Læknablaðið - 15.06.2009, Blaðsíða 44

UMRÆÐUR O G FRÉTTIR
KONUR í LÆKNASTÉTT
Konum fjölgar hratt í læknastétt
Um þriðjungur allra starfandi lækna á íslandi nú eru konur.
I læknadeild stunda fleiri konur nám en karlar. Ef litið er á
aldurshópinn 40 ára og yngri eru konur ríflega helmingur en ef
aldurshópurinn 60 ára og eldri er skoðaður er hlutfall karla nær
90%. Það er því deginum ljósara að kynjahlutföllin í læknastétt eru
að breytast og það hratt.
Lilja Sigrún Jónsdóttir er þriðji formaður Félags
kvenna í læknastétt á íslandi sem stofnað var
fyrir 10 árum og fagnaði afmælinu í maí. Tvö
meginmarkmið félagsins sem eru tíunduð í
lögum þess eru: Að efla samstarf og stöðu kvenna
í læknastétt á íslandi og að efla þekkingu og
fræðslu um heilsu kvenna og barna. Félagið telur
um 90 félagsmenn og eru fundir þess ætíð opnir
öllum kvenlæknum.
Lilja rifjar upp sögu breskra kvenlækna
sem stofnuðu sitt félag snemma á 20. öld og þá
vegna þess að þeim var ekki hleypt inn í Breska
læknafélagið. „Það var bara ætlað körlum. Hér
hafa læknismenntaðar konur frá upphafi haft
fullan aðgang að Læknafélögum landsins og notið
sömu réttinda þar og karlarnir. Smám saman
eru konur að hasla sér völl á flestum sviðum
læknisfræðinnar og á hverju ári bætast konur í
hinar ýmsu sérgreinar. Þannig verður saga kvenna
í lækningum á Islandi til sem samtímasaga einnig.
En við höfum fullan hug á að halda til haga sögu
frumkvöðla í læknastétt úr hópi kvenna og þar
ber kannski hæst saga Kristínar Ólafsdóttur. Hún
var fyrsta konan sem útskrifaðist úr læknadeild
Háskóla íslands árið 1917 og jafnframt fyrsta
konan sem lauk prófi frá HÍ. Heiðursfélagar
okkar, Ragnheiður Guðmundsdóttir augnlæknir
og prófessor emeritus Margrét Guðnadóttir, voru
einnig fyrstu kvenkennararnir við læknadeildina,
Ragnheiður sem stundakennari og Margrét sem
prófessor. í læknadeild er hlutur kvenlækna
við kennslu rýr, en af 70 læknum sem kenndu
við læknadeild í lok árs 2008 voru fimm
konur. Það endurspeglar ekki fjölda starfandi
kvenlækna í stéttinni. í dag eru konur í meirihluta
allra háskólamenntaðra í samfélaginu þannig
að vinnustaður þar sem konur eru í algjörum
minnihluta gefur sterklega til kynna að gengið
Hávar hafi verið framhjá hæfum konum við ráðningar.
Sigurjónsson Þá geta verið kerfislægar hindranir sem standa í
vegi fyrir eðlilegum framgangi kvenna í starfi og
full ástæða til að leita skýringa."
Breyttar kröfur
Breytingar á vinnutíma og vaktaskyldu sem
stundum eru tengdar aukinni þátttöku kvenna í
lækningum reynast, þegar betur er að gáð, krafa
beggja kynja í samfélagi þar sem atvinnuþátttaka
kvenna er mikil og gildismat hefur breyst. Því er
mikill samhljómur með kröfum yngri lækna nú,
bæði karla og kvenna, um skaplegri vinnutíma og
bætt jafnvægi milli fjölskyldulífs og vinnunnar.
Lilja Sigrún segir að mynstrið sem verið hafi ríkj-
andi um langa hríð sé að breytast mjög hratt. „Nú
eru tvær fyrirvinnur að öllu jöfnu á hverju heimili
og þarna sjáum við greinilegan kynslóðamun.
Ég held að það sé mjög mikilvægt að læknar sem
stétt átti sig á því að út á vinnumarkaðinn eru að
koma ungir læknar sem hafa önnur gildi. Þau eru
alls ekki tilbúin að gangast undir fyrri kvaðir um
vinnutíma og vinnuskyldur, þar sem báðir aðilar
vinna að eigin starfsframa samhliða því að eignast
fjölskyldu."
„Það hefur sýnt sig í erlendum rannsóknum
að val á sérgreinum hefur verið að nokkru
leyti kynbundið. Erlendis hafa konur sótt sér-
staklega í sérgreinar eins og heimilislækningar,
geðlækningar og röntgenlækningar. I ákveðnum
sérgreinum hefur vinnuskylda og vaktaálag verið
mjög mikið og það hefur sýnt sig að konur hafa
síður valið sér þær greinar. Þar eru þó fæðingar-
og kvensjúkdómalækningar og barnalækningar
undanskildar. Sérgreinaval skiptir stéttina einnig
miklu og myndi ég kvíða framtíð sérgreina sem
ekki laða að sér lækna af báðum kynjum.
FKLÍ hélt hér ráðstefnu Alþjóðasamtaka
kvenlækna (MWIA) haustið 2005 og þar kynnti
Vilhelmína Haraldsdóttir, starfandi lækninga-
forstjóri Landspítala á þeim tíma, að um 27%
lækna á spítalanum væru konur og á flestum
deildum væri hlutur kvenna í hópi lækna
svipaður heildardreifingunni. Þó skáru sig úr tvær
deildir, Barnaspítali Hringsins þar sem konur
voru tæp 7% lækna, og engin á meðal sérfræðinga
og á skurðdeild en þar var hlutfallið um 11%.
Niðurstaðan fyrir Barnaspítala Hringsins kom
erlendum gestum ráðstefnunnar verulega á óvart
enda eru konur í hópi lækna á barnadeildum í
nágrannalöndum okkar yfirleitt helmingur eða
meira. Konur eru nú um 29% af öllum bama-
456 LÆKNAblaðið 2009/95