Læknablaðið - 15.07.2009, Blaðsíða 11

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Orkunotkun og næring
gj örgæslusj úklinga
Bjarki
Kristinsson
læknir1
Kristinn
Sigvaldason
svæfinga- og
gjörgæslulæknir1
Sigurbergur
Kárason
svæfinga- og
gjörgæslulæknir1
Lykilorð: orkunotkun, óbein
efnaskiptamæling, gjörgæsla,
næringarmeðferð, Harris-
Benedict-jafna.
Ágrip
Tilgangur: Við næringu gjörgæslusjúklinga er
oftast stuðst við áætlaða orkuþörf. Rannsóknir
benda þó til að orkunotkun sé mirtni en áður var
talið. Markmið þessarar rannsóknar var að mæla
raunverulega orkunotkun gjörgæslusjúklinga og
bera saman við áætlaða orkunotkun og að kanna
magn og samsetningu næringargjafar.
Aðferðir: Orkunotkun var mæld með óbeinni
efnaskiptamælingu (indirect calorimetry) hjá
sjúklingum sem þurftu öndunarvélameðferð >48
klukkustundir. Til samanburðar var orkunotkun
áætluð með Harris-Benedict-jöfnu. Skráðar voru
upplýsingar um alla næringargjöf sem sjúklingur
fékk.
Niðurstöður: Meðalorkunotkun hjá 56 sjúklingum
reyndist vera 1820 ± 419 kcal/dag. Harris-Bene-
dict-jafnan vanmat orkunotkun um 11,3% en með
viðbættum streitustuðli var um 15,3% ofmat að
ræða. Meðalnæringargjöf var 1175 ± 442 kcal/
dag eða um 67% af orkunotkun. Mestur munur
var á orkunotkun og næringargjöf í fyrstu viku
gjörgæslumeðferðar. Próteingjöf var að meðaltali
0,44 g/kg/dag.
Alyktun: Orkunotkun gjörgæslusjúklinga var
minni en sú orkugjöf sem mælt er með samkvæmt
næringarleiðbeiningum sérgreinafélaga en í sam-
ræmi við niðurstöður annarra nýlegra rann-
sókna. Næringargjöf var einungis 67% af mældri
orkunotkun og próteininnihald næringar undir
ráðlögðu magni. Ekki hefur verið sýnt fram á að
það hafi áhrif á horfur sjúklinga. Þörf er á frekari
rannsóknum á þessu sviði.
Inngangur
Næringargjöf er mikilvægur þáttur í meðferð
mikið slasaðra og alvarlega veikra sjúklinga
á gjörgæsludeildum og getur haft áhrif á
sjúkdómsþróun og horfur.1 Gjöf næringar við
slíkar aðstæður er þó ekki einfalt mál þar
sem miklar breytingar verða á efnaskiptum
líkamans sem miðlað er af streituhormónum
og bólguboðefnum2 og fela meðal annars í sér
aukið niðurbrot á próteinum líkamans, hækkaðan
blóðsykur og aukna losun fitusýra út í blóðrás.
Áður var talið að streituviðbragð í kjölfar
veikinda eða áverka hefði í för með sér mikið
aukna orkuþörf og því talið mikilvægt að hafa
næringargjöf ríkulega auk þess sem álitið var
að með því mætti draga úr rýrnun vöðva. Nú
er mönnum ljóst að orkunotkun sjúklinga eykst
ekki eins mikið og áður var talið og ekki hefur
tekist að stöðva niðurbrot vöðvapróteina með
mikilli næringargjöf.3 Hafa jafnvel verið leiddar
líkur að því að of mikil næringargjöf geti hækkað
dánarhlutfall gjörgæslusjúklinga.4
Alvarlega veikir sjúklingar í öndunarvél fá
ýmist næringu í æð (parenteral nutrition) eða um
meltingarveg með sondu (enteral nutrition). Fyrir
tveimur til þremur áratugum var gjöf næringar
í æð mikið notuð á gjörgæsludeildum í kjölfar
framfara í framleiðslu tilbúinna næringarlausna.
I dag er talið að næringargjöf um meltingarveg sé
ákjósanlegri og fáar frábendingar frá þeirri reglu,
nema þá helst gamalömun (ileus).5 Niðurstöður
rannsókna benda til þess að gjöf næringar
um meltingarveg hafi færri fylgikvilla en gjöf
næringar í æð.6 Hins vegar er erfiðara að tryggja
fullnægjandi næringu gegnum meltingarveg
vegna ýmissa vandamála sem fylgja þeirri leið
næringargjafar.7
Samkvæmt næringarleiðbeiningum fyrir gjör-
gæslusjúklinga frá American College of Chest
Physicians (ACCP)8 er mælt með að mikið
veikum sjúklingum séu gefnar 25 kcal/kg/dag og
sjúklingum með sýklasótt (sepsis) gefið enn meira
eða 27,5 kcal/kg/dag. Niðurstöður nýlegrar
rannsóknar benda hins vegar til þess að hæfileg
næringargjöf gæti verið á bilinu 33-66% af því sem
ACCP hefur mælt með enda virðast þeir sjúklingar
sem fá þann dagskammt hafa betri horfur en
þeir sem fá minna eða meira.4 Vegna þessara
niðurstaðna hefur skapast töluverð umræða um
það hver sé raunveruleg orkuþörf mikið veikra
sjúklinga og hafa sumir mælt með því að draga úr
orkugjöf.9
Flestar næringarleiðbeiningar í dag miða að
því að gefa sjúklingi næringu sem samræmist
orkunotkun hans. Orkunotkun gjörgæslusjúklings
má mæla með óbeinni efnaskiptamælingu (indirect
LÆKNAblaðið 2009/95 491