Læknablaðið - 15.05.2006, Blaðsíða 23

FRÆÐIGREINAR / HÁÞRÝSTINGUR
til þess að leita svara við þeirri spurningu hvort
einhver blóðþrýstingslækkandi lyf eða lyfjaflokk-
ar skili gagnlegum áhrifum umfram blóðþrýst-
ingslækkunina sjálfa. Frá meinalífeðlisfræðilegu
sjónarmiði er notkun lyfja sem hindra virkni renin
angiotensin kerfisins mjög áhugaverð. Pó ekki
ríki almenn samstaða um hvað eigi að nota sem
fyrsta lyf við háþrýstingi eru flestir sammála um
að mikilvægast sé að lækka blóðþrýstinginn. Bæði
eldri lyfin (33) og þau nýrri (34) hafa komið vel
út í nýlegum stórum rannsóknum á háþrýstingi.
Flestar klínískar leiðbeiningar mæla með notkun
þvagræsilyfja sem fyrstu meðferð og ef þau eru
ekki notuð sem fyrstu lyf þá eigi þau að minnsta
kosti að koma inn sem lyf númer tvö (6, 7, 18).
Þó verður að hafa í huga að í sumum tilvikum eru
sérstakar ábendingar, aðrar en háþrýstingurinn,
sem kalla á notkun lyfja af ákveðnum lyfjaflokki
og að margir sjúklingar þurfa fleiri en eitt lyf til að
ná meðferðarmarkmiðum. Notkun háþrýstings-
lyfja á heilsugæslustöðinni Sólvangi í Hafnarfirði
er nokkuð í samræmi við klínískar leiðbeiningar
þar sem 39% eru á einu lyfi, 36% taka tvö eða
fleiri lyf og 25% eru á þremur eða fleiri há-
þrýstingslyfjum. Af þeim sem eru á einu lyfi voru
flestir á beta hemlum (39%) eða þvagræsilyfjum
(27%). í nýlegri rannsókn frá Svíþjóð voru 51%
sjúklinganna á meðferð með einu lyfi og þar af
voru 20% á beta hemlum og 6% á þvagræsilyfjum
(21). Samanborið við Svíþjóð virðumst við nota
oftar fjöllyfjameðferð og betahemla og þvagræsi-
lyf sem fyrsta val.
Stöðu annarra áhættuþátta hjarta- og æðasjúk-
dóma var um margt ábótavant meðal háþrýstings-
sjúklininganna í þessari rannsókn. Að minnsta
kosti helmingur þeirra hafði þekktan krans-
æðasjúkdóm, sykursýki, offitu eða of hátt kól-
esteról (>6,0 mmól/L). Vitneskja um reykingar
var takmörkuð. Þar sem reykingar eru einn helsti
áhættuþáttur hjarta- og æðasjúkdóma og reyndar
margra annarra sjúkdóma, eru það augljóslega
vonbrigði að geta ekki varpað ljósi á hvernig reyk-
ingavenjum er háttað meðal þessara háþrýstings-
sjúklinga. Þessi vöntun ásamt litlum upplýsingum
í sjúkraskýrslum um líkamsþyngdarstuðul, hlýtur
að kalla á endurmat á því hvernig á þessum
þáttum er tekið og hvernig þeir eru skráðir við
blóðþrýstingseftirlitið.
Það kann að vera veikleiki þessarar rannsóknar
og takmarka almennt gildi hennar að efniviðurinn
er fenginn frá einni heilsugæslustöð. Einnig byggj-
ast gögn um blóðþrýstingsgildi á afturskyggnri
upplýsingaöflun og blóðþrýstingsmælingarnar
voru því ekki staðlaðar. Á það má hins vegar
benda að stöðin sinnir mjög stóru byggðarlagi og
á henni starfa margir læknar. Þótt það hafi ekki
verið rannsakað sérstaklega má geta sér þess til
að eins mikill munur sé á milli vinnubragða lækna
innan stöðvar eins og á milli stöðva hvað meðferð
á háþrýstingi snertir. Markmið rannsóknarinnar er
að bregða upp mynd af þeim raunveruleika sem
við blasir í daglegu starfi á heilsgæslustöð sem
fæst við meðferð háþrýstingssjúklinga í bland við
óteljandi önnur vandamál. Rannsóknaraðferðin
er áþekk aðferðum elendra rannsókna sem leitað
hafa svara við áþekkum rannsóknarspurningum
(21, 29).
Miðað við að algengistölur er ljóst að ein-
hver hópur háþrýstingssjúklinga á upptökusvæði
heilsugæslustöðvarinnar fær ekki meðferð eða
eftirlit hjá heimilislæknum stöðvarinnar. Ekki
er unnt að álykta að hve miklu leyti er um van-
greiningu að ræða því ganga má út frá því að
einhver hluti sjúklinganna fái eftirlit og meðferð
annars staðar í heilbrigðiskerfinu.
Niðurstöður þessarar rannsóknar sýna að
innan við þriðjungur háþrýstingssjúklinga á stórri
heilsugæslustöð á íslandi nær meðferðarmark-
miðum klínískra leiðbeininga. Lyfjaval var hins
vegar í samræmi við leiðbeiningar þar sem flestir
sjúklinganna voru á beta hemlum eða þvagræsi-
lyfjum. Fjöllyfjameðferð var einnig nokkuð algeng
þó hana megi vafalaust auka og þar felist ótvíræð
tækifæri til að ná meðferðarmarkmiðum í fleiri
tilfellum. Háþrýstingssjúklingar í heilsugæslu eru
áhættuhópur þar sem stór hluti þeirra reyndist
vera með þekktan kransæðasjúkdóm, sykursýki,
offitu eða aðra áhættuþætti. Þótt rannsóknin
hafi verið takmörkuð við eina heilsugæslustöð
og niðurstöður séu að ýmsu leyti í samræmi við
niðurstöður erlendra rannsókna kalla þær á heild-
rænt endurmat á meðferð og eftirliti sjúklinga með
háþrýsting.
Þakkir
Rannsókn þessi var að hluta til styrkt af
Vísindasjóði Félags íslenskra heimilislækna.
Sérstakar þakkir fær Guðný Sigurvinsdóttir,
læknaritari, fyrir aðstoð við vinnslu gagna.
References
1. Stokes J, Kannel WB, Wolf PA, D’Agostino RB, Cupples LA.
Blood pressure as a risk factor for cardiovascular disease. The
Framingham Study-30 years of follow-up. Hypertension 1989;
13:113-8.
2. Ezzati M, Lopez AD, Rodgers A, Vander Hoorn S, Murray
CJ. Selected major risk factors and global and regional burden
of disease. Lancet 2002; 360:1347-60.
3. Burt VL, Whelton P, Roccella EJ, Brown C, Cutler JA,
Higgins M, et al. Prevalence of hypertension in the US adult
population. Results from the Third National Health and
Nutrition Examination Survey, 1988-1991. Hypertension 1995;
25: 305-13.
4. Lewington S, Clarke R, Qizilbash N, Peto R, Collins R.
Age-specific relevance of usual blood pressure to vascular
mortality: a meta-analysis of individual data for one million
Læknablaðið 2006/92 379