Læknablaðið - 15.11.2007, Blaðsíða 53

UMRÆÐUR 0 G FRÉTTIR
AFMÆLI KLEPPS
Pontoppidans „Sjette Afdelings Jammersminde".
Þar segir Þórður meðal annars: „Það er ómögu-
legt fyrir mann, sem er sannfærður um að hægt
sé að gera gagn, og veit aðferðina til þess, að gera
það ekki. Sá væri ekki heiðarlegur læknir, sem
gerði það ekki. .. Læknar hafa mjög skiptar skoð-
anir um meðferð á sjúkdómum; er slíkt ekki nema
eðlilegt og venjulega ekki við því að amast, enda
verður hver læknir að fara svo með sjúklinga
sína, sem þekking hans og samviska segir til um."
Þórður virðist ekki hafa haft neina tröllatrú
á lyfjameðferð, reyndar hvorki við geðveiki né
líkamlegum sjúkdómum, ef marka má umsögn
Agnars sonar hans. Þó er ekki allskostar rétt að
segja, að Þórður hafi einvörðungu beitt vatns-
lækningum og föstukúrum. Hann beitti einnig
sállækningum á sinn hátt, í formi viðtalsmeðferð-
ar - ræddi við sjúklingana, fræddi þá, hvatti og
uppörvaði.
Farast Agnari svo orð um viðtalsmeðferð föður
síns: „Ahugi hans á að veita sjúklingum hjálp var
mjög ríkur, og svo eldheit var umhyggja hans
fyrir þeim, að þeir höfðu varla frið fyrir lækn-
inum þegar hann var hættur störfum á Kleppi og
sat fjötraður við stól heima í stofu, fullur andlegs
þreks og fjörs, með símann í hendinni að ráð-
leggja sjúklingum sínum, örva þá og hvetja."
Varla hefur áhuginn verið minni meðan hann
naut ennþá allra sinna krafta. Við skulum hafa í
huga að árið 190, þegar Þórður var í námsferð í
Þýskalandi, mun jafnvel sjálfur Freud ennþá hafa
beitt vatns- og rafmagnslækningum við sjúklinga,
er þjáðust af Hysteri, eða að minnsta kosti verið
nýlega hættur því.
Kennsla
Þórður Sveinsson hefur vafalaust verið til-
þrifamikill kennari. Flestum, er um hann rita, ber
saman um að hann hafi verið skarpgreindur og
fjölhæfur. Fjörugur og gæddur ríkri kímnigáfu.
Honum er lýst svo að hann hafi verið góður
ræðumaður og hafði skemmtilegar og eftirtekt-
arverðar líkingar á takteinum, er hann skilgreindi
mál, sem til umræðu voru.
Ræður hans héldu athygli manna og voru
minnisstæðar. Hann var rökfimur og fljótur að
finna veilur í meðferð mála og málflutningi.
Hreinn í afstöðu og hispurslaus, en þó velviljaður.
Hinn skýrasti og skemmtilegasti maður í viðræð-
um, tilsvörin hnyttin og gáfuleg. Upptendraðist
oft af nýjum hugmyndum, sem sumar entust
honum lengi.
„En þegar ég kom inn í stofuna til hans, sat
hann keikur og eldfjörugur í stól sínum og var
að tala við gesti, bar ótt á, og hafði margt í huga
í einu, talaði í sömu andránni um afturhald í
trúmálum, erkibiskupinn sáluga í Kantaraborg,
fjöruskjögur og aðra vanheilsu í íslensku sauðfé."
Þannig lýsir Valtýr Stefánsson honum.
Þórður kertndi geðlæknisfræði og réttarlækn-
isfræði við Læknaskólann og síðar læknadeild
Háskóla íslands frá 1907-1919. Þá varð hann að
hætta kennslu í læknadeild vegna heilsubrests.
Hann átti sæti í bæjarstjórn Reykjavíkur í 10 ár.
Þar átti hann m.a. sæti í rafmagnsnefnd, er lét gera
áætlun um virkjun Sogsins, en jafnframt að gera
gangskör að því rannsaka nýtingu jarðhita í nánd
við Reykjavík til orku- og hitaframleiðslu. Hann
var einn af forystumönnum spíritista hér á landi,
máttarstólpi Sálarrannsóknafélagsins frá 1918 til
dauðadags og þekktur sem slíkur utan landsstein-
anna. Honum var veitt prófessorsnafnbót árið 1928
og hlaut ýmsar fleiri viðurkenningar.
Starfs- og ævilok
Þórður Sveinsson lét af störfum sem yfirlæknir á
geðsjúkrahúsinu að Kleppi 1. janúar 1940. Hann
hafði þá starfað þar í rúmlega 31 ár. Síðustu 11 ár
hafði Nýi-Kleppsspítalinn, er tók til starfa 1929,
starfað á Kleppslóðinni við hliðina á Gamla-
Kleppi, en undir stjórn annars yfirlæknis, dr. Helga
Tómassonar.
Spítali sá sem tók til starfa á Kleppi árið 1907
var í takt við það þjóðlíf, sem þá var lifað og lifað
hafði verið nær óbreytt um aldaraðir á íslandi. Öld
mestu breytinga og framfara í allri Islandssögunni
var þá rétt að hefjast og næstu tveir áratugir áttu
eftir að skila breytingum og framförum, sem fæsta
hafði þá órað fyrir. Húsakostur sjúkrahússins er tók
til starfa árið 1907 og sú meðferð sem þar var beitt
var til að byrja með í góðu samræmi við þjóðlífið
og tíðarandann.
Hinar hröðu breytingar og framfarir, sem í
vændum voru, breyttu því eins og öðru. Þeir voru
ólíkir menn, yfirlæknarnir Þórður Sveinsson og
Helgi Tómasson, með ólíkan bakgrunn og stíl.
Segja mætti að þeir hafi báðir verið börn síns tíma,
stórbóndinn Þórður fulltrúi þeirrar aldagömlu
bændamenningar, sem fór halloka á þeirri öld sem í
vændum var, og vísindamaðurinn dr. Helgi fulltrúi
nýrra tíma, er nú héldu innreið sina.
Báðir tóku þeir rúmlega þrítugir við yfirlækn-
isstarfi. Mikill munur var þó á starfsreynslu þeirra,
Þórður hafði að baki 14 1/2 mánuð, en Helgi 65
mánuði og doktorspróf að auki. En þeir voru báðir
mannúðlegir og vildu veita sínum sjúklingum þá
bestu læknishjálp, er þeir kunnu og treystu.
Þegar Þórður hætti, var hann farinn að líkamleg-
um kröftum vegna sjúkdóms í hrygg og afleiðinga
lærbrots, er hann hafði hlotið nokkrum árum áður.
Andlega var hann þó í fullu fjöri þar til hann lést,
tæplega 72 ára, hinn 21. nóvember 1946.
LÆKNAblaðið 2007/93 785