Læknablaðið - 15.03.2010, Side 51

UMRÆÐA 0 G
TÓBAKSFRAM
F R É T T I R
L E I Ð S L A
tóbaksfyrirtækin eru í markaðssetningu."
Hér má skjóta inn tilvitnun í tímamótaskýrslu
sérfræðinganefndar alþjóðaheilbrigðisstofnunar-
innar WHO frá árinu 2000 sem orðaði þetta svo:
„Þessi rannsókn staðfestir að notkun tóbaks er ólík
öllu öðru sem ógnar heilsu heimsbyggðarinnar.
Smitandi sjúkdómar ráða ekki í þjónustu sína alþjóðleg
almannatengslafyrirtæki. Það eru engir þrýstihópar
sem mæla með útbreiðslu kóleru. Moskítóflugur eiga
sér enga talsmenn. Sannanirnar sem hér eru lagðar
fram benda til þess að tóbak sé algerlega einstakt
fyrirbæri og baráttan gegn því á heimsvísu mun ekki
eingöngu snúast um að skilja fíkn og lækna sjúkdótna,
heldur, og það er alveg jafn mikilvægt, að sigrast á
harðsnúnum og valdamiklum iðnaði."
(World Health Organization Tobacco company strategies
to undermine tobacco control activities at the World Health
Organization: report of the committee of experts on tobacco
industry documents: July 2000. www.who.int/tobacco/media/
en/who_inquiry.pdf.)
Það þótti einnig sérlega ósvífið af lögfræð-
ingum tóbaksfyrirtækjanna að óska eftir því
að tekið yrði tillit til framlags fyrirtækjanna til
heilbrigðiskostnaðar með því að ekkert benti til
þess að reykingafólk kostaði heilbrigðiskerfið
meira en þeir sem ekki reyktu. Þessi málatilbúnað-
ur gekk undir nafninu „Death credit argument"
og byggði rök sín á því að reykingafólk kosti
heilbrigðiskerfið minna vegna þess að það deyi
fyrr en þeir sem reykja ekki. Dómarinn hafnaði
þessum rökum og sagði þau hroðaleg og ósiðleg.
Einn af verjendum tóbaksfyrirtækjanna tók þessu
ekki þegjandi og lét hafa eftir sér við réttarhöldin:
„Það er engin spurning að sígarettureykingafólk kostar
heilbrigðisþjónustuna ekki meira en þeir sem ekki
reykja. Nettókostnaðurinn er tninni, en okkur leyfist
ekki að leggja fratn sannanir þess efnis, vegna þess að
þá erutn við að færa okkur í nyt þá staðreynd að vara
okkar drepurfólk."
„í mínum huga eru stjórnendur tóbaks-
fyrirtækjanna verri en eiturlyfjabarónar Suður-
Ameríku, þar sem þeir síðamefndu viðurkenna
að þeir eru glæpamenn og haga sér sem slíkir;
hinir fyrmefndu telja sig löghlýðna borgara
sem standi í viðurkenndum viðskiptum. Það er
staðreynd að varan þeirra, tóbakið, drepur 60%
af viðskiptavinum þeirra. Þetta vita þeir og beina
því spjótum sínum markvisst að ungu fólki á
aldrinum 14-24 ára, því þannig tryggja þeir sér
viðskiptavini í 20 ár hið minnsta," segir Hurt og
bætir því við að tóbaksframleiðendur eigi sér
enga líka þegar kemur að blekkingum og svikum
varðandi heilsuspillandi áhrif tóbaksreykinga.
Fíklar á sem skemmstum tíma
Hurt segir að tóbaksfyrirtækin hafi beint
rannsóknum sínum markvisst að því að gera
upptöku nikótíns úr sígarettureyk sem hraðasta
og þar með auka fíknáhrifin til muna. „Þetta snýst
á mannamáli um að gera einstaklinginn háðan
nikótíni á sem stystum tíma. Þetta er gert með
því að hafa sem hæst hlutfall nikótíns í reyknum
í lausu formi (freebase) og tóbaksframleiðendur
urðu fyrstir til að finna aðferðina til þess
ama en seinna náðu eiturlyfjasalar tökum á
þessu í kókaínframleiðslu sinni. Þetta var fyrst
gert í Marlboro-sígarettum en aðrir tóbaks-
framleiðendur fylgdu í kjölfarið."
I fyrirlestri sínum á Læknadögum rakti
Hurt með beinum tilvitnunum í skjöl tóbaks-
framleiðenda hvernig rannsóknir þeirra gengu út
á að auka nikótínmagn í tóbaksreyk og með því
að bæta alls kyns aukaefnasamböndum í tóbakið,
eins og ammóníaki, hafi þeim tekist ætlunarverk
sitt ágætlega. Hafa má í huga að allt er þetta til
staðar ennþá svo „gæðin" eru þau sömu í dag og
áður.
Hann segir að á Vesturlöndum hafi verulegur
árangur náðst í baráttunni gegn tóbaki en
þó sé lokamarkmiðið ennþá langt undan, að
banna alfarið sölu á tóbaki. „Á meðan verja
tóbaksfyrirtækin óhemju fjármunum í að halda
tóbaki að almenningi með öllum tiltækum ráðum
og beina einnig áherslunni að samfélögum í
öðrum heimshlutum þar sem reglugerðir og
lagasetningar eru ekki eins skýr. Markaðssetning
tóbaks í löndum eins og Indónesíu er allt að
því glæpsamleg en þar hafa tóbaksfyrirtækin
nánast frjálsar hendur. Reykingar eru vaxandi
vandamál í nær öllum heimshlutum öðrum en
Vesturlöndum. Það er því langur vegur frá því að
vinna sigur í stríðinu gegn tóbaksframleiðendum,
Minnesota-réttarhöldin voru mikilvægur áfangi í
þeirri baráttu en hvergi nærri sigur."
Fyrir áhugasama er bent
á greinina Open Doorway
to Truth: Legacy of the
Minnesota Tobacco Trial
eftir Richard D. Hurt, MD,
Jon O. Ebbert, MD, Monique
E. Muggli, MPH, Nikki J.
Lockhart, JD, og Channing
R. Robertson, PhD sem
birtist í maí 2009 í Mayo
Clinic Proceedings. www.
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/
articles/PMC2676127/
LÆKNAblaðið 2010/96 199