Læknablaðið - 15.04.2004, Blaðsíða 45

UMRÆÐA & FRÉTTIR / VÍSINDI OG SIÐFRÆÐI
Grein um MMR-bólusetningu dregin til baka
- Lancet afneitar grein sem haft hefur mikil áhrif í bresku heilbrigðiskerfi
í febrÚar gerðist sá óvenjulegi atburður í Bretlandi
að Richard Horton ritstjóri hins virta tímarits The
Lancet dró til baka að hluta til grein sem birst hafði í
blaðinu sex árum fyrr. f greininni höfðu höfundar
leitt að því líkum að ónæmisaðgerð með svonefndu
MMR-bóluefni (MMR: measles, mumps and
rubella; mislingar, hettusótt og rauðir hundar) gæti
valdið heilaskaða í börnum og leitt til einhverfu.
Greinin olli töluverðu fjaðrafoki þegar hún birtist
árið 1998 og hefur hún gert marga breska foreldra
óttaslegna við að láta bólusetja börn sín.
Meginástæða þess að greinin var dregin til baka
var sú að aðalhöfundur hennar, Andrew Wakefield,
hafði látið undir höfuð leggjast að geta þess að hann
hafði verulega fjárhagslega hagsmuni af því að sýna
fram á umrædd tengsl MMR-bólusetningar ung-
barna og einhverfu. í kjölfar yfirlýsingar Hortons
birtu tíu af 12 höfundum greinarinnar yfirlýsingu þar
sem þeir lýstu því yfir að þótt þeir stæðu við rann-
sóknina sem slíka gætu þeir ekki fallist á túlkun Wake-
fields á tengslum MMR og einhverfu. Tengsl maga-
bólgu og einhverfu væru hugsanleg og full þörf á að
rannsaka þau betur. Hins vegar væri þessi rannsókn á
12 börnum allt of takmörkuð til þess að hægt væri að
fullyrða eitthvað um tengsl MMR við magabólgum-
ar.
Læknir og lögmaöur smíöa kenningu
Hugmyndin að þeirri rannsókn sem greinin var
byggð á kviknaði í samræðum Wakefields og lög-
mannsins Richards Barr en sá síðarnefndi hafði tekið
að sér málarekstur gegn þremur lyfjafyrirtækjum
fyrir hönd foreldra tíu barna sem greindust einhverf.
Foreldrarnir héldu því fram að börnin hefðu sýnt
merki um heilaskaða skömmu eftir að þau voru
bólusett með MMR og réðu Barr til að höfða mál
gegn framleiðendum bóluefnisins.
Þeir Barr og Wakefield bjuggu til kenningu sem
var á þá leið að bóluefnið, einkum þó mislingahluti
þess, gæti valdið bólgum í mjógirni en við það losnaði
eitthvert efni sem bærist í blóðið og þaðan í heilann
þar sem það ylli skaða og hamlaði eðlilegum þroska
barnanna. Barr tókst að útvega styrki að upphæð
rúmar sjö milljónir króna til að rannsaka þessa kenn-
ingu frá Legal Aid Board, stjórnarstofnun sem að-
stoðar fólk til að ná rétti sínum í dómsmálum. Wake-
field tók að sér að skipuleggja rannsóknina sem gerð
var á Royal Free sjúkrahúsinu í Lundúnum árið 1997.
Niðurstöður rannsóknarinnar birtust í Lancet og
vöktu mikla athygli. Rannsökuð voru 12 börn sem
verið höfðu fullkomlega eðlileg þangað til þau fengu
magabólgur en í kjölfar þeirra fór þeim að fara aftur í
andlegum þroska. Átta af þessum börnum höfðu ver-
ið bólusótt skömmu áður en magaveikin gerði vart
við sig. Wakefield lá ekkert á þeirri skoðun sinni að
bóluefnið væri valdur að magaveikinni og hvatti
stjórnvöld til þess að hætta að nota MMR-bóluefnið.
Spilaö á tortryggni almennings
Wakefield láðist hins vegar að geta þess við ritstjóra
Lancet og raunar einnig við flesta meðhöfunda sína
að hann hefði beinna fjárhagslegra hagsmuna að gæta
af því að fá fram nákvæmlega þessa niðurstöðu. Hann
þagði einnig um það á fundi sem Medical Research
Council efndi til skömmu eftir að greinin birtist. Þau
tengsl urðu ekki ljós fyrr en nú í febrúar þegar blaða-
maðurinn Brian Deer hjá Sunday Times birti ítarlega
grein um Wakefield. Þar kom einnig fram að Wake-
field hafði ekki einu sinni haft fyrir því að segja koll-
egum sínum frá því að fimm af þeim 12 börnum sem
rannsóknin beindist að voru skjólstæðingar Richards
Barr.
I millitíðinni hafði þessi grein haft mikil áhrif í
bresku samfélagi. Hún birtist um svipað leyti og kúa-
fárið geisaði sem harðast en þá voru stjórnvöld staðin
að því að reyna að leyna tengslum kúariðu og Creuz-
feldt Jacobs sjúkdómsins. Margir foreldrar drógu þá
ályktun að þarna væri stjórnvöldum rétt lýst, þau
væru að hylma yfir mistök lyfjafyrirtækjanna og troða
upp á breskan almenning gölluðu bóluefni. Fjölmarg-
ir foreldrar tóku þann kost að láta ekki bólusetja
börnin sín. Af þeim sökum hafa verið að koma upp
faraldrar barnasjúkdóma sem hægt hefði verið að
komast hjá.
Samkvæmt faraldsfræðunum þarf ónæmi gegn sjúk-
dómum að vera á bilinu 90-95% til þess að koma í veg
fyrir að faraldur brjótist út. í Lundúnum er þetta hlut-
fall hins vegar komið niður í 79%. Það segir sína sögu
um andrúmsloftið sem ríkir í Bretlandi að viðbrögð
dagblaða á borð við Daily Mail við skrifum Sunday
Times og Lancet nú í febrúar voru þau að beija hausn-
um við steininn og halda því til streitu að MMR-bólu-
efnið væri stórhættulegt.
Áðurnefnd stjórnarstofnun, Legal Aid Board, hef-
ur veitt stórum fjárhæðum til að styrkja foreldra til
málaferla gegn framleiðendum MMR. Alls hefur slík
aðstoð numið 15 milljónum punda, tæpum tveimur
milljörðum króna. Þar af hefur lögmannsstofa Rich-
Þröstur
Haraldsson
Læknablaðið 2004/90 325