Læknablaðið - 15.07.2009, Blaðsíða 32

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
hérlendis. Þriðjungur þeirra sjúklinga sem fóru
í hjartastopp á Landspítala á tímabilinu sem
var skoðað náði að útskrifast af sjúkrahúsinu.
Horfur sjúklinga voru lakari ef hjartastopp átti
sér stað utan hefðbundins vinnutíma. Eins og við
var að búast var lifun betri ef upphafstaktur var
sleglahraðtaktur eða sleglatif heldur en annar
taktur. Endurlífgunarteymi Landspítalans voru
kölluð út að meðaltali þrisvar í viku og í allflestum
tilfellum var þörf á sérhæfðri aðstoð þeirra.
Hjartastopp var ástæðan fyrir tæplega helmingi
útkalla endurlífgunarteymanna. í allflestum öðr-
um tilfellum voru útköllin þess eðlis að þörf var
fyrir aðstoð teymisins. í rannsókn Herlitz og félaga
voru 71% af útköllum endurlífgunarteymanna
vegna hjartastopps.13
Niðurstöður þessarar rannsóknar á Landspítala
sýndu að 33% sjúklinga sem farið höfðu í
hjartastopp náðu að útskrifast. Þessar niðurstöður
eru ágætar ef tekið er mið af sambærilegum
erlendum rannsóknum þar sem þetta hlutfall
reynist vera á bilinu 7-34%.5'7'8'14-17 Þannig reyndist
lifun að útskrift eftir endurlífgun á sjúkrahúsi
vera 21% í Melbourne í Ástralíu,515-19% í Suður-
Englandi/ 17,6% í Manchester8 og 17% í mjög
stórri bandarískri rannsókn sem tók til rúmlega
14 þúsund sjúklinga.17 í Gautaborg var lifun að
útskrift eftir endurlífgun á háskólasjúkrahúsi
34%.15 Vitneskja um umfang og árangur þessarar
starfsemi er mjög mikilvæg og hana ætti að nota
til að stuðla að markvissari endurbótum á þessum
málaflokki.
Á síðasta ári var stofnað sérstakt greiningar-
teymi á vegum gjörgæsludeilda Landspítala
og er því ætlað að koma til skjalanna þegar
ástand sjúklinga versnar á legudeildum. Þetta
er athyglisverð nýjung og hugmyndin er ekki
síst að reyna að fyrirbyggja uppákomur eins
og hjartastopp. Samantekt okkar nær ekki yfir
nægilega langt tímabil til að meta áhrif þessarar
nýjungar á tíðni útkalla endurlífgunarteymanna
en vonast var til að þeim fækkaði og þá ekki síst
þeim útköllum sem féllu í þriðja og fjórða flokk
eins og lýst er að framan.
Athygli vakti að lifun eftir hjartastopp var
breytileg eftir því á hvaða tíma dagsins það
átti sér stað. Fleiri rannsóknir hafa sýnt slíkar
niðurstöður og margar þeirra staðfest að horfur
þeirra sem fara í hjartastopp utan hefðbundins
dagvinnutíma eru lakari en hjá þeim sem fara
í hjartastopp milli klukkan átta og sextán.3'6'14-
15'17 Endurlífgunarteymin eru eins skipuð allan
sólarhringirm á Landspítala en hins vegar eru færri
starfsmenn á legudeildum utan dagvinnutíma, þar
sem starfsemi á sjúkrahúsinu er að jafnaði minni
eftir kl. 16. Þessi staðreynd gæti að hluta skýrt
verri lifun þar sem vera kann að versnandi ástand
sjúklings uppgötvist seinna, sér í lagi ef hann er
ekki tengdur við hjartarafsjá.18 Rannsóknir sýna
að algengara er að sjúklingar fari í hjartastopp án
þess að það vitnist á kvöldin eða að nóttu til og er
upphafstaktur við komu endurlífgunarteymis þá
oftar rafleysa eða rafvirkni án dæluvirkni fremur
en sleglatakttruflanirA13'16'18
Árangur af endurlífgun hjá þeim sem voru með
sleglatif eða sleglahraðtakt sem upphafstakt var
betri en þeirra sem höfðu rafleysu eða rafvirkni
án dæluvirkni. Þetta er í samræmi við niðurstöður
annarra rannsókna á endurlífgun innan sem utan
sjúkrahúsa.7' 9- 13' 16' 18 Jafnframt var tilhneiging
til betri árangurs af endurlífgun ef sjúklingar
voru á hjartadeildum en öðrum legudeildum en
þetta náði ekki alveg tölfræðilegri marktækni. Á
hjartadeild reyndust fleiri vera í sleglahraðtakti
eða sleglatifi við komu teymanna heldur en á
almennum legudeildum. Lifun eftir hjartastopp
hefur reynst betri hjá sjúklingum á deildum þar
sem hjartarafsjár eru til staðar. Sá tími sem líður
frá því að sjúklingur fer í hjartastopp og þar til
rafstuð er gefið skiptir höfuðmáli fyrir horfur hans
en þessi tími er almennt styttri á deildum þar sem
sjúklingar eru tengdir við hjartarafsjár.3'5' 9-13'19
Æskilegt væri í framtíðarrannsóknum á árangri
endurlífgunar að afla jafnframt upplýsinga um
viðbragðstíma endurlífgunarteyma en sá tími
getur verið afgerandi þáttur í góðum viðbrögðum
við hjartastoppum á sjúkrahúsi.
Kennsla í grunnendurlífgun og viðbrögðum
við bráðum uppákomum fer fram árlega á
öllum deildum Landspítala. Þar er hnykkt á
mikilvægi þess að bregðast skjótt við bráðaástandi
og að starfsfólk þekki þau lykilskref sem þarf
að framkvæma ef ástand sjúklings versnar
skyndilega eða hann fer í hjartastopp. Kennsla
í grunnendurlífgun er mjög mikilvægur þáttur
í viðbrögðum við hjartastoppi á sjúkrahúsi en
rannsóknir hafa gefið til kynna að stundum vanti
upp á fyrstu viðbrögð og að grunnendurlífgun sé
framkvæmd eins og klínískar leiðbeiningar segja
til um.1'7' 20-22 Það kom nokkuð á óvart að í rúm-
lega fjórðungi endurlífgunartilfella á Landspítala
var ekki skráð að grunnendurlífgun hefði verið
hafin á deildum fyrir komu teymisins. Ekki er
með öllu hægt að útiloka vanskráningu á þessu
atriði og þetta var eitt af því sem erfitt var að fá
upplýsingar um eftir á. Það virtist þó ekki hafa
áhrif á útkomu endurlífgunartilrauna í þessari
rannsókn hvort grunnendurlífgun var beitt fyrir
aðkomu teymanna eða ekki, sem styður ef til vill
að skortur hafi verið á skráningu um þetta atriði.
Einnig þarf að hafa í huga að þýðið var ekki stórt
sem gæti skýrt hvers vegna ekki var munur á lifun
512 LÆKNAblaðiö 2009/95