Læknablaðið - 15.03.2012, Side 27

Y F I R L I T
Tafla V. Niðurstöður samanburðarrannsókna á atferlismeðferð (habit reversal, HR) fyrir hárplokkunar- og húðkroppunaráráttu.
Rannsóknarsnið Meðferð/þátttakendur Mat Niðurstaða
Hárplokkunarárátta
Azrin52 Samanburðarrannsókn 34 hárplokkunarsjúklingar fengu annaðhvort tvo HR-meðferðartíma eða tvo meðferðartíma af ofþjálfun (massed negative practice). Sjálfsmat Tíðni hárplokks lækkaði 90% í HR-hópnum, en 50% í ofþjálfunarhópnum.
Ninan32 Samanburðarrannsókn 16 hárplokkunarsjúklingar fengu annaðhvort 9 vikulega meðferðartíma (HR + hugræn meðferð), 9 vikna klómipramin-meðferð eða fengu 9 vikna lyfleysumeðferð. Hálfstaðlað viðtal HR + hugræn meðferð gerði marktækt meira gagn en klómipramin og lyfleysa.
van Minnan27 Samanburðarrannsókn 40 hárplokkunarsjúklingar fengu annaðhvort 6 HR-meðferðartíma aðra hverja viku, 12 vikna flúoxetinmeðferð eða voru 12 vikur á biðlista. Sjálfsmatskvarði HR gerði marktækt meira gagn (64% fengu verulegan bata) en flúoxetín (9% fengu verulegan bata) og biðlisti (20% fengu verulegan bata).
Woods5' Samanburðarrannsókn 25 hárplokkunarsjúklingar fengu annaðhvort 10 vikulega hópmeðferðartíma af HR + ACT eða voru 10 vikur á biðlista. Sjálfsmatskvarði HR + ACT gerði marktækt meira gagn en að vera á biðlista.
Diefenbach53 Samanburðarrannsókn 24 hárplokkunarsjúklingar fengu annaðhvort 8 vikulega HR-hópmeðferðatima eða 8 vikulega meðferðartíma sem samanstóðu af fræðslu og félagslegum stuðningi. Sjálfsmatskvarði og hálfstaðlað viðtal. HR gerði marktækt meira gagn en fræðsla/félagslegur stuðningur.
Húðkroppunarárátta
Teng55 Samanburðarrannsókn 19 húðkroppunarsjúklingar fengu annaðhvort þrjá HR-meðferðartíma eða voru fjórar vikur á biðlista. Sjálfsmatskvarði og óháð mat á myndum af áverkum á húð. HR gerði marktækt meira gagn en að vera á biðlista.
Schuck56 Samanburðarrannsókn 34 húðkroppunarsjúklingar fengu annaðhvort HR + hugræna meðferð (fjórir meðferðartímar) eða voru 5 vikur á biðlista. Sjálfsmatskvarðar og óháð mat á myndum af áverkum á húð. HR gerði marktækt meira gagn en að vera á biðlista.
sókn sem gerð hefur verið hingað til leiddi ekki í ljós neinn mun
á lyfleysu (n=22) og cítalópram (n=23) þegar litið var til alvarleika
húðkroppunaráráttu eftir fjögurra vikna meðferð.42 Einnig er lítið
vitað um langtímaáhrif þessara lyfja í meðferð við húðkroppunar-
áráttu. Þegar á heildina er litið benda rannsóknir til þess að líklegt
sé að SSRI-lyf geri takmarkað gagn við húðkroppunaráráttu.
Önnur lyfvið luíðkroppunnráráttu
Grant, Odlaug og Kim greindu frá því að 16 af 24 (66,7%) húð-
kroppunarsjúklingum sem gengust undir 12 vikna lamótrigín-
meðferð (meðaldagskammtur = 200 mg) töldust hafa náð miklum
eða mjög miklum bata eftir meðferð.43 Tvíblind samanburðarrann-
sókn eftir sömu höfunda leiddi í ljós að lyfið gerði ekki marktækt
meira gagn en lyfleysa þar sem 43,8% í lamótrigínhóp og 31,3% í
lyfleysuhóp töldust hafa náð markverðum bata.44 Hins vegar kom
í ljós að þátttakendur sem stóðu sig illa á taugasálfræðiprófi sem
mælir sveigjanleika í hugsun (set shifting task) svöruðu meðferð-
inni. Þannig er hugsanlegt að sumir húðkroppunarsjúklingar hafi
gagn af lamótrigínmeðferð. Ymis önnur lyf hafa verið reynd gegn
húðkroppunaráráttu en engar samanburðarrannsóknir hafa verið
gerðar á þeim. Hér má nefna N-acetylcystín,45 ólanzapín, pimozíd,
doxepín, naltrexón og inosítól í bland við cítalópram.46
Sálfræðimeðferð
Margs konar sálfræðimeðferð hefur verið beitt gegn hárplokk-
unar- og húðkroppunaráráttu. Má til dæmis nefna dáleiðslu,
sálgreiningu, hugræna meðferð og atferlismeðferð ýmiss konar.
Aðeins ein tegund sálfræðimeðferðar hefur verið athuguð í
samanburðarrannsóknum. Það er atferlismeðferð sem kallast á
ensku habit reversal (HR). Þetta er einföld en árangursrík meðferð
sem samanstendur af þremur meginþáttum.47 Fyrst er skjólstæð-
ingi kennt að átta sig á því þegar hann er að fara að plokka eða
kroppa (awareness training). Því næst er hann þjálfaður í tiltekinni
hreyfingu eða athæfi í staðinn fyrir að kroppa/plokka (competing
response training), til dæmis að kreppa hnefann eða kreista bolta
í hvert skipti sem hann finnur fyrir löngun til að plokka hár.
Þriðji þátturinn er stuðningur frá einhverjum nákomnum (social
support). Þá er til dæmis foreldri kennt að hrósa barni ef það gerir
hreyfinguna sem það á að gera í staðinn fyrir að plokka/kroppa.
Venjulega er áreitisstjórnun (stimulus control) notuð samhliða HR
en hún snýst um að útrýma eða stjórna áreitum í umhverfinu sem
kalla fram hegðunina.48 Þá er til dæmis skjólstæðingi sem venju-
lega kroppar húðina þegar hann er að skoða sig í spegli ráðlagt að
breiða yfir spegla í íbúðinni. Loks ber að nefna að í ljósi rannsókna
sem sýna að margir sjúklingar kroppa eða plokka til þess að takast
á við neikvæðar tilfinningar hafa menn í auknum mæli blandað
við HR sálfræðimeðferð sem beinist að neikvæðum tilfinningum.
Hér má nefna hugræna meðferð (cognitive therapy)32, díalektíska at-
ferlismeðferð (dialectical behavior therapy)49 og meðferð sem kallast á
ensku acceptance and commitment therapy (ACT).50-51
Árangur HR við hárplokkunaráráttu
Fimm rannsóknir hafa verið gerðar þar sem sálfræðimeðferð sem
felur í sér HR (fjöldi í meðferðarhóp á bilinu 5-19) var borin saman
við biðlista eða samanburðarmeðferð (svokallaða ofþjálfun (tnas-
sed negative practice), fræðslu/félagslegan stuðning, klómipramín
eða SSRI-lyf), sjá töflu V.27 3151-53 í tveimur þessara rannsókna var
HR veitt með annarri meðferð, annars vegar hugrænni meðferð32
og hins vegar ACT.51 í öllum þessum 5 rannsóknum kom í ljós
LÆKNAblaðið 2012/98 159