Læknablaðið - 15.03.2010, Síða 38

FRÆÐIGREINAR
SJÚKRATILFELLI
O G Y F I R L I T
Mynd 1 a og 1 b. Mynd Ja sýnir lokaða gagnaugaslagæð sjúklings (tilfelli 1) með dæmigert útlitfyrir risafrumuæðabólgu.
Bandvefsaukning í intima og blóðsegi íæð veldur lokun á henni.
Staðbundin bólguíferð, með hnattfrumum og kleyfkimdum hvítum blóðkomum, er til staðar (Haematoxylin og eosin litun
(H&E); lítil stækkun).
Mynd lb erfrá sama sýni en í hærri stækkun. Örin bendir á staðþar sem heil innri þanþynna (lat. lamina elastica interna)
endar og við tekur svæði þar sem átfrumur hafa hreinsað hana upp. Margkirndar risafrumur sjást gjaman og frá þeim dregur
sjúkdómurinn nafn sitt. Ekki sjást risafrumur með vissu á þessari mynd (H&E; mikil stækkun).
æðahimnu og (hjá sumum) lítinn hluta sjónhimnu.
Önnur orsök sjónskaða er lokun á miðslagæðinni
til sjónhimnunnar (e. central retinal artery
occlusion, CRAO). Einnig getur tvísýni komið
fyrir vegna blóðþurrðar til augnvöðva, heilatauga
eða heilastofns.4 Ef risafrumuæðabólga veldur
blóðþurrð til annars sjóntaugaróssins eru 25-50%
líkur á að sjúkdómurinn herji á hitt augað innan
tveggja vikna sé ekki gripið til meðferðar.5
Hér lýsum við tveimur sjúkratilfellum sem
bæði einkennast af því að sjóntruflanir og
blinda voru fyrstu einkenni sjúklinganna um
risafrumuæðabólgu.
Tilfelli 1
68 ára gamall áður hraustur karlmaður leitaði
til slysa- og bráðadeildar Landspítalans vegna
skyndilegrar blindu á vinstra auga. Daginn fyrir
komu hafði hann tekið eftir móðusýn á neðri
hluta sjónsviðs og hafði þá reynt að fá tíma hjá
augnlækni án árangurs. Dagana á undan hafði
hann haft höfuðverk yfir enni og gagnauga vinstra
megin. Hann hafði einnig fengið verki við að
tyggja (kjálkaöng, e. jaw claudication) og tvísýni á
tímabili.
Almenn skoðun var eðlileg, púls fannst yfir
Tafla I. Alþjóðleg sjúkdómsgreiningarskilmerki fyrír rísafrumuæðabólgu.
Sjúklingurínn þarfað uppfylla að minnsta kosti þrjú affimm neðanskráðum skilyrðum.
Aldur við upphaf einkenna a50 ára
Nýr höfuðverkur
Óeðlileg skoðun yfir gagnaugaslagæðum (þreifieymsli eða minnkaðir púlsar)
Sökk a50 mm/klst
Jákvætt vefjasýni fyrir risafrumuæðabólgu
báðum gagnaugaslagæðum og engin eymsli
voru við þreifingu yfir æðunum. Sjón var eðlileg
á hægra auga en á því vinstra gat hann ekki
talið fingur, hann nam einungis mun á ljósi
og myrkri. Vinstra ljósopið brást ekki við ljósi
(Marcus Gunn pupil). Vinstri sjóntaugarósinn
var með bjúg, óljós mörk, æðar ógreinilegar og
slagæðlingar óeðlilega grannir. Hægri augnbotn
var eðlilegur. Augnskoðun samræmdist blóðþurrð
í sjóntaugarós. Sökk mældist 48 mm/klst og
C-reactive protein (CRP) 25 mg/L. Vefjasýni frá
vinstri gagnaugaslagæð sýndi risafrumuæðabólgu
(myndir la og lb).
Strax á slysa- og bráðadeildinni fékk sjúklingur-
inn háskammta-meðferð með barksterum í æð (lg
af methylprednisoloni natriumsúkkínati, Solu Medrol,
Pfizer) og var barksterameðferðinni haldið áfram
með prednisólón töflum (Decortin-H, Merck), 30 mg
tvisvar á dag. Tveimur vikum síðar mældist sökk
5 mm/klst og var skammturinn lækkaður niður
í 20 mg tvisvar á dag. Sjónin hafði ekki batnað á
vinstra auga en hann var áfram með fulla sjón á
hægra auga.
Tilfelli 2
69 ára gömul kona með tveggja ára sögu um
fjölvöðvagigt fann fyrir svima einn morgun og
í kjölfarið tók hún eftir því að sjónin á vinstra
auga var í móðu. Síðar sama dag leitaði hún til
læknis í sínu heimahéraði. Við komu daginn eftir á
göngudeild augndeildar Landspítala var hún blind
á vinstra auga. Hún hafði ekki haft höfuðverki
eða verki við tyggingu og ekki hafði hún fundið
fyrir almennum bólgueinkennum. Hún hafði
lokið barksterakúr vegna fjölvöðvagigtar tveimur
mánuðum áður.
186 LÆKNAblaöiö 2010/96