Læknablaðið - 15.11.2007, Blaðsíða 35

Saga Klepps er þjóðarspegill
- viðtal við Óttar Guðmundsson geðlækni
UMRÆÐUR 0 G
K L E P P U R
F R É T T I R
í 10 0 Á R
„Ég ákvað strax hvaða bók ég ætlaði ekki að
skrifa," segir Óttar Guðmundsson geðlæknir,
höfundur bókarinnar Kleppur í 100 ár, sem vænt-
anlega er að renna útúr prentvélunum þegar við-
tal þetta birtist. Óttar segir að Hannes Pétursson
yfirlæknir hafi farið þess á leit við sig að skrifa
sögu Klepps og hann hafi hugsað sig um vel og
lengi áður en hann ákvað að þekkjast boðið.
„Ég vildi ekki skrifa dæmigerða stofnanasögu,
ekki hetjusögu stjórnenda spítalans, sem oft á
tíðum erum skrifaðar af stjórnendunum sjálfum
sem hafa ekkert annað betra að gera þegar sest er
í helgan stein en að skrifa eigin sögu og lærifeðra
sinna. Oft verður það mikil lofgjörð um við-
komandi. Ég tel reyndar að grundvöllur slíkrar
söguritunar sé varla til í dag, fólk gerir aðrar kröf-
ur til söguritunar og ég ákvað því að skrifa sögu
Klepps útfrá þríþættu sjónarhorni,starfsfólksins,
sjúklinganna og samfélagsins. Ég ákvað líka að
leggja bókina upp í tímaröð og hafði til hliðsjónar
gömlu Aldirnar og Island í tímanna rás, en með
því gat ég sagt söguna án samhangandi fram-
vindu í texta; en þó halda sig við tímaröðina og
segja frá því sem mér þótti merkilegast á hverjum
tíma. Þetta veitti mér mun meira frelsi en sam-
hangandi söguritun hefði gert, að geta valið og
hafnað hvað ég vildi skrifa um þó stundum væri
það sjálfgefið."
Mikilvæg gögn hafa glatast
Sagan lá þó ekki á lausu og margt af því sem fyr-
irfram hefði mátt telja nauðsynleg og sjálfsögð
gögn reyndust ekki vera fyrir hendi. „Ég komst
að því að það hefur gríðarlegu miklu af gögn-
um spítalans verið fleygt. Sjúkraskrár vantar og
alls kyns önnur grunngögn eru ekki til lengur.
Sjúklinga- og starfsmannabókhald frá fyrri árum
er horfið og í ákveðnum tilfellum þar sem ég leit-
aði eftir upplýsingum um tiltekna sjúklinga sem
ég vissi að höfðu dvalið á spítalanum fannst ekki
lengur tangur né tetur um sjúkrahúsvist þeirra.
Þannig vantar mikið af gögnum spítalans frá
stofnun hans 1907 og fram undir 1960 og það sér
hver maður að skráning sögunnar verður mun
erfiðari en ella við þessar kringumstæður.
Aðalástæða þess að gögnum hefur verið fleygt
er eflaust þau yfirgengilegu plássvandræði og
þrengsli sem spítalinn mátti lengst af búa við;
flutningar á milli húsa og breytingar á húsnæði
hafa orðið til þess að mikilvægum gögnum var
fleygt. Það er mjög lítið til á Þjóðskjalasafni, allt
og sumt sem þar er geymt kæmist í tvo til þrjá
skókassa. Skjalavarsla á gögnum spítalans komst
ekki í viðunandi horf fyrr en uppúr 1950 en mikið
vantar af gögnum sem nauðsynleg eru.
Tómas Helgason prófessor var mér reyndar
mjög hjálplegur við útvegun eldri gagna, sérstak-
lega úr bréfa- og gagna safni föður hans, Helga
Tómassonar, yfirlæknis á Kleppi sem Tómas
hefur varðveitt."
Rituð gögn eru þó ekki það eina sem sagnarit-
arinn saknaði því ljósmyndir af starfinu á Kleppi
eru fáar til og ástæðan er einföld. „Lengst af
var bannað að taka myndir af sjúklingum spít-
alans og því eru ekki til myndir sem lýsa lífinu
á Kleppi ef svo má segja; flestar myndanna frá
fyrri tíð eru af húsbyggingum sem ekki eru mjög
spennandi myndefni þó heimildagildið sé til stað-
ar. Þannig vantaði margt þegar ég ætlaði að hefj-
ast handa og verst var auðvitað að finna lítið af
rituðum gögnum frá þeim tíma sem liggur utan
við minni núlifandi fólks."
Hvað var þá til ráða?
„Ég las allt sem ég komst yfir, ævisögur og
dagblöðin, ég las og fletti nánast öllum blöðum _ _ _ ndva'
og tímaritum sem gefin voru út á síðustu öld SÍgUfjÓnSSOn
LÆKNAblaðið 2007/93 767