Læknablaðið - 15.09.2013, Blaðsíða 58

Pistlar frá formönnum sérgreinafélaga og
undirdeilda Læknafélags íslands og Reykjavíkur
Frá íslenska bæklunarlæknafélaginu
Hallar undan fæti íslenskra
bæklunarlækninga?

RagnarJónsson
formaður Islenska
bæklunarlæknafélagsins
rj@ragnarj.is
Bæklunarlækningar hér á landi fara fram á
sjúkrahúsum og stofum lækna utan sjúkra-
húsa. Hefur það síðarnefnda farið vaxandi
síðustu ár.
Að undanförnu hefur verið saumað all-
hart að bæklunarlækningum sem og ann-
arri starfsemi á sjúkrahúsunum. Sparn-
aðaraðgerðir hafa leitt til niðurskurðar og
starfsemi hefur dregist að nokkru saman,
en starfsmenn hafa brugðist við með þvf
að auka við sig og vinna meðal annars
yfirvinnu sem ekki er greidd. Hefur því
álagið aukist en starfsánægja eins og hún
er mæld í könnunum minnkað.
Almennt hefur samdráttur í bæklunar-
lækningum á sjúkrahúsunum leitt til þess,
að minnsta kosti á Reykjavíkursvæðinu, að
aukin eftirspurn hefur orðið eftir stofum
bæklunarlækna utan sjúkrahúsa og að bið
eftir skoðun og aðgerð er farin að lengjast.
Bæklunarlæknar utan sjúkrahúsa hafa
starfað án samnings við Sjúkratryggingar
íslands (SÍ) undanfarin tvö ár. SÍ hefur þó
endurgreitt sjúklingum skv. reglugerð sem
tekur mið af fyrri gjaldskrá. Reglugerðin
hefur verið framlengd nokkrum sinnum
án breytinga á gjaldskrá til viðmiðunar
við endurgreiðslu. Þetta hefur leitt til þess
að greiðsluhlutfall sjúklinga hefur hækkað
vegna óhjákvæmilegrar hækkunar á gjald-
skrá bæklunarlækna eins og hjá öðrum
sérfræðingum. Vonandi verður SÍ gert
kleift að leiðrétta þetta.
Bæklunarlæknar sem hér hafa starfað
um margra ára skeið telja sig einnig greina
að kunnáttu og reynslu almennra lækna
og margra sem koma að greiningu og
meðferð ýmissa stoðkerfisvandamála hafi
hrakað og sé oftar en áður gripið til þess
ráðs að senda sjúklinginn frá sér. Bækl-
unarlæknar koma nú í minna mæli en
áður var að greiningu og fyrstu meðferð á
bráðamóttöku. Virðist sem minni tíma sé
varið til kennslu eða minni áhersla sé lögð
á kennslu í stoðkerfisfræðum en áður var.
Ef svo er, er það miður og þarf að leiðrétta
því vægi stoðkerfisvandamála er þungt í
heilbrigðiskerfinu.
Þrjár bæklunardeildir starfa hér á
landi, sú stærsta er á Landspítala, önnur
á Sjúkrahúsinu á Akureyri og einn bækl-
unarlæknir starfar á Akranesi. Um 900-
1000 liðskiptaaðgerðir eru árlega gerðar
vegna slits í liðum eða áverka. Einnig eru
um 5000-6000 bæklunaraðgerðir á ári
gerðar á stofum sérfræðinga og tæplega
30.000 viðtöl og skoðanir fara þar fram.
Bið eftir aðgerð eða skoðun er þjóðhags-
lega óhagkvæm en bitnar að sjálfsögðu
harðast á sjúklingunum sjálfum. Nú mun
bið eftir gerviliðsaðgerð á mjöðm vera
um eitt ár og lengri fyrir gervilið í hné.
Það er óásættanlegt og verður að bæta
þjónustuna, til dæmis með því að setja
á tímasett þjónustumarkmið eða ábyrgð
(sbr. várdgaranti í Svíþjóð).
Brot og aðrir áverkar á stoðkerfi eru
algengir, en bæklunarlæknar sjá um
meðferðina. Verulegur hluti af starfsemi
bæklunardeilda er því vegna slysa og
afleiðinga þeirra. Sé mikið um slys, fækkar
biðlistaaðgerðum vegna takmarkaðs
aðgengis að skurðstofum. Beinþynning,
sem verður æ algengari, leiðir oft til brota
á útlimum og er meðferð þeirra oft erfið.
Slík brot valda nú þegar verulegu álagi á
bæklunardeildum vegna fjölda aðgerða og
er legutími oft langur, meðal annars vegna
fylgikvilla og umönnunar. Miklar líkur
eru á að þessi vandamál verði enn meiri
vegna fjölgunar aldraðra. Það er því nauð-
synlegt að setja upp sjálfstæða einingu
sem eingöngu sér um gerviliðaaðgerðir og
getur starfað án þess að verða fyrir truflun
vegna óvæntra slysaatburða. Þessi eining
getur starfað utan sem innan sjúkrahúsa.
Það er kunnara en frá þurfi að segja að
sérfræðinga vantar í ýmsar sérgreinar, þar
með talið í bæklunarlækningar. Meðal-
aldur starfandi bæklunarlækna er hár og
of fáir eru til að sinna vöktum. Sérstaklega
er aðkallandi að fjölga sérfræðingum á
bæklunardeild Landspítala. Þar vantar um
fimm sérfræðinga svo hægt sé að sinna
vaktskyldu á eðlilegan hátt.
Til að nálgast lausn á þessum vanda
þarf meðal annars að koma á skipulögðu
sérnámi í bæklunarlækningum hér á landi
þar sem almenni hluti námsins væri hér-
lendis en seinni hluti erlendis. Fjármagna
þarf slíkt nám sérstaklega og semja við
erlenda aðila um sérnámsstöður fyrir ís-
lenska lækna sem vilja leggja fyrir sig
bæklunarlækningar.
Til að stuðla að skipulögðu framhalds-
námi í bæklunarlækningum á íslandi
var komið á viðræðum milli íslenska
bæklunarlæknafélagsins, bæklunardeildar
Landspítala og fulltrúa læknadeildar
HÍ, Halldórs Jónssonar prófessors í
bæklunarlækningum. Haft var samráð við
SÍ og landlæknisembættið með útfærslu
á vinnutilhögun og stofnuð námsstaða í
bæklunarlækningum í Orkuhúsinu fyrir
deildarlækna á Landspítala. Er nú komin
nokkur reynsla á þetta fyrirkomulag og
hefur það reynst vel og verður samstarfið
liður í framhaldsnámi í bæklunarlækn-
ingum á íslandi. Ráðist var í að þýða
markmiðslýsingu sænska bæklunarlækna-
félagsins fyrir sérnám í bæklunarlækning-
um og samræma við íslenskar aðstæður.
Skipulag, framkvæmd og skráning í sér-
náminu verður með sama hætti og í Sví-
þjóð og hinum Norðurlöndunum. Verður
með því hægara að fá fyrri hluta námsins
sem fer fram hérlendis viðurkenndan.
Þetta er augljóst framfaraspor í sérnámi í
bæklunarlækningum hér á landi. Það má
því segja að þrátt fyrir ýmsa erfiðleika sér-
greinarinnar megi einnig greina jákvæð
atriði þó á brattann sé að sækja.
430 LÆKNAblaðið 2013/99