Læknablaðið - 15.06.2009, Síða 17

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
endurskoðuð, þar með talið vefjasv'ör, krufn-
ingarskýrslur og vefjagler frá upphafi. Öll
vefjagler voru endurmetin og aðgangur að paraffín
innsteyptum vef til viðbótarrannsókna var til
staðar ef þörf reyndist á. Slík rannsókn hefur ekki
áður verið gerð. Lýðgrunduð rannsókn af þessu
tagi gerir mögulegt að skoða nýgengisbreytingu
sjúkdómsins með tíma. Lýðgrundaðar rannsóknir
gera enn fremur valskekkju (selection bias) ólík-
legri. Það sem gerir rannsóknina einstaka er að hér
er ekki aðeins að finna helstu almennar upplýs-
ingar um ristilkrabbameinssjúklinga, svo sem kyn,
aldur, staðsetningu og stig eins og algengast er
heldur einnig ýtarlega meinafræðilega endur-
skoðrm og upplýsingasöfnun á mörgum þáttum
sem saman lýsa betur birtingarmynd ristilkrabba-
meins. Með endurskoðun má jafnframt lágmarka
breytileika milli rannsakenda (interobserver
variability). Það er jafnframt mikilvægt að gerð
sé grein fyrir breytilegri skurðtíðni og tilfellum
þar sem gildi vantar því að slíkt auðveldar mat á
gögnum með tilliti til flokkunarskekkju sem getur
auðveldlega skekkt niðurstöður.
Megingallar rannsóknarinnar eru einkum
þeir að rannsóknin er aftursæ, það er mat á
gögnum er háð skoðun sýna og skráningu
upplýsinga sem unnin var af ýmsum aðilum
yfir langt tímabil án samræmdra staðla. Þannig
hefur til dæmis sundurgreining tilfella á ristil-
og endaþarmsmótum oft verið ónákvæm,
meðal annars vegna óljósra líffærafræðilegra
landamerkja.37 Eftir endurskoðunaryfirferð í
rannsókninni voru 98 æxli fremur talin til-
heyra endaþarmi en ristli samkvæmt núverandi
skilgreiningu. Þetta gæti skýrt ástæðu þess að
tíðni endaþarmskrabbameins hefur verið lægst á
íslandi í samanburði við hin Norðurlöndin, ólíkt
tíðni ristilkrabbameins sem er í 2.-3. sæti.20 I því
sambandi er rétt að geta þess að í upplýsingum
frá KÍ voru greind ristilkrabbamein á íslandi yfir
hálfrar aldar tímabil og með þessari rannsókn
var hluti af þeim útilokaður úr rannsókninni
eftir endurskoðun. Ekki var hins vegar unnið
á nokkurn hátt með æxli sem í KI teljast ekki
vera af ristiluppruna en hefðu mögulega getað
flokkast sem slík eftir sambærilega endurskoðun
og yfirferð. Allar tölur um nýgengi sjúkdómsins í
þessari rannsókn verður að skoða með ofangreint
í huga. Skurðtíðni var 30-40% lægri fyrstu ár
tímabilsins en þau síðustu en á sama tíma vantaði
oftar vefjafræðilega staðfestingu. Jafnframt var
hlutfall tilfella er kom fram í krufningu hærra
framan af en síðar meir en upplýsingaskráning var
minni og færri sneiðar teknar til smásjárskoðunar
og varðveislu í krufningum en við vinnslu á
skurðsýnum. Þá var mat á fjarmeinvörpum
ónákvæmt því að ekki var tryggt að upplýsingar
þar að lútandi kæmu fram í fyrirliggjandi
gögnum. Mun nákvæmara hefði verið að meta
fjarmeinvörp með því að athuga sjúkraskýrslur
þar sem fram koma niðurstöður rannsókna, meðal
annars myndgreiningarrannsókna. Slíkt var hins
vegar utan við rannsóknaráætlun þessa verkefnis
og einnig leikur nokkur vafi á að sjúkraskýrslur
geti yfirhöfuð veitt mjög nákvæmar upplýsingar
að þessu leyti. í því sambandi má benda á að
rannsóknin tekur yfir langt tímabil og grein-
ingartækni fjarmeinvarpa hefur gjörbreyst á þessu
langa tímabili. Því má gera ráð fyrir að ákvörðun
fjarmeinvarpa hafi alls ekki verið eins áreiðanleg
til dæmis á fyrsta hluta tímabilsins eins og því
síðasta.
Þakkir
Þakkir fær Jóhannes Björnsson, prófessor og
yfirlæknir á rannsóknastofu í meinafræði á Land-
spítala, fyrir að greiða fyrir verkefninu með ýmsum
hætti og Laufey Tryggadóttir, framkvæmdastjóri
KÍ, fyrir margar gagnlegar ábendingar. Helgi
Sigvaldason, verkfræðingur, og Elínborg Jóna
Ólafsdóttir, verkfræðingur hjá KÍ, fá þakkir fyrir
tölfræðiaðstoð og aðstoð við nýgengisútreikninga.
Starfsfólk á rannsóknarstofu í meinafræði á Land-
spítala, meinafræðideild Sjúkrahússins á Akureyri
og Vefjarannsóknarstofunni Álfheimum 74 fær
þakkir fyrir að hafa fundið til vefjasvör, vefjakubba
og vefjagler og alla aðra veitta aðstoð.
Heimildir
1. Krabbameinsskrá fslands. www.krabbameinsskra.is/index.
jsp?icd=C18 / september 2008.
2. Jónasson L, Hallgrímsson J, Theodórs Á, Jónsson Þ,
Magnússon J, Jónasson JG. Ristilkrabbamein á íslandi 1955-
1989. Meinafræðileg athugun. Læknablaðið 2001; 87:111-7.
3. Jónasson L, HallgrímssonJ,Jónsson Þ, et al. Ristilkrabbamein
á íslandi 1955-1989. Rannsókn á lifun með tilliti til
meinafræðilegra þátta. Læknabladið 2002; 88: 479-87.
4. Hamilton SR, Aaltonen LA (editors). World Health
Organization Classification of Tumours. Pathology and
Genetics of Tumours of the Digestive System. IARCPress,
Lyon 2000.
5. Compton CC, Fielding LP, Burgart LJ, et al. Prognostic
factors in colorectal cancer. College of American Pathologists
Consensus Statement 1999. Arch Pathol Lab Med 2000; 124:
979-94.
6. Diez M, Pollan M, Enriquez JM, et al. Histopathologic
prognostic score in colorectal adenocarcinomas. Anticancer
Res 1998; 18: 689-94.
7. Jass JR, Love SB, Northover JM. A new prognostic
classification of rectal cancer. Lancet 1987; 1:1303-6.
8. Jass JR, Ajioka Y, Allen JP, et al. Assessment of invasive
growth pattern and lymphocytic infiltration in colorectal
cancer. Histopathology 1996; 28: 543-8.
9. Greene FL, Page DL, Fleming ID, et al editors. AJCC Cancer
Staging Manual. 6th ed. Springer-Verlag, New York 2002.
10. Compton C, Fenoglio-Preiser CM, Pettigrew N, et al.
American Joint Committee on Cancer Prognostic Factors
Consensus Conference: Colorectal Working Group. Cancer
2000; 88:1739-57.
11. Wittekind C, Greene FL, Henson DE, et al editors. TNM
Supplement: A Commentary on Uniform Use. 3rd ed.:
Wiley-Liss, United States of America 2003.
LÆKNAblaðið 2009/95 429