Læknablaðið - 15.11.2007, Blaðsíða 78

N G
U M
HÖFUNDAR
J A F N V Æ G I
Sigurður
Pálsson
'*•J.
Xii«
Sigurður Pálsson fæddist
1948 á Skinnastað í
Öxarfirði. Las leikhúsfræði
og bókmenntir í Sorbonne
í París 1967-1973 og
1978-1982. Síöan þá
hefur hann starfað við
ritstörf og þýðingar, en
jafnframt sjónvarp og
kvikmyndir, kennslu og
leiðsögumennsku. Hann
hefur fengið viðurkenningar
og verðlaun fyrir skáldskap
sinn, en eftir hann liggja
fjölmargar Ijóðabækur
og leikrit, nokkrar
skáldsögur, og út er að
koma Minnisbók hans sem
geymir upplifanir skáldsins
frá því á námsárunum í
París.
Muldur um jafnvægi
Fyrstu kynni mín af læknum voru þau að ég fór
með rútunni út á Kópasker að hitta mann sem bar
starfstitilinn héraðslæknir og ég hélt að þýddi
yfirlæknir eða ofurlæknir, ef ekki bara töfralæknir.
Ég hafði heyrt margar sögur af frægum forvera
hans í starfi, sá var vinsæll héraðslæknir sem
naut mikillar virðingar. í bamshuganum varpaði
geislabaugur hans ljóma á gjörvalla læknastéttina.
Hann hét Jón Árnason (1889-1944) og var afi Ólafs
Jóhanns Ólafssonar rithöfundar.
Héraðslæknir, það var magískur titill. Allir
áttu mikið undir glöggskyggni hans og færni. Á
þessum tímum upp úr miðri síðustu öld vom
samgöngur á norð-austurhorninu með þeim hætti
að sjúklingi var ekki komið á sjúkrahús á nokkr-
um kortérum. Læknir og sjúklingur gátu þurft
að berjast í sameiningu fyrir lífi sjúklingsins. Án
utanaðkomandi aðstoðar. Það var á þeim
vígvelli sem Jón læknir og aðrir slíkir fengu
hásætið í huga héraðsbúa.
Á fyrstu tveimur æviárunum var ég víst
oft fárveikur en frá því ég man eftir mér var
ég fremur heilsuhraustur. Og þessi fyrsta
læknisvitjun var alls ekki út af neinu stórmáli.
Þetta var um sumar og ég var sendur í rút-
unni út á Kópasker. Kaupakonan var með í för
mér til fulltingis.
Kvillinn sem þjakaði mig var þrálátur vogr-
ís. Rétt orðinn góður og viti menn, aftur var
ég kominn með þetta furðulega orð í augun.
Vogrís.
Ég kveið viðtalinu mikið. En læknirinn sem
tók á móti mér var ungur og glaðvær og mér
hvarf allur ótti. Það eina sem ég man vel úr þessu
viðtali er orðið slímhimnubólga. Ég var slæmur í
slímhimnunni, það hefur fylgt mér. En vogrís hef
ég reyndar ekki fengið eftir þetta.
Þegar ég var búinn hjá lækninum fór kaupa-
konan í kaupfélagið, þangað ætlaði ég að koma
eftir ákveðinn tíma en fyrst fór ég aðeins að skoða
mig um í þorpinu. Kom von bráðar að mikilúðleg-
um skemmum. Þar voru bílar inni og sumir í pört-
um, olía og smurning lágu í loftinu, gljáandi bretti
og bílapartar.
Það sem heillaði mig algjörlega var að sjá
hvernig heild þeirra hafði verið rofin tímabundið,
nú lágu þeir í misstórum einingum og biðu þess
að verða aftur heild. Verða aftur heilir á þessum
dýrðlega bílaspítala.
Samt varð ég hvorki læknir né bifvélavirki þótt
störf beggja kæmu miklu tilfinningaróti á hug
minn, heilluðu mig.
Kannski vegna þess að á leiðinni að kaupfélag-
inu aftur varð fyrir mér hús á sjávarkambinum, ég
gekk þar upp stiga, dularfullur ilmur kom á móti
mér, þetta var bókabúðin.
Hlýleg kona var við störf, hún spurði mig
hverra manna ég væri og bað fyrir góðar kveðj-
ur til séra Páls. Fyrst ég var sonur hans mátti ég
skoða allt sem ég vildi.
Sterk og heillandi lykt, bækur í stöflum, nýjar
ilmandi bækur, þetta var fyrir daga plastumbúða.
Úti fyrir var sjávarilmur, sterkur vitnisburður um
náttúruna, inni var bókailmur, kraftmikil angan
menningarinnar. Hér við ysta haf áttu náttúra og
menning þróttmikið stefnumót. Iðkuðu kúnst jafn-
vægisins.
Jafnvægi, enn og aftur þetta lykilorð. Ég er ekki
frá því að í þessari ferð minni út á Kópasker hafi
ég lært eitthvað í sambandi við jafnvægi. Eitthvað
mikilvægt. Og ilmskynið lék þar stórt hlutverk
með fullri virðingu fyrir hinum skilningarvit-
unum.
Löngu síðar kynntist ég manni sem talaði mikið
um jafnvægi. Það var í París fyrir þrjátíu og fimm
árum. Þetta var japanskur vísindamaður, fyrr-
verandi kennari bandarísks líffræðings og kunn-
ingja míns sem bjó í París. Þangað kom Japaninn
til starfa um skeið. Hann mun hafa verið einn sá
fyrsti sem fékk að kenna kínverska læknisfræði í
vestrænum háskóla, það var í New York á sjöunda
áratugnum og þar hafði hann kennt þessum am-
eríska kunninga mínum. Japaninn var þrefaldur
doktor og mikill sérfræðingur í austrænni og vest-
rænni læknisfræði. Mér skildist að ætlunarverk
hans væri að finna vísindalegar sannanir, skv.
vestrænni hefð, á kínverskri læknisfræði. Af hverju
til dæmis nálastunga virkar, hvemig og hvers
vegna. Hann var afar sérkennilegur, eiginlega
líkur villtustu hugmyndum okkar um brjálaða vís-
indamanninn. Svaf þrjá til fjóra tíma á sólarhring,
var alltaf að störfum, hafði mælitæki með sér í
kvöldverðarboð, mældi alla gestina, skrifaði niður,
hallaði sér í kortér í stól, byrjaði svo aftur.
Hann vantaði alltaf fólk í tilraunir, ég tók að
mér að sleppa svefni í 24 tíma, hann tók heila-
línurit og mældi mig fyrir og eftir svefnleysið, út
og suður. Mér er minnisstætt muldur hans, maður
vissi aldrei hvort hann var að tala við sjálfan sig
eða viðmælandann. Orðið jafnvægi kom fyrir í
hverri setningu.
En saga sem hann sagði óforvarendis varð mér
hugstæð. Hann fór að tala um bifvélavirkja sem
braut sér leið með varahluti í bílinn sinn; lagaði
það sem bilað var en skildi eftir sig aðra hluti í
rúst. Mér skildist að hann væri að tala um lækn-
ingar sem ekki hefðu jafnvægi að leiðarljósi. Ef ég
hef skilið hann rétt.
Þessi saga Japanans minnti mig á fyrstu ferð
mína til læknis út á Kópasker, læknishúsið,
bílaverkstæðið og bókabúðina. Minnti mig á hina
alúðlegu leit að jafnvægi. Fullvissuna að allt kæmi
heim og saman að lokum.
810 LÆKNAblaðið 2007/93