Læknablaðið - 15.05.2006, Blaðsíða 22

FRÆÐIGREINAR / HÁÞRÝSTINGUR
Table II. Mean value ofblood lipids and glucose among hypertensive patients.
Men Women
N (number) Mean SD N (number) Mean SD
Cholesterol (mmol/L) 322 5.9 1.1 401 6.1 0.9
HDL-chol (mmol/L) 293 1.3 0.4 362 1.6 0.5
LDL-chol (mmol/L)** 222 3.7 1 283 3.8 0.9
TG (mmol/L)*** 225 1.8 1.3 301 1.8 0.9
Blood glucose (mmol/L) 269 6.0 1.8 365 5.7 1.4
*High Density Lipoprotein **Low Density Lipoprotein ***Triglycerides
blóðsykurgildi yfir 6,4 mmol/L þannig að telja má
að um 14% sjúklinganna hafi sykursýki.
Af þessum háþrýstingsjúklingum höfðu 133
(14%) þekktan kransæðasjúkdóm og þar af höfðu
23 (2%) bæði kransæðasjúkdóm og sykursýki. Alls
reyndust 480 (49%) þessara háþrýstingssjúklinga
hafa staðfesta sykursýki, staðfestan kransæðasjúk-
dóm eða hækkun á kólesteróli yfir 6,0 mmol/L og
auk þess voru 43 sjúklingar (4,3%) með greining-
una offita, þar af 29 sem ekki höfðu neina af fyrri
greiningum.
Hjartalínurit (EKG) hafði verið skráð hjá
628 sjúklinganna (64%). Upplýsingar um reyk-
ingar voru sjaldan skráðar og upplýsingar um
líkamsþyngdarstuðul (LÞS) lágu fyrir hjá aðeins
12% sjúklinganna. Meðalgildi LÞS var 33 kg/m2.
Aðeins 5% voru undir efri mörkum þess LÞS sem
talinn er ákjósanlegastur, það er undir 25 kg/m2, en
32% voru á milli 25 og 30 kg/m2 og 63% í offituhóp
með LÞS yfir 30 kg/m2.
Þvagrannsókn hafði verið gerð hjá 53% sjúk-
linganna og af þeim voru 15% með eggjahvítu í
þvagi.
Á árunum 2002 og 2003 fengu 734 sjúklingar
(75%) lyfjameðferð vegna háþrýstings. Af þeim
sem voru á lyfjameðferð voru 39% á einu lyfi,
36% tóku tvö lyf og 25% voru á þremur eða
fleiri lyfjum. Á mynd 3 sést hlutfall mismunandi
lyfjaflokka meðal þeirra sem voru á einu lyfi. Beta
hemlar voru mest notaðir meðal þeirra sem voru á
einu lyfi (39%) og næst komu þvagræsilyf (27%).
Heildarlyfjanotkun er sýnd á mynd 4. Algengustu
lyfjaflokkarnir voru þvagræsilyf, 434 sjúklingar,
og betahemlar, 429 sjúklingar. Fjöldi sjúklinga
sem tóku ACE (angiotensin converting enzyme)
hemla, angiotensin viðtakahemla eða kalsíum-
gangahemla var svipaður, eða um 185 sjúklingar.
Umræða
Niðurstöður þessarar rannsóknar sýna að aðeins
27% háþýstingssjúklinga sem meðhöndlaðir eru
í heilsugæslu ná þeim meðferðarmarkmiðum sem
flestar klínískar leiðbeiningar ráðleggja (6, 7, 18).
Tiltölulega stór hluti þessara sjúklinga hefur hækk-
aðan blóðsykur og að minnsta kosti 11% uppfylla
skilyrði fyrir sykursýki. Hækkun á kólesteróli er
einnig nokkuð algeng og hefur um helmingur
sjúklinganna kólesterólgildi yfir 6,0 mmol/L.
Sú staðreynd að aðeins 27% sjúklinganna ná
þeirn meðferðarmarkmiðum sem klínískar leið-
beiningar ráðleggja veldur auðvitað vonbrigðum.
Þessi meðferðarmarkmið eru hins vegar ekki hafin
yfir gagnrýni, sumir álíta þau algerlega óraunsæ
og misræmi milli mismunandi leiðbeininga endur-
speglar aðeins þann vanda sem staðið er frammi
fyrir (19, 20). Fjöldi rannsókna hefur sýnt að
háþrýstingsmeðferð er ábótavant um allan heim.
Rannsókn sem gerð var í Englandi sýndi að
algengi háþrýstings var 37% meðal fullorðinna
og þar af voru 32% á meðferð og 9% náðu með-
ferðarmarkmiðum (10). Á heilsugæslustöðvum í
Svíþjóð mældust 15% meðhöndlaðra háþrýstings-
sjúklinga með blóðþrýsting undir 140/90 mmHg
(21). Fjölmargar rannsóknir hafa sýnt fram á
slíka undirmeðhöndlun (9, 22-24). Jafnvel meðal
sjúklinga í mikilli áhættu á hjarta- og æðasjúkdóm-
um, sem taka þátt í stórum lyfjarannsóknum, er
aðeins um 22% háþrýstingssjúklinga með góða
blóðþrýstingsstjórnun (12, 25). Vandamálið við
að ná settum markmiðum háþrýstingsmeðferðar
er því víða til staðar. Hins vegar hefur verið sýnt
fram á að unnt er að ná meðferðarmarkmiðum í
fleiri tilfellum með því að breyta og auka meðferð
(9,10, 26-28).
Meðferð með aðeins einu lyfi getur verið ein
af skýringum þess hversu stór hluti háþrýstings-
sjúklinga nær ekki meðferðarmarkmiðum (10).
1 okkar rannsókn var slík meðferð notuð í 39%
tilvika. I stórri þversniðsrannsókn í Svíþjóð voru
62% sjúklinga meðhöndlaðir með einu lyfi (29)
en í sænsku heilsugæslunni um 50% (21). Flestar
klínískar leiðbeiningar hafa hin síðari ár mælt
með því að nota fremur fjöllyfjameðferð til að ná
meðferðarmarkmiðum en að hækka skammta upp
í hámarksskammta (5-7). Árangurinn er betri og
líkur á aukaverkunum minni (13). Háþrýstingur
er langvinnt ástand og kallar á mikla og krefjandi
meðferðarheldni sem skiptir sköpum um árangur
meðferðar (30).
í þeirri rannsókn sem hér er kynnt kemur fram
að algengara er að þrýstingsgildi í slagbili liggi ofan
meðferðarmarkmiða en þrýstingur í hlébili. Þessar
niðurstöður eru í samræmi við aðrar rannsóknir
(9, 31, 32). Hækkaður slagbilsþrýstingur er mjög
algengur og meðferð dugir oft illa. Að fleiri konur
en karlar nái meðferðarmarkmiðum hefur einnig
komið fram í öðrum rannsóknum (32) Skýringar
eru ekki óyggjandi en líklega vegur betri með-
ferðarheldni kvenna en karla þungt.
Fjöldi rannsókna hafa verið framkvæmdar
378 Læknablaðið 2006/92