Læknablaðið - 15.03.2012, Blaðsíða 46

UMFJOLLUN O G GREINAR
Sterk tengsl á milli rakaskemmda
og öndunarfærasjúkdóma
■ ■ ■ Hávar Sigurjónsson
„Ég hef einungis gert faraldsfræðilegar
rannsóknir um þetta efni og stærsta rann-
sóknin sem ég tók þátt í var gerð árið 2003
og niðurstöðurnar birtar 2006 í tímaritinu
Thorax. í þeirri rannsókn var senc’-.'.r
spurningalisti til slembiúrtaks og svöruðu
16.190 manns á Islandi, í Danmörku,
Svíþjóð, Noregi, Finnlandi og Eistlandi,"
segir María I. Gunnbjörnsdóttir lungna-
og ofnæmislæknir sem flutti erindi á
málþingi um myglu í mannabústöðum á
Læknadögum í janúar.
„Spurningarnar beindust að sýni-
legum rakaskemmdum eins og ójöfnum
í gólfefnum, sýnilegri myglu sem og
sögu um leka í húsnæðinu. Við spurðum
einnig um öndunarfæraeinkenni. Það voru
greinileg tengsl á milli öndunarfæraein-
kenna og þess að búa í rakaskemmdu
„Rannsóknir á íslandi hafa sýnt að um 1%
fullorðinna og 0,5% barna hafa ofnæmi
fyrir myglu," segir Michael Clausen sem
flutti erindi um myglu og öndunarfæraein-
kenni hjá börnum á Læknadögum 2012.
„Sennilega fær einungis helmingur
þeirra einkenni af því að komast í návígi
við myglu. Raki og mygla í híbýlum eru
klárlega tengd við öndunarfæraeinkenni
eins og einkenni frá nefi og lungum, þar
með talið asma. Islenskar og erlendar
rannsóknir hafa staðfest þetta. Aðrir
telja sig fá almenn einkenni af myglu-
sveppum sem eru til staðar á heimili eða
vinnustað þeirra en skiptar skoðanir eru
um meinmyndandi þátt myglunnar í
þeim einkennum. Erfiðlega hefur gengið
að tengja þessi almennu einkenni beint
við mygluna. Það er nokkuð víst að raki í
híbýlum er heilsuspillandi. Raki í húsnæði
á Islandi er algengur enda veðurfar vot-
viðrasamt. I tveimur íslenskum rannsókn-
um þar sem þetta var kannað var hægt að
sjá rakaskemmdir í annarri rannsókninni í
178 LÆKNAblaðið 2012/98
húsnæði. Þeir sem bjuggu í rakaskemmdu
húsnæði voru 30-50% oftar með einkenni
frá öndunarfærum. Okkar niðurstöður eru
sambærilegar við niðurstöður erlendra
rannsókna sem skoða sama samband á
sambærilegan hátt.
Við vitum ekki af hverju þetta stafar.
Við sjáum fyrrgreint samband en hvað
það er í þessu samspili nákvæmlega sem
veldur auknum einkennum frá öndunar-
færum er ekki vitað. Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunin (WHO) gaf út mjög ítarlega
skýrslu um þetta efni árið 2009 en í henni
er farið er í gegnum allar hugsanlega
orsakir fyrrgreindra tengsla. Niðurstaðan
er sú sama, í þeirri skýrslu sem og í öðrum
stórum samantektum um efnið síðastliðin
10-15 ár. Það er sem sagt ekki hægt að
setja fingurinn á tiltekin efni í myglu eða
23% híbýlanna og sýnileg mygla í 6,6% og
í hinni rannsókninni rakaskemmdir í 5%
híbýla og sýnileg mygla til staðar í 1,8%
tilfella. Á síðustu árum hafa rannsóknir
manna beinst að áhrifum raka á losun
efna úr nútímabyggingarefnum og heilsu-
spillandi áhrifum þeirra. Hugsanlega
koma þær rannsóknir til með að varpa
einhverju ljósi á þetta vandamál."
myglutegund, ekki á tiltekna bakteríu eða
efni frá þeim, en í sumum tilfellum geta
svokölluð lífræn rokgjörn efni (MVOC)
verið hækkuð en yfirleitt eru þessi gild
lág, jafnvel í rakaskemmdu húsnæði. Ekki
er heldur hægt að mæla neitt í eða hjá
fólkinu sjálfu þrátt fyrir að sambandið
á milli raka og öndunarfæraeinkenna sé
svona greinilegt faraldsfræðilega séð. Það
er þó ekki hægt að fullyrða að um orsaka-
samband sé að ræða."
Hósti og hvæsiöndun
í skýrslu WHO sem María vísar til er lögð
áhersla á að raki í húsnæði sé forsenda
þess að sveppir, mygla og bakteríur geti
þrifist. Lagt er til að hugað sé sérstaklega
að rakastýringu húsnæðis og loftræstingu,
því raki myndast bæði af náttúrulegum
orsökum og af mannavöldum. Þess ber þó
að geta að rakastig innandyra á íslandi er
heldur lægra ef eitthvað er, samanborið
við nágrannalönd okkar. Við kyndum
heimili okkar almennt vel og opnum
glugga og það endurspeglast í rakastigi
innanhúss en kemur þó ekki í veg fyrir
leka eða rakaskemmdir.
Val á byggingarefnum og byggingar-
gæði eru mikilvægir þættir. Viðvarandi
raki vegna lélegs frágangs getur sett í gang
lífræna ferla sem geta stuðlað að niður-
broti á byggingarefnum og ýtt undir raka-
skemmdir með myglu og bakteríumyndun.
„Fólk þarf ekki að hafa áhyggjur af
heilsu sinni þó einn og einn rakablettur
sjáist á baðherberginu eða smá mygla í
glugga. Það getur átt sér mjög stað- og
tímabundnar orsakir. En ef hálfur veggur
er þakinn myglu eða viðvarandi myglulykt
er í húsnæðinu, er ástæða til að athuga
vandlega orsakirnar. En við vitum hrein-
lega ekki hvar mörkin liggja. Það eru
engin opinber heilbrigðismörk til um hvað
má vaxa af myglu eða bakteríum innan-
dyra þannig að mælingar á sveppa- eða
bakteríumagni hjálpa lítið. Auðvitað geta
aðstæður verið þannig að enginn er í vafa
um að tiltekið húsnæði er óíbúðarhæft eða
ónothæft sem vinnustaður. En það er ekki
„Raki í híbýlum er heilsuspillandi"
- segir Michael Clausen barna- og ofnæmislæknir