Læknablaðið - 15.10.2006, Blaðsíða 32

FRÆÐIGREINAR / HRÖRNUN AUGNBOTNA
ekki er hægt að meðhöndla með fyrrnefndri leysi-
meðferð einkum vegna skemmda á aðliggjandi vef.
Þetta varnar sjóntapi og möguleika viðkomandi
til að nota sjónhjálpartæki síðar meir (89-91, 99,
100).
Vandinn við þessa meðferð er að meðhöndla
þarf sama sjúklinginn oft.
d. Skurðaðgerðir
Lýst hefur verið ýmsum skurðaðgerðum sem allar
beinast að sjúklingahópnum sem er með nýæða-
myndun. Reynt hefur verið að fjarlægja nýæðanet,
færa heilbrigða sjónhimnu á svæðið þar sem ný-
æðamyndun var og fjarlægja blóð frá makúlasvæði.
Arangur er enn í dag óviss og og þarf frekari
rannsóknir til að meta langtímaáhrif þeirra.
e. Lyfgegn vaxtarþáttum
(Anti VEGF) Nýverið kont hér á markað fyrsta
lyfið sem ætti að hafa áhrif á tilurð nýæðamyndunar.
Þótt fyrstu erlendu niðurstöður sýni að hér sé um
góða meðferðarviðbót að ræða er enn of snemmt
að segja til um langtímaárangur. Vandamálið við
þessa meðferð er að hana þarf að gefa inn í augað
og endurtekið á sex vikna (86,101,102).
AMD á íslandi
Það er áhugavert að skoða sögu AMD hér á
landi á liðinni öld. í skrá um augnsjúkdóma frá
árunum 1894 til 1904 sem tekin var saman úr
sjúkraskrám fyrsta augnlæknisins á íslandi, Björns
Olafssonar, er sjúkdómurinn ekki nefndur (103).
Blinduhugtakið var mjög á reiki hér á landi eins
og víðast annars staðar á fyrri hluta síðustu aldar
er prestar skráðu blint fólk á manntalsskýrslur.
Ekki var til nein lagasetning né fastbundin hefð
til að fara eftir með blindumörk einstaklinga.
Einstaklingur var talinn vera annaðhvort stein-
blindur eða starfsblindur. Steinblindur var sá er
greindi ekkert ljós eða örlitla birtu, og starfs-
blindur eða félagslega blindur var sá sem var ófær
að vinna starf, sem sjónar þurfti við og átti erfitt
með að komast leiðar sinnar á ókunnum stað. Hér
á landi var aðallega miðað við steinblinda þegar
blindir voru skráðir.
Árið 1940 gerði Kristján Sveinsson augnlæknir
athugun á skrá yfir blinda hér á landi og voru þá
um 3,4%o af íbúum landsins blindir, eða alls 409
einstaklingar (104).
Guðmundur Björnsson (103) gerði árið 1950
athugun á blindu fólki hér á landi og fékk svipaðar
hlutfallstölur og Kristján eða um 3%o. Flestir voru
skráðir blindir vegna gláku eða 52% og rúmlega
6% vegna hrörnunar í augnbotnum en hann
miðaði við sjón 3/60 eða minna, svo ætla má að
það gefi ekki rétta mynd af algengi sjúkdómsins
á þessum tíma þar sem svo lág sjónskerpumörk
voru notuð.
Reglur Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar um
heiti og skráningu sjúkdóma tóku gildi hér á
landi 1. janúar 1951 og þar er blinda miðuð við
sjónskerpu 6/60 eða minna með besta gleri, og /eða
sjónvídd 20 gráður eða minna (103).
í dag er eins og fram hefur komið blinda
skilgreind sem sjón 3/60 eða minna á betra auga
en talað um lögblindu sem sjón 6/60 eða minna á
betra auga.
í lok árs 1979 eru tæplega 40% þeirra sem voru á
blinduskrá með AMD og voru þá sjónskerpumörk
miðuð við lögblindu 6/60 eða minna og voru konur
tvöfalt fleiri en karlar. Talið er að flestir lögblindir
sem voru á lífi 1. desember 1979 séu meðtaldir í
þessari skýrslu þar sem upplýsingar voru fengnar
frá bæði augnlæknum og stofnunum sem veittu
sjóndöpru fólki aðstoð á þessum tíma (105).
Samkvæmt ársskýrslu Sjónstöðvar Islands árið
2000 eru 676 einstaklingar á blinduskrá, eða
54% vegna AMD, en á blinduskrá vegna gláku
eru 65 einstaklingar eða 5%. Þegar litið er á
orsakir sjónskerðingar meðal allra skjólstæðinga
Sjónstöðvarinnar eða 2708 á 14 ára tímabil (1987-
2000) þá er 63%, eða 1712 einstaklingar með
sjúkdómsgreininguna AMD (20).
Faraldsfræðilegar rannsóknir hafa verið gerðar
á Vesturlandi, Austurlandi og í Reykjavík.
Guðmundur Björnsson (106) gerði könnun á
augnhag Borgfirðinga á tímabilinu 1976 til 1978
og voru þá rúmlega 60% af íbúum svæðisins 40 ára
og eldri skoðaðir. Hann notaði Framingham-skil-
greininguna sem byggist á því að sjónskerpumörk
eru 6/9 eða minna og að sjúklegar breytingar í
makúlu séu sýnilegar. Ekki var gerður munur á
byrjunar- eða lokastigi.
Heildaralgengi á AMD var 8,8% á byrjunar og
lokastigi samanlagt. Konur voru fleiri en karlar í
þessari rannsókn (tafla Illa).
Friðbert Jónasson og Kristján Þórðarson (107)
gerðu könnun á augnhag Austfirðinga á árunum
1980-1984. Rúmlega 80% íbúa á þessu landsvæði
43 ára og eldri voru skoðaðir. Sjónskerpumörk
voru 6/9 eða minna ásamt aldursbundnum breyt-
ingum í makúlu. I þessari rannsókn var lokastig
AMD sérstaklega skoðað, og skipt í þurra og vota
formið (tafla Illb).
Heildaralgengivar6,7%. AMDfannstekkiíald-
urshópnum 43-52 ára en jókst með hækkandi aldri
og var orðið 22% hjá 73 ára og eldri (108). Þetta
eru svipaðar tölur og í Borgarnesrannsókninni og
í bandarísku Framingham-augnrannsókninni, sem
allar nota sömu greiningarmörk. í Frantingham er
heildaralgengi AMD 9% og hjá 75 ára og eldri var
692 Læknablaðið 2006/92