Læknablaðið - 15.04.2004, Blaðsíða 28

FRÆÐIGREINAR / STARFSNÁM í HEILSUGÆSLU
má er handleiðsla, aðgengi að aðstoð og vingjarnlegt
viðmót starfsfólks metið mikils. Þessi rök eða sam-
bærileg komu einnig fram þegar spurt var um rök-
studd meðmæli með heilsugæslustöðinni. Þeir ung-
læknar sem telja að eitthvað mætti betur fara leggja
einkum áherslu á formlega kennslu og leiðsögn.
Algengustu ástæður fyrir vali unglæknis á stöð
voru staðsetning (n=23), kennsla (n=12) og orðspor
stöðvarinnar (n=ll). Laun voru í 79% tilvika þáttur í
ákvörðun um val á heilsugæslustöð í dreifbýli borið
saman við 12% hjá þeim sem völdu stöð í þéttbýli
(p<0,001; RR 28,1 95% öryggismörk 5,4-145).
Umræða
Rannsókn þessi er sú fyrsta sinnar tegundar um starfs-
þjálfun unglækna hér á landi. Niðurstöður benda til
þess að starfsþjálfun í heilsugæslu hafi farið vel af
stað, enda þótt tíminn hafi verið stuttur frá því að
reglugerð um þessa mál var samþykkt á Alþingi og
þar til hún komst í framkvæmd. Má þar helst þakka
metnaði og áhuga læknadeildar og forsvarsmanna
heilsugæslunnar á þessum málaflokki. Það ber þó að
hafa í huga að vanheimtur takmarka túlkun niður-
staðna fyrir allan hópinn.
Rannsókn okkar sýnir að unglæknar lögðu mikla
áherslu á skipulagt nám og handleiðslu og að það tókst
að miklu leyti að uppfylla slíkar gæðakröfur, sem eru
sambærilegar og í erlendum rannsóknum (23-27). Fram
kom í rannsókn okkar að á þessum fyrstu árum starfs-
námsins var mikil samþjöppun yfir sumarmánuðina en
þá er kennsla oft í lágmarki vegna sumarleyfa. Slíkt
skipulag getur augljóslega ógnað handleiðslu til lengd-
ar. Niðurstöðurnar eru því bein vísbending um að
skoða þann þátt nánar með það í huga að dreifa náms-
tímanum meira á allt árið.
Að jafnaði þarfnast ný lög og reglugerðir nokkurs
aðlögunartíma áður en til framkvæmda kemur. Það á
einnig við um reglugerðarbreytingar á starfsnámi í
heilsugæslu. Þessar breytingar kröfðust endurmats á
fjárlagaramma, innra skipulagi, stöðuheimildum fyrir
námslækna, kennslukröftum og annarri stjórnsýslu
sem snýr að undirbúningi fyrir slíkt nám. Þessir þættir
eru enn í mótun.
Hafa ber í huga að þessi rannsókn náði eingöngu
til ytri ramma starfsnámsins. Eftir er að kanna kunn-
áttu, færni og viðhorf unglækna til einstakra faglegra
viðfangsefna að þjálfun lokinni. Umfangsmiklar rann-
sóknir hafa verið gerðar í Noregi á færni unglækna
við útskrift úr háskóla, fyrir og eftir starfsþjálfun á
sjúkrahúsi og í heilsugæslu (25-27). Þar var spurt um
tæp 70 atriði á flestum sviðum læknisfræðinnar, svo
sem í bráðalækningum, deyfingum, sárameðferð,
lykkjuísetningu, nauðungarinnlögnum, vottorðaskrif-
um og fleira. Unglæknar mátu færni sína á þann veg
að hún jókst á flestum sviðum eftir spítaladvöl. Færn-
in jókst marktækt enn frekar eftir dvöl í heilsugæsl-
unni (27). Athygli vakti að persónuleg handleiðsla
var mun betri í heilsugæslunni (88%) miðað við sjúkra-
húsdvöl (73% á lyflækningadeildum og 65% á hand-
lækningadeildum). Hins vegar var enginn munur á
mati unglækna á eigin færni eftir því hvort þeir höfðu
fengið handleiðslu eða ekki. Þegar þessar niðurstöð-
ur eru bornar saman við okkar kemur í ljós að við
stöndum vel hvað varðar persónulega handleiðslu og
aðgengi unglækna að heimilislæknum.
Rannsóknin ber einnig með sér að tækninýjungar
eru að jafnaði fljótar að ná fótfestu í íslensku samfé-
lagi. Þegar spurningalistinn var saminn var ekki sjálf-
gefið að starfsfólk innan heilsugæslunnar hefði greið-
an aðgang að netinu til dæmis við öflun fræðigreina.
Nú er þessi þáttur orðinn sjálfsagður og vart þörf á að
spyrja slíkra spurninga.
Niðurstöður okkar benda til þess að skipulag
starfsnáms í heilsugæslu sé gott, verkefni fjölbreytt,
handleiðsla og starfsaðstaða viðunandi og almenn
ánægja með námið. Niðurstöður gefa einnig vísbend-
ingar um atriði sem hægt er að bæta enn frekar, svo
sem kennslu og þátttöku unglækna í heilsuvernd og
kvöld- og næturþjónustu á höfuðborgarsvæðinu.
Þakkir
Rannsóknin var styrkt af Vísindasjóði Félags íslenskra
heimilislækna. Við viljum þakka Ástu Guðjónsdóttur
ritara fyrir undirbúning og meðferð gagna.
Heimildir
1. Kafka F. The country doctor. f bók: Doctors and Patients. An
Anthology. Ritstj. Cecil Helman. Radcliffe Medical Press Ltd.
UK, 2003: 27-32.
2. Jónsson V. Lækningar og saga. Bókaútgáfa Menningarsjóðs,
Reykjavík 1969.
3. Mathiesen MÁ. Bjarni Snæbjörnsson, læknir - svipmyndir úr
lífi og starfi. Hamar 1970; 24:15-18.
4. Sigurðsson Þ, Bjarnason Ö, Sigurðsson G. Minningarbrot Þor-
steins Sigurðssonar læknis á Egilsstöðum. (Örn Bjamason bjó
til prentunar). Læknablaðið 1996; 82(fylgirit 32); 1-25.
5. Valdimarsson HÞ, Stefánsson JG, Agnarsdóttir G.
Læknisstörf í héraði. Læknablaðið 1969; 55:15-35.
6. Magnússon G, Sveinsson Ó. Könnun á heilbrigðisþjónustu í
Skagafirði. Læknablaðið 1976; 62:167-79.
7. Sigvaldason H, Einarsson I, Bjömsson O, Ólafsson Ó, Sigfús-
son S, Klemensdóttir Þ. Könnun á læknisþjónustu á lands-
byggðinni 16.-22. september 1974. Fylgirit við heilbrigðis-
skýrslur 1974. Skrifstofa Landlæknis. Reykjavík 1978.
8. Sigurðsson G, Magnússon G, Sigvaldason H, Tulinius H, Ein-
arsson I, Ólafsson Ó. Egilsstaða-Projektct. Problemoricnterad
joumal och individbaserat informationssystem för primarvárd.
NOMESKO Nordisk Medicinal-Statistisk Kommitté, 1980:1-
197.
9. Pétursson P. Heilsugæsla í Bolungarvík. Afrakstur samskipta-
skráningar 1983-1986. Heilbrigðisskýrslur. Fylgirit 1988 nr. 5.
Landlæknisembættið.
10. Bjamason S, Friðriksson I, Broddadóttir G, Ólafsdóttir BG,
Halldórsdóttir K. Heilsugæslustöðin Borgarnesi. Yfirlit yfir
starfsemina 1986-1988. Heilbrigðisskýrslur. Fylgirit 1989 nr. 3.
Landlæknisembættið.
11. Njálsson Þ. On content of practice. The advantage of compu-
terized information systems in family medicine. Scand J Prim
Health Care 1995(suppl 1): 13:1-102.
12. Lög um lækningaleyfi nr. 38,11. júlí árið 1911.
13. Lög um læknigaleyfi, um réttindi og skyldur lækna og annarra,
er lækningaleyfi hafa, og um skottulækningar. Nr. 47, 23. júní
árið 1932.
14. Alþingistíðindi 1942. bls. 420-42 og 563-602.
308 Læknablaðið 2004/90