og lang-
tímahorfur lítilla fyrirbura á Islandi og bera saman
við jafnaldra börn sem fæðst höfðu fullburða.
Rannsóknaraöferöir og efniviöur
Upplýsingar um heildarfjölda fæðinga og lifun lítilla
fyrirbura frá 1982-1995 fengust úr tölvuvæddri Fæð-
ingarskráningu Ríkisspítala (nú Landspítala háskóla-
sjúkrahúss). Þannig fékkst heildarfjöldi skráðra fæð-
inga lítilla fyrirbura á tveimur tímabilum, hinu fyrra
1982-1990 fyrir reglulega notkun lungnablöðruseytis
við glærhimnusjúkdómi (HMD) og hinu síðara 1991-
95 eftir að notkun þess varð almenn. Skoðaðar voru
fæðingartilkynningar bamanna á Kvennadeild Land-
spítalans og á Hagstofu Islands og þær bomar saman
við Fæðingarskráningu til að útiloka innsláttarvillur.
Leitað var upplýsinga um afdrif barnanna hjá Hag-
stofu íslands.
Samanburðarbörn voru fundin með aðstoð frá
Hagstofu Islands. Þau skyldu vera fædd sama dag
(±ld) og vera af sama kyni og fyrirburar áranna
1991-1995. Meðgöngulengd þeirra skyldi vera 37
vikur eða meira, fæðingarþyngd 2500 g eða meira og
APGAR einkunn við eina og fimm mínútur skyldi
vera sjö eða meira. Samanburðarbörnin þurftu að
vera talin hraust að mati foreldra sinna, ekki talin
glíma við þroskavanda og tala íslensku að móðurmáli.
Þannig fengust þrír hópar barna til athugunar:
I. Börn sem fæddust á árunum 1982-90 og vógu
minna en 1000 g við fæðingu og voru á lífi við
5 ára aldur.
II. Börn sem fæddust á árunum 1991-95 og vógu
minna en 1000 g við fæðingu og voru á lífi við
5 ára aldur.
III. Börn sem fæddust á árunum 1991-95 og voru
fullburða við fæðingu og voru þátttakendur
sem heilbrigð samanburðarbörn.
Leitað var eftir heilsufarsupplýsingum úr sjúkra-
576 Læknablaðið 2003/89