Læknablaðið - 15.09.2013, Blaðsíða 28

UMFJÖLLUN O G GREINAR
Heilbrigðismál eiga að
lifa einstaka ráðherra
■ ■ ■ Hávar Sigurjónsson
Guðbjartur Hannesson var velferðarráð-
herra í stjórn Samfylkingar og Vinstri
grænna kjörtímabilið 2009-2013. Guð-
bjartur tók við embættinu af Ögmundi
Jónassyni á miðju kjörtímabilinu og tók
þar við kefli sem farið hefur um margar
hendur undanfarinn áratug. Lækua-
blaöinu lék forvitni á að vita hvaða aug-
um Guðbjartur liti þennan tíma, hvaða
mál honum væru hugstæðust og ekki síst
hvernig hann teldi að til hefði tekist í
samstarfi við lækna og samtök þeirra.
„Ég lagði áherslu á það í minni ráðherratíð
að auka sjálfstæði og ábyrgð forstöðu-
manna stofnana sem heyra undir ráðu-
neytið. Þannig vildi ég að þeir bæru
ábyrgð á forgangsröðun við hagræðingu
og sparnað innan sinnar stofnunar, innan
fjárhags- og lagaramma og forgangsröð-
unar frá stjórnvöldum," segir Guðbjartur
í upphafi.
„Ráðherra á ekki að stjórna því í smá-
atriðum hvar skorið er niður innan stofn-
unar. Það hefur viðgengist árum saman að
einstakar stofnanir hafi beinar línur inn
til ráðherra með tilheyrandi fyrirgreiðslu.
Þetta verður að afnema ef við eigum að
ná réttlátri skiptingu fjárveitinga. 1 þeim
tilgangi þarf að bæta alla upplýsingaöflun
og styrkja og bæta reiknilíkön og kostn-
aðarmat í rekstri. Heilbrigðismálin eru
málaflokkur sem verður að vera laus við
pólitískt dægurþras og á að lifa einstaka
ráðherra þannig að ekki verði kúvending
í stefnu heilbrigðismála með hverjum
nýjum ráðherra.
Fyrir nokkrum árum var forstöðu-
mönnum bannað að senda erindi beint til
fjárlaganefndar eða ræða stöðu stofnunar
opinberlega. Allt skyldi fara í gegnum
ráðuneytið. Ég bjó við það haustið 2010
að starfsmenn og oft forstöðumenn
mótmæltu niðurskurði á Austurvelli. Mér
fannst eðlilegt að stofnanir kæmu sinni
gagnrýni í almenna umræðu. Þetta hefði
verið óhugsandi nokkrum árum fyrr.
Forstöðumenn máttu einfaldlega ekki
gagnrýna kerfið opinberlega. Ég taldi
þetta rangt og breytti þessu. Umræðan er
mikilvæg, og hún þarf að vera gagnrýnin
en uppbyggileg. Þannig þarf sífellt að leita
betri lausna."
Vantar vandaðri umræðu, uppbyggilegar
tillögur og meiri sátt um lausnir
Guðbjartur segir að umræðan hafi ein-
kennst af gagnrýni en minna farið fyrir
tillögum til lausna.
„Það sem hefur vantað sárlega inn í
umræðuna og alla gagnrýnina um heil-
brigðiskerfið eru raunhæfar tillögur til
úrbóta. Margir þungavigtarmenn úr hópi
lækna hafa gagnrýnt kerfið og Læknaráð
Landspítalans, Læknafélagið, Land-
spítali og fleiri birtu saman auglýsingar
fyrir kosningar um slæmt ástand á Land-
spítalanum en enginn kemur fram með
útfærðar lausnir. Aðeins almenn gagnrýni
um að það vanti starfsfólk, peninga, tæki
og húsnæði. Reyndar eru mjög skiptar
skoðanir meðal lækna um hvort lausn
vandans felist í nýju húsnæði. Ég eins og
aðrir ráðherrar málaflokksins hef barist
fyrir nýjum Landspítala og tel brýnt að
ráðast í þá framkvæmd. Ég hef hins vegar
ekki heyrt skýrar tillögur að lausnum; á
að taka upp tilvísanakerfi, breytt aðgengi
að bráðamóttökum, breyta samningum
við sérfræðinga með takmarkaðra aðgengi
að þjónustu þeirra, flytja verkefni frá
bráðadeildum yfir í heilsugæsluna og svo
framvegis. Læknar og heilbrigðisstarfs-
menn hafa heldur ekki talað einni röddu
um þessi mál, þeirra á meðal eru mjög
skiptar skoðanir, hagsmunir þeirra eru
ólíkir og of oft fylgja þeir pólitískum eða
hagsmunatengdum línum í málflutningi
sínum ekki síður en aðrir."
Mikil vinna í stefnumótun og greiningum
Guðbjartur skipaði ráðgjafahóp í septem-
ber 2011 og í kjölfarið var erlenda ráð-
gjafafyrirtækið Boston Consulting Group
fengið til að „aðstoða ráðgjafahópinn við
að greina skipulag og stöðu heilbrigðis-
kerfisins."
Tillögur ráðgjafahópsins byggðu á
greiningu BCG og niðurstöðu 9 vinnu-
hópa sem tóku til starfa ári fyrr. Eflaust
geta flestir orðið sammála um fyrirsagnir
tillagnanna en strax í kjölfar birtingar
skýrslunnar urðu miklar umræður og
deilur um útfærsluna.
Tillögurnar sneru að eftirtöldum
þáttum: Samtengdri rafrænni sjúkraskrá
fyrir allt landið, samræmdri skráningu
og birtingu heilbrigðisupplýsinga í heil-
brigðiskerfinu, þjónustustýringu í kerfinu,
auknum áhrifum notenda á eigin heil-
brigðisþjónustu, sameiningu heilbrigðis-
stofnana og endurskipulagningu á skurð-
lækna- og fæðingarþjónustu, samræmingu
á framboði öldrunarþjónustu á landsvísu,
viðbragðsáætlun við offitu og framkvæmd
innkaupastefnu.
Um skýrsluna segir Guðbjartur:
„Þegar ég skipaði fólk í ráðgjafahópinn
til samstarfs við Boston Consulting Group
var ekki leitað að „Samfylkingarfólki" úr
hópi heilbrigðisstarfsfólks. Ég leitaði fyrst
og síðast að fagfólki úr sem ólíkustum
greinum og stöðum innan úr kerfinu
þannig að fagleg þekking þeirra og yfirsýn
fengi að njóta sín sem best. Ég er mjög
sáttur við þær tillögur sem liggja fyrir og
400 LÆKNAblaðið 2013/99