Læknablaðið - 15.12.2006, Qupperneq 32

UMRÆÐA & FRÉTTIR / OFFITA
Iþyngjandi vandi Evrópubúa
Hávar
Sigurjónsson
í fyrsta tölublaði tímarits Samtaka evrópskra
heimilislækna sem kom út í sumar er fjallað ít-
arlega um offitu sem eitt helsta heilbrigðisvanda-
mál sem Evrópubúar standa frammi fyrir nú þegar
og í framtíðinni ef engin afgerandi breyting verður
á lífsháttum almennings. Efnt var til umræðuþings
á aðalfundi samtakanna í London í vor þar sem
sex sérfræðingar úr læknastétt ræddu málið af
hispursleysi. Stjórnandinn dr. Ian Banks lagði fyrir
hópinn eftirfarandi fullyrðingu: „Offita er lífsstíls-
vandi og kemur heimilislækninum ekkert við.”
Er skemmst frá því að segja að allir þátttakendur
voru hjartanlega ósammála fullyrðingunni en hún
þjónaði tilgangi sínum með því að kveikja sterk
viðbrögð og andsvör.
Niðurstöður rannsókna á undanförnum árum
staðfesta að hlutfall of feitra fer vaxandi í nær
öllum Evrópulöndum en sá telst of feitur sem
hefur þyngdarstuðul 25 eða hærri. Lætur nærri
að nær helmingur fullorðinna karla í Evrópu
sé of feitur og nær 40% kvenna en hlutfallið er
nokkuð breytilegt eftir löndum og hækkar hraðast
í Bretlandi, Þýskalandi og nokkrum Austur-Evr-
ópulöndum án þess að sérfræðingar hafi skýringar
á reiðum höndum. Dr. Susan Jebb, yfirmaður NRC
(Rannsóknarstofnun í næringar- og heilsufræði)
í Cambridge á Englandi, segir að ekkert land í
Evrópu sé undanskilið þegar rætt sé um vaxandi
offitu. Hún segir ekki vera hægt að benda á eina
ástæðu þess að offita aukist sums staðar hraðar en
annars staðar. „Það verður að horfa á samhengið,
skoða þetta sem lífsstíl því breyturnar hrannast
saman. Það er til dæmis líklegt að þeir sem borða
mjög fituríkan mat drekki mikið af gosdrykkjum.”
Hún bætir því við að það sé sláandi fylgni milli
offitu foreldra og offitu barna þeirra. „Áttatíu
prósent af börnum sem þjást af offitu eiga for-
eldra sem einnig eru of feitir. Foreldrarnir eru
oft áhyggjufyllri yfir offitu barna sinna og eru til-
búnir að leggja meira á sig barnanna vegna. Það
er því stundum hægt að nota offitu barnanna sem
tækifæri til að breyta neysluvenjum og lífsstíl allrar
fjölskyldunnar.”
Hvað geta heimilislæknar gert?
David Hasslam er heimilislæknir og formaður
breskra samtaka gegn offitu sem hann stofnaði
Offita, ofeldi og hreyfingarleysi
í greinargerð með tillögu til þings-
ályktunar sem lögð var fram á Alþingi
vorið 2005 kemur skýrt fram hversu
alvarlegur vandi offita og ofeldi eru í
samfélaginu. Hér er birtur inngangur
greinargerðarinnar sem unnin var af
sérfræðingum Lýðheilsustofnunar og
eru lesendur hvattir til að kynna
sér greinargerðina í heild á vefsíðu
Alþingis; www.althingi.is þingmál 806,
131. löggjafarþing.
„Rannsóknir víða um heim sýna
að ofeldi, óæskilegt mataræði og
hreyfingarleysi er alvarleg en jafnframt
vanmetin ógn við heilsu og lífsgæði, ekki
aðeins á Vesturlöndum, heldur víðast hvar
í veröldinni. í skýrslu Evrópuskrifstofu
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunar
kemur greinilega í ljós hve næring,
hreyfing og holdafar hafa mikil áhrif á
heilsufar Evrópubúa. Þar er reiknað vægi
mismunandi áhættu- og umhverfisþátta
á heilsu eða sjúkdómsbyrði, m.a. í þeim
tilgangi að hægt sé að forgangsraða
forvarnar- og heilsueflingarstarfi. Það
vekur athygli að næring, holdafar og
hreyfingarleysi raða sér þar í fimm af sjö
efstu sætum yfir þá þætti sem helst stytta
líf og minnka lífsgæði. Litlar horfur eru
á að vægi næringar og hreyfingar fyrir
heilsu minnki á næstunni þar sem offita
verður æ alvarlegri heilsufarsógn um
víða veröld, svo líkja má við faraldur.
Þjóðfélagsaðstæður samfara aukinni
velmegun eiga hér vafalítið stærstan
hlut að máli. Fjölskyldumáltíðir eiga
undir högg að sækja og tilbúin fæða
og skyndibitar verða æ stærri hluti
heildarneyslunnar. Stóraukið framboð á
girnilegum mat, stærri matarskammtar
og ágeng markaðssetning orkuríkrar
fæðu hafa hvatt til ofneyslu en á sama
tíma hefur dregið úr hreyfingu við
athafnir daglegs lífs vegna tæknivæðingar,
sjónvarps- og tölvuvæðingar og
breyttra samgönguhátta. Tómstundir
barna og unglinga hafa líka gjörbreyst
þar sem kyrrsetur við tölvuleiki og
sjónvarpsáhorf hafa að miklu leyti
tekið við af útileikjum og ærslum.
Ekkert bendir til sérstöðu íslendinga
hvað þetta varðar. Þvert á móti hafa inn-
lendar rannsóknir sýnt öra fjölgun barna
jafnt sem fullorðinna sem eiga við offitu
eða ofþyngd að stríða og á sama tíma
hafa átraskanir og lystarstol orðið meira
áberandi, ekki síst meðal ungs fólks.
Þær breytingar sem hafa orðið á mat-
aræði, hreyfingu og holdafari íslendinga
undanfarna áratugi eru fyrst og fremst
afleiðing breyttra þjóðfélagshátta. Hér
er á ferðinni brýnn samfélagslegur vandi
sem hefur ómæld áhrif á heilbrigðisút-
gjöld og lífsgæði. Eigi að snúa þróuninni
við þurfa rnargir að leggjast á eitt,
jafnt almenningur, skóli, atvinnulíf, frjáls
félagasamtök og stjórnvöld.”
868 Læknablaðið 2006/92