Fréttatíminn - 14.11.2014, Blaðsíða 18

Þ
Því verður vart mótmælt að forsendubrestur
hafi orðið hjá lántakendum húsnæðislána í
kjölfar efnahagshrunsins þegar krónan féll
svo skipti tugum prósenta og verðbólga fór
úr böndunum með þeim afleiðingum að verð-
tryggð lán hækkuðu langt umfram það sem
lántakendur höfðu miðað við í forsendum
lántöku. Hið sama átti við um þá sem tekið
höfðu gengistryggð lán, þar sem fleiri viðvör-
unarljós hefðu þó átt að loga. Gengistryggðu
lánin hækkuðu gríðarlega við
gengisfallið, með tilheyrandi
örvæntingu lántakenda. Þegar
tímar liðu fengu þeir þó leið-
réttingu sinna mála – en ekki
þeir sem héldu sig við vísitölu-
bundnu húsnæðislánin. Þeir
sættu sig illa við sinn hlut og
kröfðust leiðréttingar.
Krafa um skuldaleiðrétt-
ingu varð því, og þurfti ekki að
koma á óvart, meginmál í að-
draganda alþingiskosninganna
vorið 2013. Þar var Framsóknarflokkurinn
einarðastur í afstöðu sinni til leiðréttingar
vegna forsendubrests verðtryggðu lánanna.
Til hans sópaðist fylgi eftir því sem nær dró
kosningum.
Niðurstaða kosninganna var afgerandi.
Þáverandi stjórnarflokkar töpuðu miklu fylgi
og meirihluta sínum. Í kjölfarið var mynduð
samstjórn Framsóknarflokksins og Sjálfstæð-
isflokksins undir forystu þess fyrrnefnda. Í
stefnuyfirlýsingu flokkanna í maí í fyrra sagði
að leiðarljós ríkisstjórnarinnar væri bættur
hagur heimilanna í landinu og efling atvinnu-
lífs með aukinni verðmætasköpun í þágu
almennings. Þar sagði í kafla um heimilin:
„Ríkisstjórnin mun með markvissum að-
gerðum taka á skuldavanda íslenskra heimila
sem er til kominn vegna hinnar ófyrirsján-
legu höfuðstólshækkunar verðtryggðra lána
sem leiddi af hruni fjármálakerfisins. Grunn-
viðmiðið er að ná fram leiðréttingu vegna
verðbólguskots áranna 2007-2010 en í því
augnamiði má beita bæði beinni niðurfærslu
höfuðstóls og skattalegum aðgerðum. Um
verður að ræða almenna aðgerð óháð lántöku-
tíma með áherslu á jafnræði.“
Niðurstaða verkefnisstjórnar um höfuð-
stólsleiðréttingu var kynnt í vikunni og þar
var með beinu og óbeinu framlagi ríkisins öll
verðbólga umfram 4% á árunum 2008-2009
leiðrétt. Aðgerðin var umdeild þegar lagt
var af stað í leiðangurinn og hún er það enn,
nú þegar hún liggur fyrir. Hún á þó ekki að
koma neinum á óvart. Framsóknarflokkurinn
var kosinn út á loforð um þessa niðurfærslu
skulda. Ríkisstjórnin var mynduð undir for-
ystu formanns hans og höfuðstólsleiðrétting-
in varð eitt meginverkefni ríkisstjórnarinnar.
Fjölmargir töldu að fremur ætti að nýta
fjármuni sem yrðu til, hvort heldur það kæmi
frá þrotabúum föllnu bankanna eða með
bættri stöðu ríkissjóðs, til þess að greiða
niður skuldir ríkissjóðs og létta þannig á
vaxtabyrði hans. Fulltrúar stjórnarand-
stöðunnar voru margir þeirrar skoðunar og
eflaust ýmsir í hinum ríkisstjórnarflokknum,
Sjálfstæðisflokknum. Það er enda fullgilt
sjónarmið – en það á líka við um þá aðgerð að
bæta stöðu heimilanna. Skuldir ríkisins og
skuldir fólksins sem mynda ríkið eru enda
um margt skyld fyrirbæri, eins og forsætis-
ráðherra hefur bent á.
Spurningin er því sú, miðað við svo
viðamikla efnahagsaðgerð eins skuldaniður-
færslan er, hvernig til hefur tekist. Kemur
aðgerðin heimilunum til góða, fólkinu sem
myndar þetta samfélag? Í stórum dráttum má
svara því játandi, miðað við þær niðurstöður
sem fyrir liggja. Fram hefur komið að um
75% af fjárhæð leiðréttingarinnar rennur til
fólks með lágar- eða millitekjur – og af þeim
25% sem eftir standa fer lítið brot af niðurfell-
ingunni til þeirra sem telja má hátekjufólk, að
því er fram hefur komið hjá Tryggva Þór Her-
bertssyni, en hann fór fyrir verkefnastjórn-
inni um höfuðstólsleiðréttinguna. Fjögurra
milljóna króna þak á niðurfellingu kemur
að auki í veg fyrir að hærri upphæðir en það
renni til einstakra aðila. Dreifing fjármun-
anna er því eftir atvikum ásættanleg.
Fráleitt er að þessi aðgerð leysi allra vanda
og vissulega stendur samfélag okkar frammi
fyrir mörgum óleystum en alvarlegum mál-
um – en segja má að leiðréttingin sé ákveðinn
endapunktur þessa hatramma deilumáls.
Höfuðstólsleiðréttingin
Ákveðinn endapunktur
Jónas Haraldsson
jonas@frettatiminn.is
LóABORATORíUM LóA hjáLMTýsdóTTiR
Sætúni 8, 105 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Ritstjóri: Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is Fréttastjóri: Höskuldur
Daði Magnússon hdm@frettatiminn.is. Auglýsingastjóri og stjórnarformaður: Valdimar Birgisson valdimar@frettatiminn.is. Framkvæmdastjóri: Teitur Jónasson teitur@
frettatiminn.is. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 82.000 eintökum í Landsprenti.
Helgin 14.-16. nóvember 2014
www.sagamedica.is
Sama góða varan í nýjum umbúðum
E
N
N
E
M
M
/
S
IA
•
N
M
6
49
16
Ég nota
SagaPro
Margrét Ólöf Sveinbjörnsdóttir, bankastarfsmaður
„Finn virkilega mikinn mun!“
18 viðhorf