Fréttatíminn - 14.11.2014, Blaðsíða 28

Bókaútgáfan Hólar / Hagasel 14 / 109 Reykjavík / 587 26 19 / holar@holabok.is
Hér er fjallað um 18 gönguleiðir í
landi nafnkunnustu
og fegurstu bújarðar á
landinu, auk þess sem
náttúru staðarins og
jarðfræði eru gerð
góð skil. Fjöldi mynda
prýðir þessa eigulegu
bók sem útivistar- og
áhugafólk um Ísland
lætur ekki framhjá
sér fara.
hraun
í öxnadal
Bjarni E. Guðleifsson
E ins og staðan er núna er það ekki möguleiki, ekki einu sinni hugmynd hjá okkur,“
segir Guðný Jónsdóttir, sem er í sér-
námi í kvensjúkdómalækningum,
þegar hún er spurð út í hugmyndina
að koma heim. „Hluti af ástæðunni
er sá að ég er ekki búin með mitt
sérnám, en aðallega vegna þess að
maður sér það ekki sem heillandi
vinnuumhverfi að koma heim. Það
er skortur á tækjum og tólum og
léleg mönnun á spítölunum,“ segir
Guðný. „Það er eitthvað sem maður
hefur engan áhuga á að fara í, eins
og staðan er núna.“
„Við erum alin upp í góðu heil-
brigðiskerfi, og hér úti erum við að
vinna í góðu heilbrigðiskerfi og það
er mjög erfitt að hugsa sér það að
koma heim í heilbrigðiskerfi sem er
bara ekki á þeim standard sem að
áður var á Íslandi, og er hér í Sví-
þjóð.“ segir Snorri Freyr Dónalds-
son, sem er barnalæknir og hefur
lokið sérnámi í fyrirburalækn-
ingum. „Það er erfitt að vinna með
sjúklingana sína þegar maður veit
að það er ekki hægt að bjóða upp á
bestu mögulegu þjónustu sem ætti
að vera í boði.“
Læknar vilja vinna á spítala
Eins og þessu er lýst heima þá eru
allir læknar á stöðugum hlaupum
og keyra sig út á spítölunum. Þekkið
þið marga lækna sem eru starfandi
heima núna?
„Já við þekkjum nokkra sem hafa
komið heim á síðustu tveimur til
þremur árum. Einn þeirra er mjög
óánægður á spítalanum. Hann vill
vinna þar en er farinn að auka hlut-
verk sitt á stofu, meira en hann
hefur áhuga á. Það er tilkomið
vegna aukins álags. Það er ekki
hægt að komast að á skurðstofunum
vegna vöntunar á fólki sem gerir
það að verkum að þetta verður mjög
lýjandi,“ segir Guðný. „Það er alla
jafna mikið að gera í vinnunni hjá
læknum en þegar maður er stöðugt
á hlaupum og hlaupandi á veggi þá
getur maður ekki sinnt sinni vinnu
eins og vel og maður hefði viljað
gera.“
Virkar þetta þá þannig að þrátt
fyrir vilja lækna til þess að vinna á
spítölunum þá eru þeir meira á stof-
unni sinni vegna ástandsins?
„Flestir læknar sérhæfa sig í
lækningum sem viðgangast á spít-
ölum, þar eru þeir búnir að mennta
sig. Spítalarnir eru með flóknustu
og veikustu sjúklingana og þeir
þurfa á bestu læknunum að halda,“
segir Snorri. „Það er ekki forgangur
lækna að vera sem mest á stofu,“
segir Guðný.
Þýðir ekki að stinga hausnum í
sandinn
Hvernig gerðist það að þróunin hefur
farið á þennan veg?
„Ástandið var skárra, það var
ágætt þegar við vorum að vinna
síðast á Íslandi,“ segir Snorri. „En
síðan þá hafa ekki verið keypt nauð-
synleg tæki og allt orðið gamalt
og úrelt. Vegna gengisveikingar
eru grunnlaunin á Íslandi nú um
helmingi lægri en þau voru fyrir
hrun, þegar maður ber þau saman
við sænsk grunnlaun og að auki á
maður miklu meira frí í Svíþjóð,“
segir Snorri. „Frítökurétturinn í
Svíþjóð er mikill. Meðallæknir er í
fríi um 3 mánuði á ári á launum, því
við fáum stóran hluta yfirvinnunnar
greidda í fríi, sem er mjög hvetjandi
umhverfi, sérstaklega þegar maður
á börn.
Ég er í þannig starfi að öll mín
vinna fer fram inni á spítala, ég hef
engan kost á því að vinna á stofu,
svo ef ég vil vinna við mitt sérfag þá
þarf ég að vinna á spítala. Ég hefði
aldrei sömu aðstæður heima og ég
hef hér,“ segir Snorri.
Hvað þyrfti að breytast svo þið
kæmuð heim?
„Það þarf að semja almennilega
um launin, það er það fyrsta,“ segir
Guðný. „Byggingu nýs spítala er
ekki hægt að setja sem skilyrði en
það þarf aukna fjárveitingu inn í
heilbrigðiskerfið í heild. Af alvöru.
Við höfum alltaf verið með mjög gott
heilbrigðiskerfi, m.a vegna þess að
allir sérfræðingar sem vinna heima
hafa sótt sína menntun erlendis, á
stórum stöðum með mikið af sjúk-
lingum og verða mjög samkeppnis-
hæfir í því sem þeir eru að gera í
sinni vinnu á Íslandi,“ segir Guðný.
„Þess vegna hefur verið hár stand-
ard heima og við hugsuðum alltaf
þannig að við kæmum heim þegar
við værum orðin samkeppnishæf.
Eins og lífið okkar er hér og staðan
er heima þá er ekki á plönunum að
koma heim.“
„Maður hefur bara ekki áhuga á
því að vinna í heilbrigðiskerfi sem
er annars flokks,“ segir Snorri. „Þá
getur maður alveg eins sótt um
vinnu í austantjaldslöndunum. Þar
virðast vera svipaðar aðstæður og
á Íslandi í dag. Það þýðir ekkert að
vera að stinga hausnum í sandinn
og halda öðru fram, því staðan er
einfaldlega þannig. Þetta veltur á
pólitískri ákvörðun. Annað hvort vill
maður vera í fremstu röð eða ekki,
og ef maður vill ekki eyða peningum
í heilbrigðiskerfi í hæsta gæðaflokki
þá þarf bara að viðurkenna það.“
Ísland er að missa af bestu
læknunum
Fáið þið einhverja gagnrýni heiman
frá þegar þið segist ekki geta hugsað
ykkur að koma heim?
„Hér áður fyrr biðu læknar
eftir því að komast heim og það var
slegist um stöður. Núna eru stöður
ítrekað auglýstar og enginn sækir
um, og allir virðast hafa skilning á
því,“ segir Snorri. „Staðan er sú að
læknar eru ekki bara að halda áfram
erlendis, heldur eru læknar líka að
flytja aftur frá Íslandi. Eru búnir að
vinna heima í fjöldamörg ár eftir
sérnám og nenna ekki að standa í
þessu lengur.“
Er ekkert gert í því að halda þeim
heima, þegar sú staða kemur upp?
„Nei alls ekki. Það eru engin úr-
ræði til í kerfinu til þess að halda
þeim.
Ef það yrði nú allt í einu ákveðið
að setja peninga í heilbrigðiskerfið
þá held ég að við fengjum heim
hæfara fólk en nokkru sinni fyrr.
Vegna þess að það er fjöldi lækna
sem hefur núna verið í fjöldamörg
ár að vinna erlendis og eru gríðar-
lega reynslumiklir, segir Snorri.
Áður fyrr kom fólk heim beint að
loknu sérnámi,“ segir Guðný. „Núna
er miklu algengara að fólk vinni í
nokkur ár úti eftir sérnám.“
„Mitt fag er það fag sem sloppið
hefur hvað best í þessum niður-
skurði vegna þess að við erum að
meðhöndla nýfædd börn,“ segir
Snorri. „Hringskonur hafa verið
duglegar við að fjármagna tækja-
kaup og slíkt. Núna vantar hinsveg-
ar sérfræðinga í ákveðnum undir-
sérgreinum barna heima til þess
að vinna á spítalanum. Það er mjög
sérstök staða.“
Kolröng þróun
Hvernig er hægt að vinna undir
læknaeiðnum þegar aðstæður leyfa
ekki þau úrræði sem þarf. Vegur ekki
þyngra að læknir vilji senda sjúk-
ling í aðgerð en utanaðkomandi að-
stæður?
„Við gerum okkur grein fyrir því
að þetta verður allt að vera innan
skynsamlegra marka. Það er ekki
hægt að panta allar þær rannsóknir
sem maður vill,“ segir Snorri.
„Auðvitað hefur það samt áhrif að
læknar megi varla panta ákveðnar
rannsóknir og fá ekki að skrifa út
ákveðin lyf. Þetta er ástand er búið
að vera í mörg ár. Annarsstaðar
í heiminum er sparnaður tekin á
öðrum stigum og bara í stuttan tíma
í senn. Þannig ná þeir alltaf að vera
á pari við það ástand sem á að ríkja á
heilbrigðisstofnunum.
Fyrri ríkisstjórnir spöruðu í
ákveðinn tíma og þá hélt maður að
nú væri komið að því að endurnýja
tæki og húsakost en þá er eins og
ríkisstjórnin í dag vilji spara meira.
Fyrst þau gátu sparað þá hljótum
við að geta sparað meira. Alveg kol-
röng þróun,“ segir Snorri.
„Við þekkjum örugglega milli
30 og 40 lækna hér í Svíþjóð, og
kannski 2 til 3 sem hafa velt því
fyrir sér að koma heim, en eru alls
ekki tilbúnir til þess að taka skrefið.
Þetta snýst ekki um græðgi í lækn-
um. Þetta snýst um að hafa boðlegar
aðstæður fyrir sjúklinga og þá sem
hlúa að þeim,“ segir Guðný.
Eru sjúklingar á Íslandi í meiri
hættu en á nágrannalöndunum?
„Ekki spurning,“ segir Guðný.
„Það vill enginn veikjast í landi þar
sem tækjabúnaður og húsakostur er
af skornum skammti, eða þar sem
læknar eru of þreyttir eða finnast
hreinlega ekki.“
Hannes Friðbjarnarson
hannes@frettatiminn.is
Viljum ekki vinna í annars
flokks heilbrigðiskerfi
Læknahjónin Snorri Freyr Dónaldsson og Guðný Jónsdóttir hafa verið við nám og störf í Stokkhólmi í 6 ár. Þau segja ástandið í heil-
brigðismálum á Íslandi ekki boðlegt fyrir íbúa landsins og þá sem í því starfa. Þau sjá ekki fram á að koma heim í bráð og þekkja
fáa lækna sem eru með það á stefnuskránni. Þeirra skoðun er að með áframhaldandi sinnuleysi stjórnvalda verði ástandið þannig
að það verði lífshættulegt að veikjast á Íslandi. Þau hafa komið sér vel fyrir ásamt 3 börnum í Svíþjóð.
Snorri Freyr Dónaldsson og Guðný
Jónsdóttir hafa komið sér fyrir
ásamt börnum sínum í Stokkhólmi
og eru ekki á leið heim.
mynd/Úr einkasafni
28 viðtal Helgin 14.-16. nóvember 2014