Læknablaðið - 15.06.2009, Blaðsíða 33

Tafla III. Lyfvið hæðarveiki.
FRÆÐIGREINAR
Y F I R L I T
Lyf Notkun Skammtur Aukaverkanir
Asetasólamíð Fyrirbyggjandi BHFV Meðferð BHFV 125 til 250 mg x 2 250 mg x 2-3 Náladofi á fingrum/tám, breytt bragð af kolsýrðum drykkjum, tíð þvaglát
Dexametasón Fyrirbyggjandi BHFV Meðferð BHFV Meðferð HFHB/HFLB 2-4 mg x 1 4 mg x 4 8 mg í æð, síðan 4 mg x 4 í töfluformi, eða 8-16 mg og síðan 4 mg x 4 um munn Hækkaður blóðsykur, skapbreytingar, kviðarónot, endurkoma einkenna þegar lyfi hætt
Nífedipín Fyrirbyggjandi við HFHB Meðferð HFHB 10-20 mg í byrjun, síðan 30-60 mg af langverkandi töflum á 12 klukkutíma fresti Lágur blóðþrýstingur Hraður hjartsláttur
Súrefni Meðferð allra gerða 2-5 litrar á mínútu í nef eða um grimu Fáar
Parasetamól Meðferð BHFV höfuðverks 500-1000 mg allt að fjórum sinnum á dag Fáar
Ibuprófen Meðferð BHFV höfuðverks 400-600 mg allt að þrisvar á dag Ónot og blæðing frá meltingarvegi
Salmeteról Fyrirbyggjandi við HFLB 125 mcg tvisvar á dag Handskjálfti, hraður hjartsláttur
Zolpidem Meðferð svefntruflana 5-10 mg fyrir svefn Fáar
Síldenafíl Tadalafíl Fyrirbyggjandi við HFLB 20 mg þrisvar á dag 10 mg tvisvar á dag eða 20 mg einu sinni á dag Höfuðverkur
BHFV = bráð háfjallaveiki, HFHB = háfjallaheilabjúgur, HFLB = háfjallalungnabólga
þá sem hafa áður fengið háfjallaveiki. Listi yfir
helstu lyf sem hægt er að nota er sýndur í töflu III
og almennar ráðleggingar í töflu IV. Algengast er
að nota asetasólamíð, 125-250 mg tvisvar á dag.32'
34 Byrja skal sólarhring fyrir hæðaraukningu og
hætta þegar aftur er komið niður fyrir 2500 m eða
ef staldrað hefur verið við í mikilli hæð í meira en
4-5 sólarhringa. Ekki má gefa lyfið þeim sem hafa
ofnæmi fyrir súlfalyfjum.34 Gott getur verið að
prófa að taka lyfið inn við sjávarmál um tveimur
vikum fyrir áætlaða notkxm til að ganga úr skugga
um að lyfið þolist vel.J
Asetasólamíð er karbónik anhydrasa hemill
sem dregur úr endurupptöku bíkarbónats og
natríums í nýrum. Það veldur því losun á bíkar-
bónati í þvagi og þar með blóðsýringu (metabolic
acidosis). Við það eykst öndunartíðni til að leiðrétta
sýrustig í blóði sem aftur eykur súrefnisupptöku i
lungum.35 Sykursterinn dexametasón er talinn
draga úr háræðaleka í heila og þar með minnka
líkur á heilabjúg.34 Nota má hann sem fyrir-
byggjandi meðferð ef asetasólamíð þolist ekki
eða frábendingar eru fyrir notkun þess.4-6- 36'37
Mikilvægt er að hafa í huga að einkenni geta
komið fram þegar lyfjagjöf er hætt.
Fyrirbyggjandi meðferð við háfjallalungnabjúg
Að jafnaði gilda sömu leiðbeiningar og fyrir
bráða háfjallaveiki. Þó er sérstaklega mælt með
því að forðast of mikla áreynslu, sérstaklega ef
viðkomandi er kvefaður eða með aðrar sýkingar.
Ekki er mælt með nífedipíni til að forðast
lungnabjúg nema fyrir þá sem áður hafa fengið
háfjallalungnabjúg. Þetta er öfugt við aðrar
íslenskar leiðbeiningar.38 Þeir sem áður hafa fengið
háfjallalungnabjúg ættu að hækka sig varlega og
taka langvirkandi nífedipín, 30-60 mg daglega.3-
39 Nífedipín er kalsíum-ganga hemill sem veldur
víkkun á lungnaslagæðum og dregur þannig úr
æðaherpingnum sem súrefniskorturinn veldur og
dregur úr líkum á lungnabjúg.1-3 Stinningarlyfin
tadalafíl og síldenafíl viðast hafa svipuð áhrif
og nífedipín en rannsóknir eru enn af skomum
skammti og sjúklingar í flestum rannsóknanna
fáir.4-34 í þeim rannsóknum var talið nægjanlegt
að taka 10 mg tvisvar á dag eða 20 mg á eins til
tveggja daga fresti.34 Salmeteról hefur verið gefið
í innúðaformi í hærri skömmtum en notaðir em
við lungnasjúkdóma.41 Það er talið geta flýtt fyrir
að vökvi sé tekinn upp úr lungnablöðrum með
áhrifum á flutningi á natríum og kalíum yfir
frumuhimnur.42
Meðferð við háfjallaveiki
Almennar ráðleggingar
Mikilvægast er að fara strax niður í minni hæð og
skal það alltaf reynt ef aðstæður leyfa.2'4-6 Halda
má kyrru fyrir ef einkenni eru væg. Oft dugar
lækkun um 500-1000 m til að draga verulega úr
einkennum. Eftir hvíld og aðlögun má reyna
uppgöngu aftur ef einkenni hafa ekki verið
alvarleg, til dæmis lungna- eða heilabjúgur. Þá
leggja reyndir fjallgöngumenn oftast áherslu á að
drekka ríkulega og forðast vökvatap til að draga
úr einkennum háfjallaveiki.6
LÆKNAblaðið 2009/95 445